Walery Krokay – Cichociemny

Walery Krokay – Cichociemny

ps.: „Siwy”, „Lekki”, „Morawa”, „Zawiślak”

Walery Marian Krokay   vel Walery Wilga

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0116, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1963

 

ur. 23 listopada 1914 w Skole (pow. Stryj, woj. stanisławowskie, obecnie Ukraina), zm. 5 września 1982 w Warszawie – kapitan piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Komendy Okręgu Wołyń AK, dowódca 2 batalionu 43 Pułku Piechoty 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia (kursy): m.in.  dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy),  podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 28 lat 2 miesiące. Syn majora Wojska Polskiego

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Album Fotograficzny 27. WDP AK
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w szkole powszechnej w Bielsku, od 1927 w IV Państwowym Gimnazjum im. H. Sienkiewicza typu humanistycznego w Krakowie, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. W 1934 podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

W 1935 zrezygnował ze studiów, od 20 listopada 1935 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi – Komorowie. Od września do października 1938 uczestnik trzytygodniowego kursu spadochronowego w 2 Batalionie Balonowym w Legionowie. Awansowany na stopień podporucznika 15 października 1938, przydzielony jako dowódca plutonu Szkoły Podoficerskiej 20 Pułku Piechoty 6 Dywizji Piechoty w Krakowie.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca plutonu 6 kompanii 20 Pułku Piechoty 6 Dywizji Piechoty; za udział w walkach odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy. 9 grudnia 1939 przekroczył granicę w Węgrami, przez Jugosławię morzem ze Splitu dotarł na początku lutego 1940 do Marsylii (Francja).

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do Rezerwowego Obozu Wyszkolenia Oficerów w Camp de Carpiagne, w Vichy, następnie do Samodzielnego Batalionu Strzelców w Camp de Coëtquidan, potem do Ośrodka Zapasowego 10 Brygady Kawalerii Pancernej płk. S. Maczka. Uczestniczył w walkach w rejonie Paryża.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany  z La Rochelle, dotarł 21 czerwca 1941 do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Brygady Strzelców w Glasgow, później Biggar i Douglas, następnie jako dowódca plutonu broni towarzyszącej 14 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Do kwietnia 1941 w obronie wybrzeża Szkocji w Carnoustie.

Od kwietnia 1941 uczestnik instruktorskiego kursu spadochronowego w brytyjskim ośrodku spadochronowym w Ringway. Od września 1941 przydzielony jako dowódca plutonu Szkoły Podchorążych w Dundee. Od marca 1942 ponownie w 14 Pułku Ułanów.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju w połowie sierpnia 1942. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. od 16 sierpnia do 15 września 1942 uczestnik kursu dywersyjno – strzeleckiego w Garramour, od 17 września do 1 października kursu w Wilmslow. Od 4 do 26 października kurs podstaw wywiadu w Beaulieu k. Southampton, od 27 października do 5 grudnia 1942 kursie walki konspiracyjnej w Audley End.  Od 6 do 22 grudnia uczestnik kursu odprawowego, następnie na stacji wyczekiwania. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 listopada 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień porucznika 1 stycznia 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 20/21 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „File” (dowódca operacji: F/O Karol Gębik, ekipa skoczków nr: XXIII), z samolotu Halifax DT-726 „H” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik / i in. ). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Słoń” w okolicach miejscowości Borszowice, 12 km. od Pińczowa. Razem z nim skoczyli: por. Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny, ppor. Witold Pic ps. Cholewa, por. Ludwik Witkowski ps. Kosa. Skoczkowie przerzucili 192 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK  (tylko tyle miał kwatermistrz VI Oddziału w kasie, a mjr Perkins nie mógł wypłacić większej gotówki z banku w sobotę). Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 37 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„O godz. 11.oo zarządzono pogotowie do wykonania czterech naszych operacyj: RIVET, FILE, BRICK i WINDOW. O godz. 11.30 wezwano Szefa Wydziału „S” do Naczelnego Wodza – N.W. zapytał: „Jak Pan uważa – czy ja powinienem przybyć na start ekip?” Szef Wydz. „S” odpowiedział: „Jedno jest niewątpliwe, że obecność Pana generała utwierdzi ministrów brytyjskich w przekonaniu, że Pan generał żywo interesuje się operacjami do Kraju – to wpłynie b. pozytywnie na dalsze szybsze rozwiązanie zagadnienia przerzutu. (…)”.

20.II. doszły do skutku następujące operacje: – lot 28/39, ekipa RIVET, nawig. por. Walczak (ostatni jego lot w obecnej turze operacyjnej), plac. odb. zasadn. OKOŃ, zapas. GĘŚ, start godz. 18.40 – 4 skoczków, 2 bag. A., 6-7904 i 398000 dol., – lot 31/40, ekipa FILE, nawigator por. Gębik, plac. odb. zasadn. SŁOŃ, zapas. KALINA, start godz. 18.52 – 4 skoczków, 2 bag. A., 6-7904 i 192000 dol.

21.II. Wynik lotów, w/g meldunków nawigatorów – wprost na plac. odb. zasadn. – OKOŃ i SŁOŃ.” (s. 154)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, od marca 1943 przydzielony do Kedywu Komendy Okręgu Wołyń AK jako  oficer dywersji Inspektoratu Rejonowego Kowel oraz Obwodu Kowel – Miasto AK. Ponadto oficer operacyjny i wyszkolenia w oddziale partyzanckim por. Kazimierza Filipowicza ps. Korda.

Od 15 stycznia 1944 dowódca 2 batalionu 43 Pułku Piechoty 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. W nocy 29/30 stycznia 1944, z oddziałami partyzanckimi:  Cichociemnych por. Michała Fijałki ps. Sokół oraz por. Zbigniewa Twardego ps. Trzask, a także por. Władysława Czermińskiego ps. Jastrząb oraz N.N. ps. Łuny, w akcji obronnej przeciw Ukraińcom we wsi Babie pod Szczurzynem, następnie 2 lutego 1944 w ataku na wieś Budyszcze przeciwko silnym oddziałom UPA.

W nocy 8/9 marca 1944 wraz z oddziałami: Cichociemnego por. Zbigniewa Twardego ps. Trzask, a także por. Władysława Czermińskiego ps. Jastrząb, ppor. Stanisława Kurzydłowskiego-Konarskiego ps. Jurek uczestniczył w zlikwidowaniu niemieckiej załogi (30 ludzi) na stacji kolejowej Hołoby pod Kowlem.

Wraz z batalionem uczestnik wielu walk z Niemcami, m.in. na stacji kolejowej Turzysk oraz moście na Turii (20 marca), pod Staweczkami (9 kwietnia). W nocy 20/21 kwietnia 1944, podczas okrążenia pod Zamłyniem utracił kontakt z kolumną marszową batalionu, rozwiązał batalion, przez Chełm dotarł w maju 1944 do Warszawy. Sądzony przez Wojskowy Sąd Specjalny, uniewinniony.

Pod koniec lipca 1944 nawiązał kontakt z Cichociemnym kpt. Ryszardem Nuszkiewiczem ps. Powolny, mianowany zastępcą Cichociemnego ppłk. Antoniego Iglewskiego ps. Ponar, dowódcy Samodzielnego Batalionu Szturmowego „Suszarnia” 106 Dywizji Piechoty AK, operującego w składzie czterech kompanii w Inspektoracie Miechów AK.

Po częściowej demobilizacji 106 Dywizji Piechoty AK, od 18 listopada 1944 mianowany przez dowódcę dywizji ppłk. Bolesława Nieczuja – Ostrowskiego ps. Bolko-Tysiąc oficerem inspekcyjnym dziewięciu plutonów dyspozycyjnych w terenie. Awansowany na stopień kapitana 11 listopada 1944.

Włodzimierz Nowak – Samodzielny Batalion Szturmowy „Suszarnia”

 

 

Album Fotograficzny 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK

Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki

 

Kalendarium działań 27 WDP AK

 

 

Po wojnie

Po wkroczeniu wojsk sowieckich ukrywał się przed aresztowaniem przez NKWD lub UB, m.in. w Krakowie, Kielcach, Katowicach, Bytomiu, Zabrzu, Biskupicach, Szczecinie, Warszawie, Gdańsku, Gdyni, Miliczu, Elblągu, Żmigrodzie i Zgorzelcu. 31 maja 1946 przekroczył granicę w Nysie, przez strefę sowiecką dotarł do amerykańskiej strefy okupacyjnej, następnie do 1 Dywizji Pancernej gen. Klemensa Rudnickiego w Meppen. Od 1 lipca 1946 w Londynie, zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza.

Zweryfikowany w stopniu kapitana 15 lipca 1946, przydzielony jako dowódca kompanii administracyjnej Ośrodka Zapasowego WP w Szkocji. Od września 1946 dowódca kompanii w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. We wrześniu 1948 zdemobilizowany.

Podjął pracę jako ogrodnik, ukończył kurs języka angielskiego, od 1950 uczestnik rocznego kursu księgowości i handlu morskiego w Szkole Handlu Zagranicznego i Administracji Portowej w Londynie. W 1953 uczestnik kursu księgowości hotelowej w Instytucie Zarządzania Hotelami. Podjął pracę jako kontroler rozliczeń kelnerów w hotelu w Londynie, następnie w księgowości firmy handlowej, ekspedient w magazynie obuwia.

W marcu 1960 powrócił do Polski, podjął pracę jako kontroler rachunkowy sekcji operacji zagranicznych VII Oddziału Narodowego Banku Polskiego w Krakowie. Od 1 lutego 1968 jako starszy inspektor ekonomiczny w Departamencie Zagranicznym Centrali NBP w Warszawie. Od 1 marca 1980 na emeryturze. Zmarł 5 września 1982 w Warszawie, pochowany na Starych Powązkach – kw. 257, rz. 5, gr. 16.

 

 

Awanse

• podporucznik – 15 października 1938
• porucznik – 11 listopada 1942
• kapitan – 11 listopada 1944, zweryfikowany 15 lipca 1946

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 24 sierpnia 1948 
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie

 

 

Życie rodzinne

Syn Walerego, majora WP dowódcy batalionu 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku oraz Marii z domu Walisch.  Przed wojną zawarł związek małżeński z Janiną z domu Suszczewską. Po śmierci żony w wypadku samochodowym, zawarł związek małżeński w Wielkiej Brytanii. W 1968 zawarł związek małżeński z Wandą z domu Roman (ur. 1919), pracownicą banku. Nie mieli dzieci.

Jego ojca wraz z 16-letnim synem Jerzym (Jego bratem) rozstrzelali Niemcy 4 lipca 1940 w Krzesławicach k. Krakowa.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0129
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 75-77, ISBN 83-902499-0-1
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 348, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 133-134

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii