Polska sekcja SOE – “agencja transportowa”
Najnowsza publikacja IPN – “Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej” ma nieprzesadną wartość poznawczą. Ale można w niej natrafić na interesujące, a nawet – w świetle tego co dotąd publikowano – dość odkrywcze elementy…
Instytut Pamięci Narodowej wydał właśnie (w formie książkowej) zbiór artykułów pt. Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej (Red. Waldemar Grabowski, IPN, Warszawa 2023, ISBN 978-83-8229-797-3). Publikację wydano w ramach Centralnego Projektu Badawczego: II wojna światowa i okupacje ziem polskich 1939-1944/45. Książka jest plonem międzynarodowej konferencji pod tym właśnie tytułem, która miała miejsce 27 i 28 września 2019 (sic!) – cztery lata temu – w Londynie. Publikacja ukazała się pod redakcją dr Waldemara Grabowskiego. Nie wiem, czy w IPN proces wydawniczy trwa tak długo, czy też dr Grabowski tak wnikliwie czytał jedenaście tekstów, że potrzebował czterech lat. Redaktor tej publikacji dodał do zbioru (nt. Gubbinsa), swój – jak wyjaśnił “nieznacznie zmieniony tekst przygotowany w 2013 r. na konferencję w Londynie, która jednak się nie odbyła” (czyli sprzed dziesięciu lat)…
Jeśli komuś wydawało się, że Instytut Pamięci Narodowej pod śmiałym tytułem opublikował dość stare, ale jednak fundamentalne i ponadczasowe teksty – zapewne może być rozczarowany. Ja trochę byłem. Dostaliśmy bowiem “odgrzewane kotlety” o nieprzesadnej wartości poznawczej. Do zagadnienia “Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu II wojny” Pan Redaktor Grabowski zaliczył też artykuły zupełnie nie związane z tym tematem – np. “zdobywanie informacji przez Gestapo na ziemiach polskich”, “zwalczanie Polski podziemnej na Pomorzu” czy też “komórka legalizacji w Wilnie”. Domyślam się, że trzeba było zapewne wspomóc kolegów w potrzebie…
Niemniej najnowsza (z tekstami sprzed czterech lat) publikacja IPN zawiera – choć w raczej skromnym stopniu – interesujące elementy. Żałuję jednak, że o łączności lotniczej z okupowaną Polską nie napisał nic jakiś porządny fachowiec “lotniczy”. Wbrew pozorom, wciąż nie wszystko zostało na ten fundamentalny przecież temat powiedziane…
W tym zbiorze zwróciły moją uwagę cztery teksty:
- Waldemar Grabowski – Gubbins a Polska. SOE a Polacy
- Declan O’Reilly – Zarząd Operacji Specjalnych, polski rząd emigracyjny i Armia Krajowa – logistyka i finanse w polskiej tajnej wojnie 1940-1945
- Andrzej Chmielarz – Sprawa uruchomienia łączności lotniczej z krajem (październik 1939 – maj 1940)
- Waldemar Grabowski – Stracona szansa – LOT w początkowym okresie II wojny światowej
Kilka dni temu opublikowałem recenzję tekstu pierwszego, bowiem dla tego zbioru wydaje się być kluczowy. W tej recenzji skupię się na drugim, bo także wydaje się być niezwykle istotny, może nawet fundamentalny. Kolejne recenzje wkrótce.
Znikome wsparcie SOE
w tym budynku w Londynie mieściła się w latach 1940 – 46 centrala SOE
Doktor Declan O’Reilly z King’s College London (jeden z dziesięciu najlepszych uniwersytetów brytyjskich) był łaskaw napisać artykuł pt. Zarząd Operacji Specjalnych, polski rząd emigracyjny i Armia Krajowa – logistyka i finanse w polskiej tajnej wojnie 1940-1945. Autor jest historykiem politycznym i gospodarczym specjalizującym się m.in. w historii międzynarodowej, jednak zakres jego zainteresowań jest niezwykle szeroki. Ostrzyłem sobie zęby na ten akurat artykuł i prawie się nie zawiodłem, choć niektóre zagadnienia zostały potraktowane – niestety – dość powierzchownie.
W zasadzie powinienem zacząć od razu od podziękowań, bowiem brytyjski Autor już na wstępie daje mi oręż do ręki pisząc prawdę – nieznaną różnym polskim pseudohistorykom i pseudodziennikarzom – że “polska” (tylko z nazwy), ledwo kilkuosobowa sekcja SOE niczego w Polsce nie organizowała. Autor zauważa w pierwszym akapicie – “W przeciwieństwie do działań, jakie SOE podejmowało w innych miejscach w okupowanej Europie, jego współpraca z Polską dotyczyła logistyki raczej niż wspierania ruchu oporu (…)”. Dodaje także obiektywnie – “Polacy, od samego początku wojny aktywnie walczący z Niemcami, oczekiwali większego wsparcia ze strony Wielkiej Brytanii, ta nie chciała jednak lub nie była w stanie sprostać ich oczekiwaniom.”
W tej samej publikacji, kilkanaście stronic wcześniej dr Waldemar Grabowski (IPN) twierdzi, że istniała “rozbieżność pomiędzy polskimi oczekiwaniami a możliwościami aliantów (…)” – w istocie zakłamując historię. Po pierwsze, nieprawdziwe jest twierdzenie, że polskie oczekiwania jakoby osiągnęły próg “możliwości aliantów”. Te “możliwości” w większym stopniu były ograniczane przez polityków niż przez obiektywne przeszkody. Po drugie, polskie “oczekiwania” adresowane były nie do wszystkich “aliantów”, lecz głównie do Wielkiej Brytanii (przez krótki czas także do USA). Dobrze że choć brytyjski historyk – skoro polski badacz “pamięci narodowej” nie potrafi – publicznie przyznał, że “Wielka Brytania nie chciała jednak lub nie była w stanie sprostać” polskim oczekiwaniom.
Autor trafnie wskazuje, że “polskie interesy stanowiły tylko jeden z licznych aspektów” dla Wielkiej Brytanii, choć zapomina dodać, że tylko Polska została aż tak dramatycznie skrzywdzona, również przez angielskich polityków – spośród wielu ofiar tej wojny szukających pomocy na “wyspie ostatniej nadziei”, jak nazywano wówczas Wielką Brytanię. Declan O’Reilly, w kontekście zrzucenia do Polski przez pięć lat wojny zaledwie 600 ton zaopatrzenia (dla Armii Krajowej), zasadnie przyznaje, że “nie był to duży tonaż”. Według moich obliczeń była to zawartość jednego (niedużego) pociągu towarowego. Ale nie ujawnia, że pod tym eufemizmem kryje się bardzo smutny dla Polaków fakt – to było ponad STO DZIESIĘĆ RAZY MNIEJ niż zrzucono np. do Jugosławii.
Pieniądze “brytyjskie” – czyli polskie
O’Reilly dopowiada zaraz ochoczo, że – “Polska otrzymała jednak znaczne fundusze – ponad 34,8 mln dolarów (w gotówce i złocie), 18 mln prawdopodobnie sfałszowanych marek (do użytku na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy po 1939 r.) oraz 40,5 mln złotych okupacyjnych” (tzw. młynarek). Nie jest mi znany powód, dla którego Autor wskazane środki finansowe traktuje jak prezent Wielkiej Brytanii (SOE) dla Polski. Przecież po wojnie Polska musiała Wielkiej Brytanii zwrócić znaczną kwotę pieniędzy (także złota) za to, że Polacy pomagali wojskowo Anglikom. Tylko (niewielka) część pieniędzy (np. kwartalne dotacje na wywiad, łącznie ok. 3 mln dolarów) była brytyjską dotacją, większość stanowiły przecież kredyty…
Do dzisiaj, kilkadziesiąt lat po wojnie (sic!!!), nie doczekaliśmy się rzetelnej publikacji o brytyjsko – polskich finansach: kredytach, dotacjach i ich spłacie, a także rachunku zysków i strat po obu stronach: Wielkiej Brytanii i Polski. Samo złamanie przez Polaków “Enigmy” czy rozszyfrowanie sekretów tajnej “broni odwetowej” Hitlera (V-1 i V-2) były zdecydowanie wielokrotnie więcej warte niż suma brytyjsko – amerykańskiej “pomocy dla Polski”, nawet gdyby nieprawdziwie założyć, że były to prezenty, a nie kredyty – za które Polska po wojnie słono zapłaciła. Przypomnę jeszcze tylko, że prawie połowa wszystkich raportów wywiadowczych, jakie dotarły do aliantów podczas wojny pochodziła od Polaków (dopiero w 2005 roku przyznał to oficjalnie brytyjski rząd).
Czy ktoś choćby próbował policzyć, ile zarobiła (oraz nie straciła) Wielka Brytania – także alianci (również Sowieci korzystali np. ze złamania “Enigmy”) – dzięki polskiemu “wkładowi” w II wojnę światową? Nie pytam tylko o polskie lotnictwo w bitwie o Anglię czy o polskie dywizje krwawiące na prawie wszystkich frontach. Czy ktoś próbował policzyć, ile podczas wojny oraz po wojnie zarobiła Wielka Brytania dzięki np. przejętym za darmo polskim wynalazkom? Opowieści o tym, że Polska dostała mało zrzutów zaopatrzenia dla Armii Krajowej, ale za to dużo pieniędzy są po prostu wierutnym kłamstwem. Mało kto w to uwierzy, ale grubo ponad połowa środków finansowych wydanych na konspirację w okupowanej Polsce pochodziła nie od Brytyjczyków, ale ze środków własnych rządu R.,P. (napiszę niebawem tekst o finansach). Nie wiadomo więc dlaczego, Pan Doktor O’Reilly uważa całość środków finansowych przerzuconych do Polski za pieniądze z “brytyjskiej pomocy”. Poza tym – nie była to żadna “pomoc” tylko pożyczka, w interesie Wielkiej Brytanii…
Ponoć mamy “Instytut Pamięci Narodowej” – czy kiedykolwiek, ktokolwiek podjął się zbadania tych zagadnień, w imię choćby właśnie “pamięci narodowej”? Pytanie retoryczne, bo naukowcy z IPN wolą opowiadać bajki o tym, jak to rzekomo Anglicy organizowali Polakom zrzuty dla Armii Krajowej, jak to rzekomo szkolono Cichociemnych na jednym kursie (pewnie dwudniowym) albo jak to rzekomo Cichociemni skakali do innych krajów i realizowali jakieś “misje”….
Trochę mnie poniosło w powyższym wywodzie, oddaliłem się nieco od treści artykułu, ale ileż można słuchać (także czytać) o nadzwyczajnym dobrodziejstwie Brytyjczyków oraz polskie (sic!) kłamstwa jakoby to Polacy mieli wygórowane oczekiwania, a Brytyjczycy bardzo, ale to bardzo chcieli pomóc, ale nie mogli… W tego rodzaju kłamliwą narrację wpisuje się nie tylko dr Waldemar Grabowski (co mnie nie dziwi). Także Pan Declan O’Reilly który wywodzi np. że “przystąpienie ZSRS i Stanów Zjednoczonych do wojny skomplikowało politykę brytyjską” ale ani słówkiem nie pisnął o nadzwyczajnej miłości brytyjskiego Foreign Office do Józefa Stalina czy na temat umowy o współpracy podpisanej przez SOE z sowieckim NKWD. Kilkadziesiąt lat po wojnie warto byłoby też przestawać udawać, że na decyzje brytyjskie oraz amerykańskie rzekomo nie mieli wpływu sowieccy agenci, usytuowani w najwyższych kręgach władzy (choćby piątka z Cambridge z Kimem Phlilbym czy sowieccy “doradcy” (czytaj: sowieccy agenci) u boku prezydenta USA. Wspomniałem o tym w artykule pt. Cichociemni w operacjach specjalnych SIS/CIA.
SOE – agencja transportu i niemożliwości
Autor całkiem trafnie zauważa, że “(…) Brytyjczycy nigdy nie kontrolowali polskiej polityki wywiadowczej. Polska sekcja SOE stała się agencją transportową współpracującą z RAF, który miał jedynie ograniczoną liczbę przestarzałych samolotów do operacji specjalnych, mogących dostarczać agentów [określenie błędne, polscy Cichociemni i kurierzy nie byli niczyimi “agentami” – RMZ] i zaopatrzenie do miejsc wskazanych przez Oddział VI” (s. 123)
Autor trafnie przytacza tezy z brytyjskiej historii SOE – “Polityka ograniczonego zaangażowania SOE, nakładająca wyłączną odpowiedzialność za działania wojskowe w Polsce na rząd RP na uchodźstwie i AK, sprawiała, że zadanie jego sekcji polskiej sprowadzało się właściwie do przekazywania dalej decyzji podjętych przez inne organy. SOE skwapliwie przyznało, że Armia Krajowa była najskuteczniejsza w Europie, lecz źle wykorzystywana, trudno sobie jednak wyobrazić, by mogło być inaczej (Historia sekcji polskiej SOE, 1945, s. 70, TNA, HS 7/183)
Declan O’Reilly – który wcześniej, w tym samym artykule, przyznał, że Wielka Brytania mogła nie chcieć sprostać “polskim oczekiwaniom” – po kilkunastu akapitach wywodzi już inaczej – “Polacy oczekiwali masowego uzbrojenia AK tysiącami ton sprzętu, co przy brytyjskich zasobach nie było możliwe. Szczupłe siły powietrzne Wielkiej Brytanii były też potrzebne gdzie indziej, przede wszystkim do bombardowań Niemiec i bitwy o Atlantyk. Biorąc pod uwagę jej uzbrojenie, akcje sabotażowe AK biły wszelkie rekordy, osiągnięcie niemożliwe bez wcześniejszej czteroletniej pomocy SOE. Polska otrzymywała tak małą w porównaniu z innymi krajami pomoc materialną z powodu położenia geograficznego i ograniczeń techniki lat czterdziestych.” (s. 146)
Zrzut zasobników z zaopatrzeniem
Całkowicie nie zgadzam się z wywodem, jakoby Wielka Brytania nie miała możliwości przerzutu większej ilości zaopatrzenia do Polski, a wynikać to miało jakoby z “położenia geograficznego i ograniczeń techniki”. Owszem, te czynniki miały istotny wpływ na realność zwiększenia przerzutu do Polski, istotnie go ograniczając. Ale nie tylko położenie i technika były winne – głównym ogranicznikiem była naiwna (częściowo sterowana z Moskwy przez agentów wpływu) prosowiecka polityka anglo – amerykańska.
Na każdej skali, pomiędzy minimum a maksimum, istnieje przestrzeń pośrednia. Zgoda, polskie oczekiwania od pewnego pułapu były niemożliwe do zrealizowania. Ale jeśli SOE uzgadnia z Oddziałem VI (Specjalnym) określoną ilość lotów i tonaż zrzutów (nieduży), to ten realny poziom dostaw, te polsko-brytyjskie ustalenia powinny być respektowane. Niestety, Anglicy nie dotrzymywali słowa. Dwustronne ustalenia nie były respektowane NIGDY, w żadnym sezonie operacyjnym (zrzutowym); w najlepszym 1943/44 na zaplanowanych 300 lotów wykonano tylko 172. Szacunkowa liczba żołnierzy Armii Krajowej w Polsce wynosiła w szczytowym momencie ok. 390 tys. żołnierzy, tylko kilkadziesiąt tysięcy z Nich miało broń. Czy rzeczywiście nic więcej nie dało się zrobić? Czy decydujące były obawy, formułowane wyraźnie zwłaszcza pod koniec wojny, że żołnierze AK skierują swoją broń przeciwko Sowietom? Pytanie w mojej ocenie retoryczne…
Polskie (czytaj: Brytyjskie) Siły Zbrojne
W rozdziale “Finansowanie polskich operacji wojskowych i wywiadowczych dr Declan O’Reilly przyznaje wreszcie – choć pokrętnie i nieprecyzyjnie – że “Londyn udzielał pożyczek umożliwiających funkcjonowanie rządom emigracyjnym różnych państw, zwykle za obietnicę spłaty po wojnie.” W przypadku Polski nie były to pieniądze tylko na “funkcjonowanie rządu”, choć polscy dygnitarze rządowi w Londynie podczas wojny nie byli – niestety – nadmiernie oszczędni (temat na osobny artykuł). Były to głownie pieniądze na Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.
Warto w tym miejscu zauważyć, że ten istotny aspekt – pod czyim dowództwem były PSZ – jest wciąż w polskiej narracji historycznej wstydliwie (i kłamliwie) pomijany. Tworzy się nawet piramidalnie idiotyczną narrację (m.in. dr Krzysztof Tochman), jakoby istniało coś takiego jak “PSZ/AK”. W istocie Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie był czymś w rodzaju “wydzierżawionych (aliantom) wojsk”, przy czym za ową “dzierżawę” zapłacili nie ci, którzy odnieśli z tego korzyść – ale Polacy! Rodzimi historycy jakoś omijają ten temat, więc przytoczę może dr O’Reilly’ego, który bez żenady (choć tylko cząstkowo dostrzegając zagadnienie) pisze wprost – “W lutym 1941 r. podpisano angielsko – polską umowę finansową, która zapewniła środki na opłacenie ponad 24 tys. Polaków służących w brytyjskich siłach wojskowych. Żołnierze ci zdążyli się już wyróżnić, zwłaszcza lotnicy w bitwie o Anglię.” Czyli trochę jak w starym dowcipie o powojennej “wymianie handlowej z Sowietami” – “my im dajemy węgiel i w zamian za to oni nam zabierają zboże…” Tak na marginesie – Wielka Brytania ma długą tradycję polityki kolonialnej, także wyciągania kasztanów z ognia cudzymi rękami…
Autor artykułu, powołując się na W. Rogalskiego (Divided Loyalty, London 2017, s. 188), szacuje, że “rządowi RP na uchodźstwie pożyczono 120 mln funtów”. Polska badaczka, dr Magdalena Hułas z Instytutu Historii PAN przedstawia nieco bardziej precyzyjne rachunki – “120,5 mln funtów, z czego 47,5 mln to koszty utrzymania armii, uposażenia itp., a 73 mln to koszty uzbrojenia i innych materiałów natury wojskowej”, wskazując publikację K. Sword, Norman Davies, Jan Ciechanowski (The Formation of the Polish Community in Great Britain. 1939-1950, London 1090, s. 30-31 i 460-461). Wbrew zapowiedzi zawartej w tytule, z artykułu niewiele dowiemy się jednak o finansowaniu działań Armii Krajowej, czy emigracyjnego rządu. Sporo jest natomiast – dość chaotycznie zaprezentowanych – informacji o finansach Akcji Kontynentalnej, która była prawie wyłączną domeną działań ludowców (prof. Kot, Mikołajczyk, Librach i in.)
Oczekiwania, możliwości, kompromitacja
Doktor Declan O’Reilly przywołuje także, podobnie jak dr Grabowski, fatalny okres przerzutu lotniczego do Polski w ostatnim kwartale 1943 – “Stosunki między Polakami a rządem brytyjskim były bardzo napięte. W październiku 1943 r. mjr Jan Jaźwiński sporządził raport o współpracy z SOE. Podkreślił, że w poprzednich dwóch latach obiecano 430 ton sprzętu, a dostarczono tylko 60 ton. Winę ponosiło według niego SOE, które blokowało bezpośredni kontakt polskich przedstawicieli z Ministerstwem Lotnictwa [które decydowało każdorazowo o locie do Polski – RMZ]. Jaźwiński proponował zrezygnowanie z SOE jako pośrednika w kontaktach z Komitetem Szefów Sztabu (Chiefs of Staff, COS). (Notatka dot. współpracy z SOE ws. przerzutu lotniczego, SPP, A 101.24)
W odróżnieniu od dr Grabowskiego, który wskazywał rzekomą “różnicę między oczekiwaniami (polskimi) a możliwościami (“aliantów”) – O’Reilly podaje niespotykany w polskiej narracji powód ograniczenia ilości lotów przez SOE do Polski, pod koniec 1943. W artykule czytamy – “W grudniu 1943 r. minister wojny ekonomicznej Roundell Palmer, Lord Selborne, chwaląc AK za rozległe akcje sabotażowe wymierzone w niemiecką sieć kolejową, poinformował Churchilla, że trudności “operacyjne” związane ze spóźnionym wykryciem operacji “Englandspiel” (niemiecka penetracja holenderskich sieci SOE) spowodowały odwołanie wszystkich lotów do Polski”. Jako źródło tej informacji O’Reilly wskazuje kwartalne raporty SOE dla brytyjskiego premiera, z okresu październik – grudzień 1943 (TNA, PREM 3/408/1. s. 56). Niestety nie mam możliwości wglądu w te raporty, więc nie mogę tego sprawdzić. Ale informacja wydaje się prawdopodobna. Oznaczałoby to jednak, że (uznawane dotąd za powód ograniczenia wtedy zrzutów do Polski) nasilenie aktywności niemieckiej artylerii przeciwlotniczej i związane z tym straty samolotów – były tylko pretekstem.
Można zrozumieć Brytyjczyków, że nie chcieli wtedy (także później) przyznać się do gigantycznej kompromitacji SOE, eufemistycznie określanej przez dr. O’Reilly’ego jako “niemiecka penetracja”. To było znacznie więcej niż normalna szpiegowska penetracja, Otóż przez ponad półtora roku, od marca 1942 do grudnia 1943, niemiecki kontrwywiad – Abwehra – prowadził operację pod kryptonimem Der Englandspiel (Angielska Gra). W jej trakcie przejął zupełną i całkowitą (sic!) kontrolę nad siatką SOE w Holandii, w tym wszystkie radiostacje i placówki odbierające zrzuty, pół miliona holenderskich guldenów, setki ton dywersyjnego zaopatrzenia. Wskutek nieudolności SOE, Niemcy mieli całą holenderską “konspirację” w garści. Aresztowali 54 holenderskich agentów – skoczków SOE (47 zamordowali), byłego premiera Koos’a Vorrink’a oraz ok. 150 liderów tamtejszego ruchu oporu. Jakby tego było mało, niemieckie myśliwce zestrzeliły aż 12 samolotów RAF wracających po zrzutach nad Holandią. Pisałem o tym w haśle Wikipedii, w sporej części mojego autorstwa – Special Operations Executive. Tak właśnie wyglądał w praktyce “profesjonalizm” brytyjskiego SOE oraz jego ponoć najwyższe “standardy”, o których bredził pseudohistoryk Kacper Śledziński…
Brytyjskie rachunki…
Start rakiety V-2
W kontekście wcześniejszych uwag dotyczących finansów, warto podkreślić, jak Autor ocenił sukces polskiego wywiadu w zakresie rozpracowania rakiet V-1 i V-2 – “Z brytyjskiej perspektywy operacja “Wildhorn III”, w połączeniu z polskimi działaniami wywiadowczymi dotyczącymi rakiety V-1, warta była wszystkich inwestycji SOE w sprawę polską w latach 1942-1945″ (s.138-139). Dodać jednak należy, że była to osobliwa (albo rzekoma) “inwestycja” – przecież “sprawę polską” finansowała Polska, tyle że z brytyjskich pożyczek i kredytów (które po wojnie spłaciła, raczej z nawiązką).
W odróżnieniu od polskiego “historyka”, dr Waldemara Grabowskiego (z IPN, sic!) który po prostu mija się z prawdą, iż Polacy osiągnęli rzekomo szczyt brytyjskich możliwości w zaspokajaniu zrzutowych potrzeb Armii Krajowej, oficjalny historyk SOE William Mackenzie (którego opinię przytacza O’Reilly) przyznaje – “Polska otrzymała bardzo niewiele – poza pieniędzmi – jak na swoje ówczesne potrzeby” (The Secret History of SOE, s. 314). Ale znów – nieprawdziwie – tworzy się wrażenie, jakoby te pieniądze były brytyjskim prezentem, a nie pożyczką, spłaconą po wojnie…
Jeśli ktoś sądzi, że moje poglądy mają charakter skrajny, a ocena działań SOE jest zbyt radykalna, mocno przesadzona, temu rekomenduję lekturę np. artykułu E.D.R. Harrisona z University of Salford (Manchester) pt. The British Special Operations Executive and Poland (Brytyjskie Kierownictwo Operacji Specjalnych i Polska). Harrison pisze wprost – “(…) poziom dostaw zrzucanych przez RAF dla polskiego ruchu oporu był rozczarowujący. Szefowie sztabu zepchnęli polski ruch oporu do drugorzędnej roli sabotażu i dywersji (…) Gubbins gorzko przewidywał, że Wielka Brytania porzuci Polskę po wojnie. Ogólnie rzecz biorąc, wkład SOE w polski ruch oporu przyniósł więcej szkody niż pożytku” (The Historical Journal, 43, 4 (2000), str. 1071-1091, wyd. 2000, Cambridge University Press). To oczywiście brytyjska perspektywa i ocena brytyjskiego naukowca. Moja ocena nie byłaby aż tak surowa, SOE ma spore zasługi dla “sprawy polskiej” – choć bardzo niewystarczające i o wiele mniejsze niż mogłaby realnie mieć. Oczywiście po konfrontacji z E.D.R. Harrisonem zupełnie inaczej odbieramy ugrzeczniono – konformistyczne wywody dr Waldemara Grabowskiego, jakoby SOE zrobiła wszystko co mogła, tylko Polacy mieli wygórowane oczekiwania…
“Natychmiastowa pomoc”
Handley Page Halifax
W kontekście decyzji AK o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego dr Declan O’Reilly zauważa – “Według oficjalnych danych gen. Tadeusz Komorowski “Bór” do 1 sierpnia zebrał 25 tys. żołnierzy. Trzy dni wcześniej wystąpił do Londynu z szeregiem żądań: obszarowego zbombardowania Warszawy, przylotu polskich pilotów do Warszawy i włączenia ich do walki, natychmiastowego przetransportowania do stolicy polskiej samodzielnej brygady spadochronowej i wreszcie olbrzymiego zwiększenia dostaw broni. Armia Krajowa w Warszawie dysponowała tylko 6 tys. pistoletów oraz około 2,5 tys. pistoletów maszynowych Sten i MP 40. Co gorsza, miała tez niewiele amunicji – nie więcej niż na trzy, cztery dni walki. Garnizon niemiecki pod dowództwem generała SS Ericha von dem Bacha-Zelewskiego liczył 16 tys. żołnierzy, głównie batalionów SS i policji.” (s.140)
Niestety, Autor nieco mija się z prawdą wywodząc, że “Gdy wybuchło powstanie SOE natychmiast wysłało AK wszystkie dostępne samoloty”. SOE wysłało natychmiast nie samoloty, lecz… depeszę do swej placówki we Włoszech (baza Campo Casale, nieopodal Brindisi). Nakazywała ona ?zrzucanie ładunku na czuwające placówki nawet wtedy, gdy Rosjanie przekroczą Wisłę. (?) Bądźcie przygotowani, w każdej chwili, na użycie waszych wszystkich zapasów (?) Polacy oceniają potrzebę zaopatrzenia 50 batalionów po 10 ton na każdy (?)? (Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s.220). Owszem, 1 sierpnia 1944 wystartowało do Polski 11 samolotów – ale tylko dwa ze zrzutami dla Obszaru Warszawa AK – były to loty zaplanowane dużo wcześniej.Żaden zrzut do Powstańców nie dotarł.
W sporządzonej przeze mnie bazie wszystkich zrzutów dla Armii Krajowej podczas wojny, próżno szukać udanych zrzutów dla Warszawy w pierwszych dniach Powstania. Kajetan Bieniecki, w swej fundamentalnej pracy “Lotnicze wsparcie Armii Krajowej” przytacza treść kolejnych, dramatycznych depesz dowództwa AK z wołaniem o zrzuty. Częściowo winna była fatalna pogoda, ale nie tylko. 4 sierpnia 1944 brytyjski marszałek lotnictwa John Slessor? zakazał zrzutów na Warszawę! (Bieniecki, 227 i nast.). Pomimo tego zakazu, cztery samoloty ze zrzutami dla Powstańców (trzy Halifaxy i jeden Liberator) poleciały w tajemnicy przed Anglikami, bo wysłał je organizator zrzutów do Polski mjr dypl. Jan Jaźwiński. Opowieści o “natychmiastowym wysłaniu przez SOE wszystkich dostępnych samolotów ze zrzutami dla Powstańców” można włożyć pomiędzy kiepskiej jakości brytyjskie bajki. Niestety, te bajki wzmacnia np. kłamstwo Polskiej Agencji Prasowej o “pomocy dla Powstania”.
Pisałem o kluczowym znaczeniu pierwszych zrzutów – których NIE BYŁO – m.in. w kontekście sporu o Powstanie Warszawskie. Warto tu dodać interesującą, choć smutną informację dotyczącą – niestety ZA DŁUGO ODWLEKANEGO – masowego zrzutu w amerykańskiej operacji FRANTIC VII. Declan O’Rally zauważa – “Lecąca z Anglii 8. Armia Powietrzna USA wysłała 108 bombowców B-17, które z 3048 metrów zrzuciły sto z planowanych 130 ton zaopatrzenia (1284 paczki z lekką bronią, żywnością i lekarstwami) – tylko po to, by 85 proc. z nich zostało zniesionych na teren okupowany przez Niemców” (J. Radziłowski, J. Szcześniak, Frantic 7: The American Effort to Aid the Warsaw Uprising and the Origins of the Col War, 1944, Philadelphia – Oxford 2017, s. 61; M.J. Conversino, Fighting With the Soviets: The Failure of Operation Frantic, 1944-45, Lawrence 1997, s. 151). Nawet przy zrzucie jednego zasobnika na sekundę z ok. 150 metrów SOE szacowało rozrzut na ok. 900 metrów (TNA, HS 4/177, AL do MP, Rozrzut zasobników, 28.05.1943).
Konkluzja – jednak finanse
W zakończeniu artykułu Autor znów powraca do finansowych (po)rachunków. Przytacza opinię szefa SOE – “Mimo porażki w Warszawie [czytaj: upadku Powstania Warszawskiego – RMZ] Gubbins bardzo podkreślał osiągnięcia Armii Krajowej w stosunku do kosztów jej utrzymania, wskazując że całe wsparcie dla AK kosztowało Wielką Brytanię mniej niż jeden polski dywizjon.” W zdaniu tym zawarto jednak dwa fundamentalne kłamstwa – koszty utrzymania Armii Krajowej oraz koszty utrzymania dywizjonu w Wielkiej Brytanii poniosła Polska – a nie Wielka Brytania!!! Zagadnienie rachunków brytyjsko – polskich wciąż wymaga rzeczowego. kompleksowego i pogłębionego zbadania…
Autor dość enigmatycznie oraz nie do końca zgodnie z prawdą obiektywną wspomina o defraudacji przez gen. Tatara milionów dolarów, będących własnością polskiego rządu – “Pełny zakres planów polskiej armii dotyczących kontynuowania walki po zakończeniu wojny poznano dopiero w 1952 r., kiedy śledztwo ujawniło, że dowódcy wojskowi wykorzystali fundusze przyznane podczas wojny na działania “niesankcjonowane” przez żadnego z przywódców politycznych na emigracji. Latem 1945 r. ok. 6 mln dolarów zniknęło z polskiej szkoły sygnalizacyjnej w Rzymie, której komendant popełnił samobójstwo w tajemniczych okolicznościach.” W tym jednym zdaniu mnóstwo niedomówień i nieścisłości. O defraudacji przez gen. Tatara rządowych pieniędzy na walkę o niepodległość Polski pisałem już sporo w artykule Stanisław Tatar – generał zdrajca, więc nie będę dodatkowo strzępił języka.
Generalnie, artykuł Declana O’Reilly’ego ma zauważalny walor poznawczy, wyzwala też wiele cennych refleksji wobec istotnych kwestii w ówczesnych relacjach polsko – brytyjskich. Szkoda jednak, że Autor, pisząc ponoć o “logistyce i finansach”, przyjął w niektórych miejscach swojej publikacji styl “opowieści przy kominku”. Zgoda, jego rozważania są o niebo bardziej uporządkowane niż chaotyczny tekst dr Grabowskiego z IPN. Ale brakuje choćby wyraźnego wyspecyfikowania istotnych elementów (po obu stronach: brytyjskiej i polskiej) zarządzania procesem planowania, realizowania oraz kontrolowania przerzutu “wsparcia dla Armii Krajowej”.
Autor w tytule artykułu – Zarząd Operacji Specjalnych, polski rząd emigracyjny i Armia Krajowa – logistyka i finanse w polskiej tajnej wojnie 1940-1945 zawarł bardzo wiele jednak niespełnionych tym tytułem obietnic poznawczych. Temat zatem nadal czeka na historyka, który zechce go zaprezentować w sposób bardziej pogłębiony, rzetelny i uporządkowany.
Ryszard M. Zając
Declan O’Reilly, Zarząd Operacji Specjalnych, polski rząd emigracyjny i Armia Krajowa – logistyka i finanse w polskiej tajnej wojnie 1940-1945. w: (red. Waldemar Grabowski) Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej, Warszawa, IPN, s. 119-147 ISBN 978-83-8229-797-3
Zobacz:
- Polacy i SOE – rekord rozczarowań (recenzja)
Zobacz także:
- Zrzuty
- Wykaz zrzutów Cichociemnych
- Wykaz operacji lotniczych (zrzuty Cichociemnych i materiałowe)
- Special Operations Executive
- ?Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE)? ? recenzja
- Współpraca Polaków z SOE
- SOE
- Bajki o SOE
- Oddzial VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza
- Jan Jaźwiński
- Akcja Kontynentalna
- Polacy i SOE ? rekord rozczarowań (recenzja)
- Stanisław Kłosowski
- Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) ? Lista Krzystka
- Stanisław Tatar ? generał zdrajca
Polacy i SOE – rekord rozczarowań…
Najnowsza publikacja IPN – “Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej” ma nieprzesadną wartość poznawczą. Ale można w niej natrafić na interesujące, a nawet – w świetle tego co dotąd publikowano – dość odkrywcze elementy…
Instytut Pamięci Narodowej wydał właśnie (w formie książkowej) zbiór artykułów pt. Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej (Red. Waldemar Grabowski, IPN, Warszawa 2023, ISBN 978-83-8229-797-3). Publikację wydano w ramach Centralnego Projektu Badawczego: II wojna światowa i okupacje ziem polskich 1939-1944/45. Książka jest plonem międzynarodowej konferencji pod tym właśnie tytułem, która miała miejsce 27 i 28 września 2019 (sic!) – cztery lata temu – w Londynie. Publikacja ukazała się pod redakcją dr Waldemara Grabowskiego. Nie wiem, czy w IPN proces wydawniczy trwa tak długo, czy też dr Grabowski tak wnikliwie czytał jedenaście tekstów, że potrzebował czterech lat. Redaktor tej publikacji dodał do zbioru (nt. Gubbinsa), swój – jak wyjaśnił “nieznacznie zmieniony tekst przygotowany w 2013 r. na konferencję w Londynie, która jednak się nie odbyła”.
Jeśli komuś wydawało się, że Instytut Pamięci Narodowej pod śmiałym tytułem opublikował dość stare, ale jednak fundamentalne i ponadczasowe teksty – zapewne może być rozczarowany. Ja trochę byłem. Dostaliśmy bowiem “odgrzewane kotlety” o nieprzesadnej wartości poznawczej. Do zagadnienia “Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu II wojny” Pan Redaktor Grabowski zaliczył też artykuły zupełnie nie związane z tym tematem – np. “zdobywanie informacji przez Gestapo na ziemiach polskich”, “zwalczanie Polski podziemnej na Pomorzu” czy też “komórka legalizacji w Wilnie”. Domyślam się, że trzeba było zapewne wspomóc kolegów w potrzebie…
Niemniej najnowsza (z tekstami sprzed czterech lat) publikacja IPN zawiera – choć w raczej skromnym stopniu – interesujące elementy. Żałuję jednak, że o łączności lotniczej z okupowaną Polską nie napisał nic jakiś porządny fachowiec “lotniczy”. Wbrew pozorom, wciąż nie wszystko zostało na ten fundamentalny przecież temat powiedziane…
W tym zbiorze zwróciły moją uwagę cztery teksty:
- Waldemar Grabowski – Gubbins a Polska. SOE a Polacy
- Declan O’Reilly – Zarząd Operacji Specjalnych, polski rząd emigracyjny i Armia Krajowa – logistyka i finanse w polskiej tajnej wojnie 1940-1945
- Andrzej Chmielarz – Sprawa uruchomienia łączności lotniczej z krajem (październik 1939 – maj 1940)
- Waldemar Grabowski – Stracona szansa – LOT w początkowym okresie II wojny światowej
W tej recenzji skupię się na pierwszym, bowiem dla tego zbioru wydaje się być kluczowy. Kolejne wkrótce.
Waldemar Grabowski – Gubbins a Polska. SOE a Polacy
Z przykrością należy od razu stwierdzić że – niestety – narracja tego artykułu dr Waldemara Grabowskiego jest dość chaotyczna i “przyczynkarska”, na dodatek w stylu opowieści: kto, co, gdzie, kiedy – ale bez jakiejkolwiek próby choćby cząstkowej syntezy czy uporządkowania zagadnienia. Potok słów dr Grabowskiego nie jest uporządkowany ani chronologicznie, ani tematycznie, ani problemowo. Po prostu pisze tak, jak mu się kolejny akapit kojarzy z poprzednim. Przedstawia kompilację różnych (cudzych) opinii (jakby dobranych na “chybił – trafił”), rzecz jasna wskazując ich źródło, ale na ogół unikając sformułowania własnej oceny. Tam gdzie odważnie wyartykułował kilka kluczowych ocen – trafił jak kulą w płot. Zaraz do tego dojdziemy.
Colin Gubbins
Autor opisuje dość dobrze znany (zorientowanym w temacie) przedwojenny przyjazd Gubbinsa do Polski, w związku z polską “dywersją pozafrontową”. Niestety, w swej narracji podnosi także różne kwestie w ówczesnych relacjach polsko-brytyjskich, nie mające nic wspólnego ani z Gubbinsem ani z SOE, zatem dość luźno związane z tematem artykułu. Opisując SOE, brytyjską agendę rządową która miała “podpalić Europę”, wspierając ruchy oporu w krajach okupowanych, wspomina najpierw w jednym zdaniu o Oddziale VI (Specjalnym), ale więcej uwagi poświęca “Akcji Kontynentalnej” (o której kiedyś napisał także przyczynkarskie teksty).
Nie wiadomo, dlaczego dr Grabowski uczynił z “Akcji Kontynentalnej” organizację jakby pierwszoplanową. W ten sposób odwraca kota ogonem – z punktu widzenia interesów Polski, ale także pod każdym innym względem, to działania Oddziału VI (Specjalnego) miały fundamentalny charakter. Polityczne przedsięwzięcie pod nazwą “Akcja Kontynentalna”, zmajstrowane przez prof. Kota i ludowców było używane jako oręż w wewnętrznej walce w emigracyjnym rządzie R.P. Ale na duży plus należy odnotować, że tym razem dr Grabowski nie opowiada bajek o rzekomych “cichociemnych do innych krajów”, za co został wpisany na listę FAŁSZERZY HISTORII
Agenci sekcji polskiej
W kontekście “polskiej” sekcji SOE (była “polską” tylko z nazwy) autor bezkrytycznie powiela opinię, że “niemal wszyscy agenci sekcji polskiej byli Polakami” – podczas gdy sekcja polska SOE w ogóle nie miała żadnych “agentów”. Polacy wysyłani do Polski, czyli Cichociemni nie byli oczywiście agentami brytyjskimi. Brytyjskimi agentami (w sensie formalnym, częściowo także faktycznym) byli natomiast polscy spadochroniarze “Akcji Kontynentalnej” – tyle że wysyłała ich odrębna, druga sekcja (bardziej “ludowa” niż “polska”) nazwana – dla odróżnienia – sekcją EU/P.
To, że obie – odrębne przecież – sekcje SOE miały kontakt z Polakami, nie oznacza że wolno je ze sobą utożsamiać. Sekcja “polska” SOE współpracowała z Oddziałem VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego, głównie użyczając nam samolotów do przerzutu Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej. Odrębna, utworzona później sekcja EU/P SOE współpracowała z ludowcami (prof. Kot, Mikołajczyk, Librach i inni) finansując ich pomysł na polityczno – wywiadowcze działania poza Polską oraz zrzucając tam polskich spadochroniarzy jako brytyjskich agentów SOE.
Nie rozumiem, dlaczego dr Waldemar Grabowski, w końcu nie urodzony przedwczoraj, zachowuje się tak jakby chciał postawić znak równości pomiędzy Polskim Państwem Podziemnym a częściowo wspieranymi przez Polaków strukturami zachodnich “ruchów oporu”. Przede wszystkim nie sposób utożsamić realiów okupacyjnych w Polsce z warunkami życia w okupowanych krajach zachodnich. Przypomnę tylko, że Polacy (Słowianie) w Generalplan Ost byli następni na liście zagłady, zaraz po zakończeniu Holokaustu.
Duży plus zyskał u mnie dr Waldemar Grabowski, przytaczając jednak także końcowy fragment cytowanej wcześniej opinii – “SOE miało szczególne długi wdzięczności wobec swych polskich partnerów w wielu sprawach – zwłaszcza w dziedzinie wywiadu na kontynencie [np. Enigma, ale nie tylko – RMZ], w tajnym projektowaniu i produkcji radioodbiorników [Tadeusz Heftman – RMZ] oraz w wyrabianiu fałszywych dokumentów [polscy fałszerze w STS 38 Briggens – RMZ]”. Ostatnio mamy jakiś wysyp różnej maści anglofilów i ojkofobów, którzy bezmyślnie (albo może jednak z premedytacją?) odbierają Polakom wszelkie możliwe zasługi (jak choćby organizowanie zrzutów dla Armii Krajowej), przypisując je Brytyjczykom.
Polska podobna do innych państw…
Nie wiadomo co dr Grabowski ma na myśli w użytej w jego tekście frazie “Zgodnie z podstawowym zadaniem SOE – “podpalenia Europy” – Brytyjczycy wspomagali istniejące organizacje konspiracyjne. W odniesieniu do Polaków, podobnie jak w przypadku innych państw, sprawa była skomplikowana: (..)” Dalej Waldemar Grabowski wskazuje fakty, które nie świadczyły o żadnym rzekomym “podobieństwie”, ale zasadniczo odróżniały Polskę od “innych państw” (doświadczenie konspiracyjne, zadania Polskiego Państwa Podziemnego, przygotowywanie powstania powszechnego, budowa konspiracyjnej armii).
Nie sposób zatem twierdzić, iż w Polsce było “podobnie jak w przypadku innych państw”. Jeśli Waldemar Grabowski miał na myśli “skomplikowalność” sprawy polskiej – także nie ma żadnego podobieństwa. Jeśli Autor dostrzega jednak jakieś podobieństwa – powinien je wskazać, bowiem przykłady które powołał świadczą o braku podobieństw. No chyba, że właśnie dr Grabowski odkrył struktury państwa podziemnego w jakimś zachodnim kraju, ale zapomniał napisać w jakim…
Oczekiwania a możliwości
Handley Page Halifax II
Waldemar Grabowski śmiało wywodzi “Jak ogromne różnice występowały pomiędzy polskimi oczekiwaniami a możliwościami aliantów, obrazuje stan realizacji lotów w okresie od września do grudnia 1943 r. Wystartowało 39 samolotów, ale do Polski doleciało tylko 27”. Niestety, dr Waldemar Grabowski ma słabe pojęcie o czym pisze.
- Po pierwsze, pisząc o “oczekiwaniach Polaków” należałoby wspomnieć nie przypadkowo wybrany kilkomiesięczny okres z ponad pięcioletniej wojny, lecz np. rozbieżność pomiędzy ustaleniami SOE z Oddziałem VI a ich faktyczną realizacją. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Oczekiwania Polaków były znacznie większe, bowiem brytyjska “kroplówka zrzutowa” zaspokajała zaledwie ok. 10-15 proc. zapotrzebowania AK. Te fakty mogłyby zostać uznane za przykład “ogromnych różnic (…) pomiędzy polskimi oczekiwaniami a możliwościami aliantów” – gdyby rzeczywiście barierą w realizacji tych ustaleń były “możliwości aliantów”.
- Po drugie, w tym przypadku wcale nie jest to przykład na rzekome “możliwości aliantów” czy “rozbieżność z polskimi oczekiwaniami”. W podanym okresie czasu, na używanej wówczas trasie przelotu (tzw. trasa północna) Niemcy znacznie wzmocnili obronę przeciwlotniczą. Ta właśnie – większa skuteczność artylerii plot. – spowodowała straty w samolotach – a nie jakieś “różnice pomiędzy polskimi oczekiwaniami a możliwościami aliantów”. Nota bene, była to jedna z zasadniczych przyczyn (drugą była znaczna odległość) dla której od 22 grudnia 1943 rozpoczęto loty do Polski tzw. trasą południową. Używano jej później do połowy 1944, po wzmocnieniu niemieckiej obrony plot. skorygowano jej przebieg i latano trasą nr 4.
Wywody dr Grabowskiego w tym zakresie można skonfrontować nie tylko z moją opinią. W fundamentalnej pracy prof dr hab. Jacka Tebinki oraz dr hab. Anny Zapalec – Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE) – czytamy: “Fiasko planu zwiększenia zrzutów nie było winą SOE i RAF, które podeszły poważnie do sprawy, ale skuteczności niemieckiej obrony przeciwlotniczej.” (s.333).
Lanczyk czyli narada
Dr Waldemar Grabowski w swoim artykule bezkrytycznie przytacza, bez podania źródła (w przypisie jest tylko informacja dotycząca mianowania Gubbinsa na szefa SOE), iż “7 października 1943 r. podczas narady u Gubbinsa i płk Perkinsa z Naczelnym Wodzem Polacy zostali poinformowani, że liczba lotów z zaopatrzeniem do Polski może zostać zwiększona pod warunkiem podjęcia przez Armię Krajową walk na takim poziomie jak prowadzone przez partyzantów w Jugosławii. Jak podkreślali Brytyjczycy, partyzanci wiążą tam dwanaście dywizji niemieckich.”
Pomimo braku przypisu (braku wskazania źródła) znalazłem historyczne, źródłowe dokumenty na ten temat. Pan Grabowski niestety relacjonuje mocno nieściśle. Po pierwsze nie była to “narada” lecz lunch (drugie śniadanie). Po drugie, należałoby wskazać, że to żądanie było powtórzeniem żądań sowieckich. Po trzecie Perkins miał stopień podpułkownika (ppłk).
Tak opisuje to np. organizator zrzutów do Polski mjr dypl. Jan Jaźwiński w swoim “Dzienniku czynności” – 7.X ma miejsce “lunch” w składzie: N.W., szef Sztabu N.w., szef O.Sp., gen. Gubbins i ppłk. Perkins. (…) 8 .X. w/g oświadczenia Szefa O. Sp. “lunch” w dn. 7.X dał – nic konkretnego – tylko wyjaśnił pewne aspekty, dla nas niekorzystne: – gen. GUBBINS oświadczył, jak powiedział – “szczerze”, ze K.S.S [Komitet Szefów Sztabu – RMZ] zgodzi się na nasilenie lotów do Polski, jeżeli N.W. zarządzi aby A.K. podjęła już walkę zbrojną z Niemcami, przynajmniej na skalę taką jak to ma miejsce w JUGOSŁAWII – gdzie partyzanci trzymają w szachu ok. l2 dyw. niemieckich. (…) Jest to lansowanie przez Anglików żądań sowieckich – mimo, że dobrze rozumieją, że jest to dla nas wybitnie szkodliwe.” (Dziennik czynności, s.206/224) Warto w tym miejscu przypomnieć sowieckie podżegania do rozpoczęcia Powstania Warszawskiego…
“Starania polskich władz”
Dr Waldemar Grabowski w swoim artykule twierdzi, że “choć praktycznie przez całą wojnę trwały starania polskich władz o większą liczbę samolotów brytyjskich przydzielanych do tych zadań [przerzut lotniczy do Polski – RMZ], RAF i SOE, zaangażowane na wielu frontach nie były w stanie zaspokoić polskich oczekiwań.” Jak się stawia tego rodzaju tezę na niekorzyść Polski i Polaków, wypadałoby ją uzasadnić choćby kilkoma zdaniami. Uzasadnienia brak, a twierdzenie Grabowskiego jest w połowie kłamliwie, w połowie wątpliwe. Kłamstwem jest twierdzenie, jakoby “praktycznie przez całą wojnę trwały starania polskich władz” o większą liczbę samolotów (także o “polski Flight”, czego dr Grabowski wcale nie zauważył).
Stanisław Tatar
Starania te trwały tylko do momentu, w którym nadzór nad Oddziałem VI (Specjalnym) objął prosowiecki gen. Tatar, czyli do maja 1944. Wojna trwała jeszcze ponad rok, do września 1945. W wyniku konfliktu z gen. Tatarem, w sierpniu 1944 odszedł organizator zrzutów dla AK mjr dypl.. Jan Jaźwiński. Od maja 1944 nie było żadnych “starań polskich władz”, a wymowną ocenę jakości prowadzonego przerzutu lotniczego – po odejściu mjr Jaźwińskiego – przedstawił dowódca Armii Krajowej w depeszy (nr 65/R2/XXX/999) ? ?Zaopatrywanie nas przez Jutrzenkę wygląda na sabotaż. W zapowiedzianych terminach [zrzuty] nie przychodzą, placówki zrzutowe się dekonspirują przez ciągłe i bezskuteczne czuwanie. W ostatnich dwu miesiącach były tylko cztery pojedyńcze zrzuty dzikie bez zapowiedzi w odległości do 35 km od placówek. Częściowo odebrano sprzęt od chłopów, część zrzucono na sygnały żandarmów na torach kolejowych. Interwencje w Jutrzence o przyspieszenie nakazanych przez KG zrzutów nie skutkują.?
Warto też podkreślić, że dr Grabowski zaprzecza sam sobie, wywodząc jakoby “RAF i SOE, zaangażowane na wielu frontach nie były w stanie zaspokoić polskich oczekiwań.” Przytoczył bowiem kilka opinii, w tym historyka prof. Normana Daviesa – o porzuceniu przez Wielką Brytanię Polski, “pierwszego sojusznika”. Przytacza też – znającego przecież brytyjskie realia i “możliwości” – gorzką opinię szefa SOE gen. Collina Gubbinsa nt. stosunku Wielkiej Brytanii do Polaków – “Mamy nadzieję wycisnąć z nich ile się da, a potem ich porzucimy”. Warto tu dodać, że Anglia ma dość długą kolonialną “tradycję” walki o brytyjskie interesy cudzą krwią oraz uchylania się od płacenia rachunków za taką walkę. W tym przypadku, oszukiwana przez całą wojnę Polska zapłaciła po wojnie (m.in. własnym złotem) za to, że wojskowo pomagała Wielkiej Brytanii…
Utracona wyłączność…
Waldemar Grabowski wspomina o “zrozumiałych zabiegach Polaków o przydzielenie do ich wyłącznej dyspozycji pewnej liczby samolotów o stosownym zasięgu i udźwigu”, ale nie raczył zauważyć, że taką właśnie wyłączność Polacy przez pewien (początkowy) okres mieli (trzy Halifaxy)! Mjr dypl. Jan Jaźwiński w swoim ?Dzienniku czynności? podaje nawet powód utraty tej wyłączności – otóż kilkumiesięczny szef Oddziału VI (Specjalnego) ppłk. dypl. Tadeusz Rudnicki ?był przykro posłuszny Anglikom i interesował się głównie spelunkami Londynu. W wyniku tego utraciliśmy wyłączność na używanie przydzielonych nam trzech samolotów? Dodać należy, że nie mając upoważnienia Naczelnego Wodza zgodził się na oddanie “polskich” samolotów (?Dziennik czynności?, s. 126/128-136/138)
Szczerze mówiąc, w mojej ocenie artykuł dr Waldemara Grabowskiego jest żenująco chaotyczny, nieuporządkowany, przyczynkarski, nadto obarczony kilkoma zasadniczymi błędami merytorycznymi. Nie kończy się też żadną istotną refleksją – lecz banalną informacją o tym, gdzie miało po wojnie siedzibę “stowarzyszenie SOE” oraz o odznaczeniach Gubbinsa, Wilkinsona i Perkinsa (czyli całej “polskiej” sekcji SOE). Więcej niż żenujące, jak na podsumowanie bombastycznego tematu – Gubbins a Polska. SOE a Polacy. Tekst może być uznany za przykład rekordu rozczarowań. Poziom trochę lepszy od wypracowania przeciętnego licealisty. W tekście mnóstwo chaosu, a jakiekolwiek “syntezy” formułowane są – niestety – z lotnością furmanki załadowanej węglem…
Ryszard M. Zając
Waldemar Grabowski, Gubbins a Polska. SOE a Polacy, w: Waldemar Grabowski (redakcja), Polacy i Brytyjczycy w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej, s. 99-118, wyd. IPN, Warszawa 2023, ISBN 978-83-8229-797-3
Zobacz:
- Polska sekcja SOE – “agencja transportowa” (recenzja)
Zobacz także:
- Zrzuty
- Wykaz zrzutów Cichociemnych
- Wykaz operacji lotniczych (zrzuty Cichociemnych i materiałowe)
- Special Operations Executive
- ?Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE)? ? recenzja
- Współpraca Polaków z SOE
- SOE
- Bajki o SOE
- Oddzial VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza
- Jan Jaźwiński
- Akcja Kontynentalna
- Stanisław Kłosowski
- Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) ? Lista Krzystka
- Stanisław Tatar ? generał zdrajca
Elzbieta Zawacka – Cichociemna czy agent?
Spis treści:
- Wstęp
- Cichociemni nie byli agentami!
- English Heritage o agentach SOE
- Elżbieta Zawacka – Agent ZO
- Równie poczytna jak Harry Potter
- Elżbieta Zawacka – Cichociemna czy agentka
- Czy Elżbieta Zawacka była Cichociemną?
- Czy Elżbieta Zawacka była agentem / agentką?
- Podsumowanie
Kontrowersje: Elżbieta Zawacka – Cichociemna czy agent?
Zobacz także – Ogniska ignorancji oraz Lans na kłamstwach i po trupach…
Feministyczne kłamstwa
gen. Elżbieta Zawacka
Takie pytanie należy postawić publicznie, w związku z reklamowaną dość silnie okładką książki Clare Mulley pt. “Agent ZO. The Untold Story of Fearles WW2 Resistance Fighter Elżbieta Zawacka” (“Agent ZO. Nieopowiedziana historia bojowniczki ruchu oporu z czasów II wojny światowej, Elżbiety Zawackiej”). Reklama książki mocno przedwczesna, ma bowiem zostać opublikowana ponoć za niespełna rok, w lipcu 2024. [Aktualizacja – ma być opublikowana w maju 2024].
W zasadzie na tytułowe pytanie można odpowiedzieć krótko: Elżbieta Zawacka ps. Zo nie była ani Cichociemną, ani agentką – a na pewno nie mogła być równocześnie Cichociemną i agentką. Cichociemni byli bowiem żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, działali w wojskowych strukturach Polskiego Państwa Podziemnego. Ale jak to – nie była ani Cichociemną, ani agentką? No właśnie, jednak niezupełnie, rzeczowa odpowiedź wymaga szerszego wyjaśnienia.
Kontrowersje wokół rzekomo “agenturalnej” działalności Cichociemnej Elżbiety Zawackiej pojawiły się niedawno m.in. po licznych wpisach na Facebooku brytyjskiej pisarki Clare Mulley, nadzwyczaj postępowej, walczącej piórem o ukazanie przykładów pozytywnego zaangażowania kobiet w heroiczne sprawy. W pierwszej swojej książce pt. “Kobieta, która uratowała dzieci: biografia Eglantyny Jebb” przybliżyła postać rzeczywiście zasłużonej dla praw dziecka pionierki postrzegania małoletnich jako pełnoprawnych uczestników życia społecznego, założycielki organizacji Save the Children. Jest ona porównywana do Janusza Korczaka, pioniera partnerskiej postawy wobec dzieci.
W dorobku pisarskim Autorki znajduje się także książka pt. “Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości” (tytuł brytyjski: The Spy Who Loved: the Secrets and Lives of Christine Granville, Britain’s First Female Special Agent of World War II) nt. wybitnej Polki, agentki SOE – Krystyny Skarbek. Ta lektura wciąż na mnie czeka… Publikacje Clare Mulley cieszą się uznaniem czytelników i recenzentów, więc podjęcie przez nią jako temat najnowszej książki biografii Cichociemnej Elżbiety Zawackiej budzi dość zrozumiałe dreszcze emocji, zwłaszcza w Fundacji Generał Zawackiej.
Cichociemni nie byli agentami!
Od dłuższego czasu funkcjonuje w przestrzeni publicznej rażąco nieprawdziwe kłamstwo, jakoby “Cichociemni byli agentami SOE”. To ordynarne i ubliżające Cichociemnym kłamstwo zostało rozpowszechnione zwłaszcza za sprawą fałszerza historii nr 1 – wraz z nierzetelnym Wydawnictwem ZNAK – pseudohistoryka Kacpra Śledzińskiego i jego dramatycznie nierzetelnej książki pt. “Cichociemni. Elita polskiej dywersji” , w której na 417 stronach opublikowano co najmniej 246 błędów i nieścisłości.
We wznowieniu tej skandalicznie kłamliwej książki w 2022 roku, na jej okładce opublikowano… hitlerowskiego skoczka spadochronowego “w roli cichociemnego, elity polskiej dywersji” (sic!!!). Pseudohistoryk Kacper Śledziński w swym (udającym książkę popularnonaukową) śmieciu wydanym razem ze “Znakiem” wielokrotnie kłamie, jakoby Cichociemni byli rzekomo “agentami SOE”. Nawet bredzi w piramidalny sposób: “Cichociemni należeli do międzynarodowej grupy agentów SOE (…) istotą ich działania były szeroko pojęte operacje specjalne na terenie różnych krajów Europy, Afryki i Azji” (str. 113).
Więcej info:
- Errata do książki Śledzińskiego i Znaku (plik pdf)
- Wykaz błędów i nieścisłości – na stronie dr Bartłomieja Szyprowskiego
- Bartłomiej Szyprowski – O konieczności weryfikacji źródeł historycznych. Recenzja książki Kacpra Śledzińskiego. Cichociemni. Elita polskiej dywersji. Kraków 2022, w: Glaukopis nr 40/2023, s. 452-484 (plik pdf, za zgodą Autora).
Do grona fałszerza historii nr 2 oraz 3 dołączyli także dwaj naukowcy z IPN (sic!), obaj z tytułem doktorskim (co przeczy mitowi, że naukowcy nie mogą pisać głupot) – dr Krzysztof Tochman oraz dr Waldemar Grabowski. Obaj uporczywie, prowadzą od wielu lat istotną dezinformację, sprzeczną także ze stanowiskiem Studium Polski Podziemnej w Londynie polegającą na kłamliwym określaniu jako “cichociemnych” spadochroniarzy Akcji Kontynentalnej – którzy byli właśnie agentami SOE!
Dr Krzysztof Tochman opublikował dwie broszury o fałszywych tytułach: “Cichociemni na Bałkanach we Włoszech i we Francji” (to nie złośliwość, naprawdę w tytule nie ma znaków interpunkcyjnych – RMZ) oraz jeszcze bardziej niedorzecznym: “Zapomniani Cichociemni z Wydziału Spraw Specjalnych MON PSZ na Zachodzie” (nie było czegoś takiego jak “MON PSZ”, ani na wschodzie, ani na zachodzie, ani w innych stronach świata).
Dr Waldemar Grabowski propaguje od lat kłamliwą teorię, że nie było 316 Cichociemnych, ale więcej – ilu, tego sam nie wie. Zastanawia się, czy za “cichociemnych” (cudzysłów użyty świadomie) nie należałoby uznać “spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria)” Takie brednie z całą powagą rozpowszechniała niegdyś nawet Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej (sic!!!).
Okazuje się, że nawet tytuł doktora nie jest gwarancją, że jego nosiciel nie rozgłasza bzdur. Nota bene, czekam cierpliwie – wciąż bezskutecznie – kiedy dr Tochman czy dr Grabowski, czy też może Instytut Pamięci Narodowej (też na liście fałszerzy historii) podadzą mnie do sądu za publiczne nazwanie ich kłamcami i nierzetelnymi historykami – abym mógł przed sądem wykazać że są kłamcami i nierzetelnymi historykami….
English Heritage o “agentach SOE’
Z rzekomymi “cichociemnymi – agentami SOE” jest trochę tak, jak z “polskimi obozami koncentracyjnymi” – te rażąco kłamliwe frazy są wciąż prostowane i wciąż powracają… W maju 2022 brytyjska organizacja pozarządowa English Heritage opiekująca się zabytkami budownictwa w Anglii należącymi do “zbioru dziedzictwa narodowego” (National Heritage Collection) opublikowała na swojej stronie taką treść:
W tym roku [2022 – RMZ] przypada 80. rocznica powstania Stacji 43 w Audley End, bazy szkoleniowej polskiej sekcji Special Operations Executive (SOE) podczas II wojny światowej. Polscy agenci przybyli w kwietniu 1942 roku, a działania rozpoczęły się 1 maja. (…) do Polski skoczyło 316 agentów SOE [tak niezgodnie z prawdą historyczną w oryginalnym brytyjskim tekście, podkreślenie własne – RMZ], większość z nich przeszkoliła się w Audley End. Ci dzielni mężczyźni i jedna niezwykła kobieta byli znani jako Cichociemni – Silent Unseen…
3 maja 2022 na stronie oraz w grupie na Facebooku opublikowałem post zatytułowany “Brytyjskie kłamstwo w 80 rocznicę Audley End”. W poście podkreśliłem m.in.- “Zmuszony jestem zaprotestować wobec bezczelnie kłamliwego twierdzenia, jakoby Cichociemni rzekomo byli “agentami SOE” – Cichociemni nie byli agentami SOE – tylko żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej. Byli szkoleni m.in. w brytyjskim ośrodku STS 43 Audley End, ale przez Polaków. W żadnej chwili nie podlegali SOE, po skoku otrzymali przydziały służbowe w Armii Krajowej i podlegali KG AK.”
Na szczęście, po mojej interwencji brytyjska organizacja przyznała, że Cichociemni nie byli “agentami SOE” (Special Operations Executive) lecz żołnierzami polskiej Armii Krajowej 
Dr Andrew Hann (Properties Historians, Team Leader, Curatorial Department) był uprzejmy napisać do mnie dwa maile. W pierwszym napisał m.in “Dziękujemy za wiadomość e-mail zwracającą uwagę na błędy na naszej stronie internetowej związane z działaniem STS 43 w Audley End. Pragniemy zapewnić, że doskonale wiemy, iż Polacy szkolący się w Audley End w latach 1942-44 nie byli “agentami SOE”, ale spadochroniarzami sił specjalnych Armii Krajowej.”
W drugim mailu m.in. – “(…) Dziękuję za wskazanie błędu. Zawsze staramy się zachować najwyższy standard dokładności historycznej naszych treści, zarówno na stronie, jak i online. (…) Muszę przyznać, że bardzo interesujące było dla mnie badanie cichociemnych przez ostatnie kilka lat, a Twoja własna strona internetowa była dla mnie i moich kolegów bardzo przydatnym źródłem informacji.”
Bardzo dziękuję dr Andrew Hann, że zechciał sprostować błąd, a nawet był miły wobec mnie, pomimo mojej “napaści”. 🙂
Elżbieta Zawacka – “Agent ZO”
W sierpniu 2023, kilka dni temu, natknąłem się na posty na Fb, zachwalające nową książkę Clare Mulley pt. “Agent ZO. The Untold Story of Fearles WW2 Resistance Fighter Elżbieta Zawacka” (“Agent ZO. Nieopowiedziana historia bojowniczki ruchu oporu z czasów II wojny światowej, Elżbiety Zawackiej”).
Książka ma się ukazać w przyszłym roku, na razie więc możemy sobie polizać okładkę. Nie znam Autorki, ani też – przyznaję ze wstydem – nie czytałem żadnej Jej książki (muszę to niebawem nadrobić). Jednak treść okładki zapowiadanej publikacji książkowej – po wcześniejszych moich perypetiach z kłamstwami o “cichociemnych – agentach” – mocno mnie zbulwersowała.
Napisałem więc do Autorki: “Okładka zawiera nieprawdziwą treść – Cichociemni nie byli agentami 🙁 tylko żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej. W szczególności NIE BYLI AGENTAMI SOE / The cover contains false content – Cichociemni were not agents 🙁 but soldiers of the National Army in special service. In particular, THEY ARE NOT SOE AGENTS (tłumaczenie translatorem, niestety)
Clare Mulley była uprzejma odpowiedzieć: “Thank you for your comment. She was indeed the only female member of the Cichociemni to parachute back to Poland. Their training in the UK was supported by SOE P (Poland) section, while they reported to the Polish government in exile in London, then to the Home Army in Poland. All in the book. ‘Agent” here refers not specifically to SOE or MI6 agent, but to the role as understood by British readers. Thanks again.”
Tłumaczenie Google – “Dziękuję za Twój komentarz. Była rzeczywiście jedyną kobietą spośród Cichociemnych, która zeskoczyła na spadochronie z powrotem do Polski. Ich szkolenie w Wielkiej Brytanii było wspierane przez sekcję SOE P (Polska), podczas gdy podlegali polskiemu rządowi na uchodźstwie w Londynie, a następnie Armii Krajowej w Polsce. Wszystko w książce. “Agent” nie odnosi się tutaj konkretnie do agenta SOE lub MI6, ale do roli, jaką rozumieją brytyjscy czytelnicy. Dzięki jeszcze raz.”
Na to zripostowałem – “British readers are not deprived of their minds to see the difference between a secret army soldier and a foreign service agent. A similiar distortion was once published by British Heritage [mój błąd, powinno być English Heritage – RMZ], after my intervention they corrected it. (no 39) [tu link do strony Informacja o realizacji projektu] Brytyjscy czytelnicy nie są pozbawieni rozumu, aby nie dostrzec różnicy między żołnierzem tajnej armii a agentem służb zagranicznych. Podobne przekłamanie opublikowało kiedyś British Heritage [mój błąd, powinno być English Heritage – RMZ], po mojej interwencji je poprawili (nr 39) [tu link do strony Informacja o realizacji projektu]
Równie poczytna jak Harry Potter…
Moje protesty pod licznymi wpisami nt. zapowiadanej książki (oraz zachwytami nad okładką) wywołały reakcję dr Katarzyny Minczykowskiej, Autorki książki pt. CICHOCIEMNA. Generał Elżbieta Zawacka “Zo” (wyd. OW RYTM, Warszawa, 2014). W odpowiedzi na mój komentarz: “Niestety, autorka [Clare Mulley – RMZ] KŁAMIE na okładce, jakoby Cichociemna Elżbieta Zawacka była rzekomo czyimś “agentem” 🙁 Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, a nie brytyjskimi agentami 🙁 Napisałem do autorki, tutaj mój post
dr Katarzyna Minczykowska odpowiedziała: “Racja, Cichociemni nie byli agentami SOE, ale “Zo” była nie tylko “cichociemną”. Zanim została “cc” sama stworzyła sporą (składającą się z kilkuset osób) siatkę wywiadowczą, współpracowała z “Dwójką”, a w Audley End doskonaliła się właśnie w kwestiach wywiadowczych, nie dla Brytyjczyków (bo – jak mawiała – za Anglików nie chciała umierać), ale na potrzeby KG AK, przede wszystkim “Zagrody”.
W okładce nowej książki o naszej polskiej bohaterce, o której wciąż niewielu słyszało, mi najbardziej nie pasuje fotka Elżbiety, zupełnie niezwiązana z jej działalnością wojenną, zaczerpnięta z indeksu studenckiego (1927), w żaden sposób niewyrażająca charyzmy i siły “Zo”, ale ta foteczka na okładce to drobiazg.
Najważniejsze, że powstaje opowieść o gen. Zawackiej, adresowana nie tylko do polskiego czytelnika. I tym się zachwycamy. To jest tu istotą sprawy. Gdy wydawałam “Cichociemną” wydawca mi z przekąsem powiedział, że nie mam co liczyć na duży nakład i honorarium, “bo to nie Harry Potter” :)) mimo że pierwsza biografia “Zo” dostała pierwszą nagrodę “Klio” [tu link do strony “Nagrody Klio rozdane” – RMZ], więc musiała być nie najgorsza, skoro niezależne jury uznało, że była najlepsza 🙂 No, ale to Polska właśnie 🙁 Liczymy, że Clare Mulley uda się wydać książkę o “Zo” równie poczytną jak “Harry”, co jeśli się uda będzie zasługą tyleż autorki co wydawcy. I tego im życzę.”
Wymieniliśmy jeszcze kilka uwag, m.in. ripostowałem: “w Pani książce o Zo nie znalazłem info o działalności Zo jako agenta… Konspiracja a działalność agenturalna na rzecz wywiadu to odrębne kwestie… skoro wg. Pani tytuł jest ok, to poczekam na książkę. Ale Brytyjczycy stale kłamią o CC, zresztą u nas wiele tych kłamstw jest powtarzanych… np. że CC byli agentami SOE, że Anglicy organizowali nam zrzuty, że oni szkolili CC itd.”
Napisałem też – “nie jestem przeciwny jakiejkolwiek książce tylko utożsamianiu cc z agentami. Zo była kurierką a nie cc, co sama mówiła. Nie znam aż tak dobrze Jej życiorysu, ale w audley end nie szkolono w wywiadzie. Nie po to zresztą pojechała do GB, it. itd. Temat na dłuższą rozmowę. Ale jeśli CC nazywa się agentem to jest fałsz.”
prof. zw. dr hab. Józef Półturzycki – Spór o Elżbietę Zawacką – żołnierza i pedagoga
[recenzja książki: Katarzyna Minczykowska, Cichociemna generał Elżbieta Zawacka Zo, OW Rytm, 2014]
w: Rocznik andragogiczny nr 21, Uniwersytet Warszawski, s. 317-331
Elżbieta Zawacka – Cichociemna czy agentka?
Przejdźmy zatem do kwestii zasadniczej, czyli udzielenia odpowiedzi na dwa pytania:
- czy Elżbieta Zawacka była Cichociemną?
- czy Elżbieta Zawacka była agentem / agentką?
Czy Elżbieta Zawacka była Cichociemną?
Elżbieta Zawacka, 1943 źródło: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej
Elżbieta Zawacka nie była Cichociemną, ale uznajemy Ją za Cichociemną. Jak to rozumieć? – już wyjaśniam. Elżbieta Zawacka była m.in. kurierką Komendy Głównej AK, pracowała również w sztabie Wojskowej Służby Kobiet. Nigdy nie była Cichociemnym, czyli żołnierzem Armii Krajowej w służbie specjalnej, nigdy też nie została – jak Cichociemni – przeszkolona do służby specjalnej. Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza, który rekrutował, szkolił i ekspediował żołnierzy do służby specjalnej w Armii Krajowej nie traktował jej jako „cichociemnej”, ponieważ jej nie zrekrutował, nie szkolił ani nie przydzielił żadnych zadań.
Prof. zw. dr hab. Józef Półturzycki, w artykule pt. Spór o Elżbietę Zawacką – żołnierza i pedagoga (patrz pdf powyżej), będącym recenzją książki Katarzyny Minczykowskiej pt. Cichociemna generał Elżbieta Zawacka Zo zauważa:
Jedna z uwag, jakie wypada zgłosić wobec tekstu książki Katarzyny Minczykowskiej o życiu i działalności profesor Elżbiety Magdaleny Zawackiej, jest to sprawa tytułu Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka “Zo”. Nie jest to bowiem tytuł adekwatny do treści książki, a także do form aktywności Elżbiety Zawackiej w czasie wojny i okupacji. (…) Była aktywnym kurierem i emisariuszem. Jej szczególnym wyczynem okazała się wyprawa z Warszawy do Naczelnego Wodza w Londynie. Zawacka spełniła ważną funkcję i przekazała raport oraz bogate informacje o sytuacji w kraju, a zwłaszcza o działalności Armii Krajowej. Kłopot był tylko z powrotem do kraju. Planowano dokonać zrzutu na teren Francji, Szwajcarii lub Lizbony, ale ostatecznie zdecydowano o skoku z cichociemnymi z samolotu nad krajem. Zawacka przyjęła ten wariant i przygotowywała się do takiej formy powrotu. Odbyła ćwiczenia skoków spadochronowych z wieży i samolotu, a następnie została dołączona do zespołu, który odlatywał do kraju w nocy z 9 na 10 września 1943 roku. (…)
Na wyprawę do kraju nie otrzymała żadnych zadań czy instrukcji, a także nie otrzymała – jak inni cichociemni – sześciomiesięcznego uposażenia, zaś po wylądowaniu udała się do Warszawy do swoich zadań w “Zagrodzie”. W Wielkiej Brytanii nie przeszła żadnego merytorycznego kursu dla cichociemnych, których szkolenie trwało dość długo, na przykład w szkole wywiadu był to okres 8 miesięcy. Zawacka nie brała udziału w kursach, ale prowadziła zajęcia na temat sytuacji w kraju i zasad działalności podziemnej w czasie okupacji. Przyjęto natomiast nazywać Elżbietę Zawacką cichociemną, co zwłaszcza z czasem zaczęło się upowszechniać. (s. 320-321)
W dalszej części swojej publikacji prof. zw. dr hab. Józef Półturzycki podkreśla – “Na stronie 142 w przypisie autorka podaje, że “sama Elżbieta Zawacka nie nazywała siebie cichociemną. Uważała, że była kurierem, a kurier w jej mniemaniu i w opinii innych żołnierzy “Zagrody” był żołnierzem znacznie lepiej przygotowanym do działań konspiracyjnych, kimś lepszym niż cichociemny… (s. 321). Dodać należy, że później akceptowała określanie jej jako “cichociemnej”. Profesor Półturzycki reasumując podkreśla – “Myślę, że możemy także oczekiwać uczciwego wyjaśnienia tytułowego określenia “cichociemna”, bo jak sama Elżbieta Zawacka mówiła “cichociemną nie byłam, wykonałam tylko skok” (s. 331)
Warto podkreślić także, że Cichociemni byli nie tylko żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, ale także – jako jedyni polscy spadochroniarze przeszkoleni na Zachodzie – Skoczkami do Kraju. Listę 316 Cichociemnych spisano dopiero po wojnie – jako listę skoczków odznaczonych Znakiem [Spadochronowym] dla Skoczków do Kraju – znalazła się na niej m.in. Elżbieta Zawacka oraz Jan Nowak Jeziorański (także kurier). Przeciwko kształtowi tej listy nie protestował nikt, w tym żaden z kilkudziesięciu żyjących wtedy Cichociemnych. Skoro sami Cichociemni przyjęli wymienionych kurierów do swojego grona – nie można tego obecnie kwestionować.
Czy Elżbieta Zawacka była agentem / agentką?
Elżbieta Zawacka
kolor – Mirosław Szponar
Elżbieta Zawacka nie była agentem / agentką. Trafnie wskazuje dr Katarzyna Minczykowska, Autorka biograficznej książki pt. CICHOCIEMNA. Generał Elżbieta Zawacka “Zo”, że w jej misji do Londynu “Komendant Główny AK, gen. Stefan Rowecki, powierzył Zawackiej dwa zadania: 1/ miała ona wpłynąć na Sztab NW [Naczelnego Wodza – RMZ], by ten usprawnił ze swej strony łączność z krajem oraz 2/ miała przekonać władze wojskowe i polityczne na emigracji o konieczności prawnego uregulowania służby kobiet w Wojsku Polskim” (s. 113).
Prawie zupełnie w zgodzie z prawdą obiektywną argumentuje dr Katarzyna Minczykowska, że Elżbieta Zawacka “(…) stworzyła sporą (składającą się z kilkuset osób) siatkę wywiadowczą, współpracowała z “Dwójką” chociaż nie sposób znaleźć uzasadnienia do wywodu, iż rzekomo Elżbieta Zawacka “w Audley End doskonaliła się właśnie w kwestiach wywiadowczych”. Żadne źródło – w tym książka dr Minczykowskiej – nie podaje takich rewelacji, nadto Audley End (STS 43) nie był ośrodkiem szkolenia specjalistów wywiadu, lecz ośrodkiem w którym przeprowadzano kursy: walki konspiracyjnej oraz odprawowy. Cichociemnych ze specjalnością w wywiadzie szkolono w polskiej szkole wywiadu, zorganizowanej w Londynie, potem w Glasgow, pod kamuflażową nazwą “Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej”.
Należy zauważyć, że Cichociemna Elżbieta Zawacka organizowała struktury Wojskowej Służby Kobiet (które wykonywały również zadania wywiadowcze) oraz trasy i placówki kurierskie, również dla Oddziału II (tzw. “dwójki”, czyli dla wywiadu). Wcale jednak z tego – że wykonywała zadania pomocnicze na rzecz wywiadu – nie wynika, że Cichociemna Elżbieta Zawacka sama była agentem / agentką wywiadu. Wbrew pozorom różnica jest zasadnicza. Nota bene, byłoby strasznym marnotrawstwem ze strony polskiego wywiadu, gdyby taką rzekomą “agentkę”, która sama się ponoć w tym fachu “doskonaliła”, wykorzystywać nadal jako kurierkę w pracy “Zagrody” KG AK – zamiast w wywiadzie, tj. do zbierania informacji wywiadowczych…
Dodam jeszcze, że każdy żołnierz ZWZ-AK miał obowiązek przekazywania przełożonym informacji nt. działań okupantów (AK liczyła ok. 390 tys. osób), czyli wprost zajmował się działalnością wywiadowczą – a nie organizowaniem struktur łączności jak Elżbieta Zawacka. Byłoby jednak absurdem wywodzenie, iż rzekomo podczas II wojny światowej działało w Polsce 390 tys. agentów polskiego wywiadu. Nieporozumienia w kwestii – czy ktoś był czy nie był agentem wywiadu – wynikają z tego, że wypowiadają się na ten temat osoby o niewielkiej bądź znikomej wiedzy o funkcjonowaniu jakichkolwiek struktur wywiadu.
Podsumowanie
Przy okazji dyskusji o “agencie Zawackiej” niebanalny przykład z mojego własnego życia. Otóż w grudniu 1983 (kiedy “knułem w konspirze”) kontrwywiad wojskowy PRL aresztował mnie w Warszawie (patrz obok fragment tajnej notatki MSW o moim zatrzymaniu), po spotkaniu z II sekretarzem Ambasady Stanów Zjednoczonych w Polsce Panią Ewą Groening, nota bene rezydentką CIA w Polsce.
Na szczęście prl-owscy kontrwywiadowcy nie mieli pewności, czy II sekretarz ambasady faktycznie jest z CIA, nie nagrała im się też nasza rozmowa (zapewne miała ze sobą zagłuszarkę, na szczęście). Choć więc chcieli ze mnie zrobić agenta CIA, jakoś się wywinąłem.
W czasach “konspiry” kilkakrotnie spotkałem się potajemnie m.in. z konsulem USA w Krakowie Panem Steven’em Black’iem, dostarczając pokaźne paczki z “bibułą, tj. nielegalną wtedy tzw. prasą bezdebitową. Kilka razy rozmawialiśmy nawet o bieżącej polityce 🙂 w uniemożliwiającej podsłuch tzw. klatce Faraday’a w siedzibie krakowskiego konsulatu.
Czy to oznacza, że jednak byłem agentem CIA? Oczywiście nie – choć z punktu widzenia prawa (art. 130 k.k.), działalnością agenturalną jest każde uczestnictwo w działalności obcego wywiadu. Jak można poczytać w komentarzach prawniczych, przestępstwo szpiegostwa można popełnić z zamiarem bezpośrednim albo ewentualnym. W obu przypadkach “niezbędny jest element świadomości sprawcy, że ma do czynienia z obcym wywiadem”.
Przeciętny człowiek gubi się w tych subtelnościach, a trzeba bardzo uważać, zanim nazwie się kogokolwiek “agentem wywiadu”, bo to może być kosztowne (na gruncie prawa cywilnego) lub spotkać się z represją karną za zniesławienie (na gruncie prawa karnego).
W lipcu 1993, w związku z kampanią wyborczą do Sejmu R.P. “Gazeta Wyborcza” opublikowała w sporym nakładzie, na rozkładówce, artykuł o mnie pt. “Pomarańczowa alternatywa – Czerwone Zagłębie” (miałem być ową “pomarańczową alternatywą”). W tekście Lidia Ostałowska napisała – niezgodnie z prawdą – iż rzekomo postanowiłem “zostać szpiegiem CIA”. Podałem redakcję “GW’ do sądu, no i musiała sprostować że “nieprawdziwe jest stwierdzenie, że wnioskodawca “postanawia zostać szpiegiem CIA”. 🙂
Na miejscu Clare Mulley bardzo uważałbym z tytułem na okładce jej przyszłej książki pt. “Agent ZO. The Untold Story of Fearles WW2 Resistance Fighter Elżbieta Zawacka”. W sądzie nie obroni oczywiście nieprawdziwej tezy, że Cichociemna Elżbieta Zawacka była czyimkolwiek “agentem”, zwłaszcza wywiadu. Wykazałem w tej publikacji, że nie była także Cichociemną, choć można obronić tezę, że niezgodnie z prawdą historyczną – ale grzecznościowo – można Ją uznać za Cichociemną w uznaniu jej zasług, także dlatego że wcześniej zrobili to, po wojnie, pozostali przy życiu Cichociemni – których głos jest akurat w tej kwestii rozstrzygający.
Autorka ma świadomość, że określenie gen. Zawadzkiej mianem “agenta” jest nieprawdziwe, bowiem przyznaje – “Wszystko w książce. “Agent” nie odnosi się tutaj konkretnie do agenta SOE lub MI6, ale do roli, jaką rozumieją brytyjscy czytelnicy.” Wydaje się więc, że z okładką książki i słowem “agent” w jej tytule jest trochę tak jak z “zupką chińską z Radomia” ze znanego kabaretowego skeczu – zupka nie jest wcale chińska, to tylko chwyt marketingowy. Ale działa! – słyszymy na kabaretowej scenie…
Ryszard M. Zając
19 sierpnia 2023
PS.
Zgodnie z banalnym i powszechnym rozumieniem tego pojęcia (patrz np. Wikipedia) – “agent wywiadu” to osoba zwerbowana, wyszkolona, kierowana i zatrudniona w celu zbierania i przekazywania informacji 😜 Ciekawe jaki wywiad (którego państwa) rzekomo Elżbietę Zawacką “zwerbował, wyszkolił, kierował i zatrudnił w celu zbierania informacji”? Pytanie mocno retoryczne, a nawet dla Elżbiety Zawackiej mocno obraźliwe… 🙁 Ale jej zwolennicy bezrozumnie twierdzą, że była agentem… Czyim?
FAŁSZERZE HISTORII
Spis treści:
- Miejsce 1 – Kacper Śledziński, wydawnictwo ZNAK
- Miejsce 2 – dr Krzysztof Tochman, IPN Oddział Rzeszów
- Miejsce 3 – dr Krzysztof Tochman, dr Waldemar Grabowski
- Miejsce 4 – Instytut Pamięci Narodowej
- Miejsce 5 – Mirosław Brach, Muzeum Armii Krajowej, Narodowe Centrum Kultury
- Miejsce 6 – Polskie Radio, portal Cichociemni
- Miejsce 7 – Mateusz Łabuz, portal warhist.pl
zobacz także – Ogniska ignorancji | Cichociemna czy agent?
Publiczna pamięć o Cichociemnych jest tego rodzaju, że coraz więcej bzdur rozpowszechnianych jest – pod pozorem prawdy – przez tzw. “autorytety”. Niestety, w tym niechlubnym gronie są także autorytety prawdziwe, które rozpowszechniają brednie na temat Cichociemnych pod zazwyczaj wiarygodnym szyldem. Tym bardziej takie kłamstwa są niebezpieczne.
Dlatego nasz portal publikuje listę fałszerzy historii Cichociemnych. Będziemy publicznie piętnować szczególnie rażące kłamstwa. Każdy, kto znajdzie się na tej niechlubnej liście ma szansę na poprawę – wystarczy opublikować sprostowanie albo poprawić błędne treści…
Lista będzie weryfikowana oraz aktualizowana.
Miejsce pierwsze:
Ex aequo: Kacper Śledziński (autor)
oraz Wydawnictwo “ZNAK”
za wydanie w 2012 oraz 2022 książki: “Cichociemni. Elita polskiej dywersji” zawierającej co najmniej 246 błędów i nieścisłości na 417 stronach (ISBN 978-83-240-87-47-1)
Rozpowszechnianie od 2012 roku (w dwóch wydaniach) rekordowej liczby błędów i nieścisłości – ostatnie wydanie “wyróżnia się” hitlerowskim skoczkiem spadochronowym na okładce “w roli cichociemnego, elity polskiej dywersji” (sic!!!) – jest rekordowym pokazem ignorancji autora oraz wydawnictwa. Te nierzetelne treści pseudohistoryczne, udające “książkę popularnonaukową” powinny być natychmiast usunięte z obiegu publicznego.
NIE KUPUJ ŚMIECI udających książki popularnonaukowe!
Więcej info:
- Errata do książki Śledzińskiego i Znaku (plik pdf)
- Wykaz błędów i nieścisłości – na stronie dr Bartłomieja Szyprowskiego
- Bartłomiej Szyprowski – O konieczności weryfikacji źródeł historycznych. Recenzja książki Kacpra Śledzińskiego. Cichociemni. Elita polskiej dywersji. Kraków 2022, w: Glaukopis nr 40/2023, s. 452-484 (plik pdf, za zgodą Autora).
Artykuły:
- 23 lipca 2022 – Skandaliczne szyderstwo
- 13 sierpnia 2022 – Odc. 1: Nie kupuj śmieci
- 19 sierpnia 2022 – Odc. 2: Nie kupuj śmieci
- 24 sierpnia 2022 – Odc. 3: Nie kupuj śmieci
Miejsce drugie:
Ex aequo: dr Krzysztof Tochman (autor)
oraz IPN Oddział w Rzeszowie (wydawca)
za wydanie w 2021 broszury “Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski” ISBN 978-83-8229-075-2, zawierającej co najmniej 36 błędów, w tym kłamliwe określanie jako “cichociemnych” spadochroniarzy Akcji Kontynentalnej.
Więcej info:
- Krzysztof Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski (pdf)
- Ryszard M. Zając – Errata do publikacji: Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945 (pdf)
Artykuły:
- 21 lutego 2021 – Rocznica pełna błędów
- 22 września 2022 – OKRADANIE CICHOCIEMNYCH
Miejsce trzecie:
Ex aequo: dr Krzysztof Tochman
oraz dr Waldemar Grabowski
za uporczywą, prowadzoną od wielu lat istotną dezinformację, sprzeczną także ze stanowiskiem Studium Polski Podziemnej w Londynie polegającą na kłamliwym określaniu jako “cichociemnych” spadochroniarzy Akcji Kontynentalnej.
Dr Krzysztof Tochman – opublikował dwie broszury o fałszywych tytułach: “Cichociemni na Bałkanach we Włoszech i we Francji” (to nie złośliwość, naprawdę w tytule nie ma znaków interpunkcyjnych – RMZ) oraz jeszcze bardziej niedorzecznym: “Zapomniani Cichociemni z Wydziału Spraw Specjalnych MON PSZ na Zachodzie” (nie było czegoś takiego jak “MON PSZ”, ani na wschodzie, ani na zachodzie, ani w innych stronach świata). W rzeczywistości nie są to cichociemni, ale spadochroniarze Akcji Kontynentalnej.
Dr Waldemar Grabowski propaguje od lat kłamliwą teorię, że nie było 316 Cichociemnych, ale więcej – ilu, tego sam nie wie. Zastanawia się, czy za “cichociemnych” (cudzysłów użyty świadomie) nie należałoby uznać “spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria)” – patrz m.in. post z dnia 28 września 2014 na stronie Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, Facebook [dostęp 2020-02-16]
Artykuł:
- 22 września 2022 – OKRADANIE CICHOCIEMNYCH
- Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych
Miejsce czwarte:
Instytut Pamięci Narodowej
za nierzetelną “wystawę elementarną” Cichociemni, w tym szczególnie za:
- istotną dezinformację o treści: “10 cichociemnych zostało skazanych na karę śmierci przez władze Polski Ludowej”. To nieprawda – władze PL skazały na śmierć DZIEWIĘTNASTU Cichociemnych.
- istotną dezinformację o treści: “605 żołnierzy ukończyło kurs cichociemnych”. To nieprawda, nie było jednego “kursu cichociemnego” – lecz cztery grupy szkoleń, każdy po kilka kursów.
- istotną dezinformację o treści: “46 cichociemnych wzięło udział w akcjach na terenie innych państwa (Francji, Włoch, Grecji, Jugosławii, Albanii”. Nieprawda – to byli spadochroniarze Akcji Kontynentalnej.
a także za:
- uporczywe utrzymywanie, że w Powstaniu Warszawskim uczestniczyło 91 Cichociemnych, podczas gdy faktycznie uczestniczyło 95 Cichociemnych a także za przeczącą faktom odmowę uznania za uczestnika Powstania m.in. Cichociemnego Edwina Scheller-Czarnego, oznaczonego orderem Virtuti Militari właśnie za udział w Powstaniu Warszawskim;
- uporczywe uchylanie się od upowszechniania informacji o skali represji wobec Cichociemnych: niemieckich, sowieckich oraz “władzy ludowej”,
- uporczywe uchylanie się od upamiętnienia Cichociemnych – Żołnierzy Wyklętych,
uporczywe pomijanie faktów dotyczących mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego – organizatora lotniczego przerzutu Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej, również dotyczących konstruktora radiostacji dla Cichociemnych Tadeusza Heftmana, a także przypisywanie polskich zasług Brytyjczykom…
Nota bene, w reakcji na moją petycję, 19 stycznia 2023 Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Pan Andrzej Duda nadał ppłk dypl. Janowi Jaźwińskiemu (pośmiertnie) Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, za wybitne zasługi położone w służbie państwu i społeczeństwu. Dziękujemy Panie Prezydencie
Miejsce piąte:
Ex aequo: Mirosław Brach (autor)
Muzeum Armii Krajowej (wydawca)
Narodowe Centrum Kultury (sponsor)
za co najmniej 33 błędy w materiałach edukacyjnych:
- film “Cichociemni”
- “Prezentacja” i “Karta zadań”
dotowanych przez Narodowe Centrum Kultury kwotą aż 43 tys. złotych
Artykuł;
Miejsce szóste:
Polskie Radio
portal Cichociemni
za fundamentalne kłamstwo, jakoby Cichociemnych utworzono “na rozkaz Churchilla” oraz za co najmniej 319 błędów w publikacjach:
- Nazywano ich cichociemnymi
- dot. Aleksandra Tarnawskiego
- dot. Tadeusza Chciuka
- dot. Elżbiety Zawackiej
- oraz za przekręcenie nazwisk czterech Cichociemnych a także za kilkaset (sic!) błędów w krótkich (dwuakapitowych) biogramach Cichociemnych
Artykuł;
Miejsce siódme:
Mateusz Łabuz (autor)
portal warhist
za co najmniej 25 błędów w dwóch publikacjach:
- Cichociemni – na ratunek okupowanej Polsce – historia oddziału
- Tadeusz Chciuk – kurier, emisariusz, bohater – jako jedyny skakał dwukrotnie do okupowanej Polski
- a także za rażąco nierzetelną rekomendację (jako “wystarczająco dobrą”) śmiecia pseudohistorycznego – książki głównego fałszerza historii Cichociemnych, mianowicie “Cichociemni. Elita dywersji” Kacpra Śledzińskiego wyd. “Znak”, zawierającej 246 błędów i nieścisłości na 417 stronach.
Tutaj moja errata do książki Śledzińskiego i Znaku (plik pdf)
Artykuł;
Zobacz także:
CICHOCIEMNI – NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY
Okradanie Cichociemnych
Nie uważam się za kogoś szczególnego z tego powodu, że jestem wnukiem jednego z 316 Cichociemnych – spadochroniarzy, żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Ale jako wnuk Cichociemnego chciałbym publicznie prosić – nie okradajcie Cichociemnych!
To bardzo przykre, ale do okradania Cichociemnych włączył się ostatnio nawet… Instytut Pamięci Narodowej (sic!!!) – zobacz post na Facebooku…
“Nie było nas…”
Cichociemny Przemysław Bystrzycki podkreślał – “Nie mieliśmy barw, broni. Ani świętego patrona, ani tradycji, ani sztandaru. Nie mieliśmy szczególnych oznak ani własnego mundurowego sznytu, jak na przykład lotnicy: trzy guziki odpięte pod szyją; ani olbrzymich beretów obszytych czarną skórą i o stalowej barwie jak nasi spadochroniarze; ani szczególnie krzywych nóg, jak Boże odpuść, kawaleria. Nawet przesądów czy maskotek. Wojsko bez podobnych atrybutów nie jest wojskiem. Czyli na dobrą wiarę nie było nas”…
Cichociemni nie stanowili zwartej formacji, nie byli jednostką czy oddziałem, nie mieli odrębnej struktury dowódczej, munduru, sztandaru, patrona. Byli w sporej mierze indywidualistami – wysokiej klasy fachowcami przeznaczonym do zadań specjalnych. Rekrutacja, szkolenie, skok ze spadochronem do okupowanej Polski, już po skoku nawet fakt bycia skoczkiem – to wszystko było objęte ścisłą tajemnicą wojskową.
Rozkaz Naczelnego Wodza (L.dz. 2525/tjn.43) był jednoznaczny: “Wszystkie bez wyjątku czynności związane z lotem do Kraju są ścisłą tajemnicą wojskową. Bezwzględne przestrzeganie tej tajemnicy jest podstawowym warunkiem powodzenia samych lotów oraz całości akcji lotniczej w Kraju, jak również jedynym sposobem zabezpieczenia przed represjami rodziny skoczka.”
Deklaracja por. cc Józefa Zająca
Zobowiązanie do zachowania ścisłej tajemnicy wojskowej zawarto w treści deklaracji składanej przez kandydatów na Cichociemnych jeszcze przed rekrutacją (na druku zgłoszenia do służby w Polsce). Po zakończeniu wszystkich kursów (po szkoleniu), przed skokiem do Polski składali przysięgę cichociemnych. Od utworzenia Armii Krajowej w lutym 1942 składali również rotę przysięgi AK.
Tekst przysięgi Cichociemnych także był jednoznaczny: “W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny, jako żołnierz powołany do służby specjalnej przysięgam, że poświęconego mi sprzętu, poczty i pieniędzy strzec będę nie tylko jako dobra państwowego, ale i jako środków i pieniędzy przeznaczonych dla odzyskania wolności Ojczyzny, a tajemnicy służby specjalnej dochowam, nawet wobec moich przełożonych i kolegów w konspiracji i nie zdradzę jej nikomu, aż do końca wojny. Tak mi Panie Boże dopomóż.”
Przed skokiem ze spadochronem do Polski, każdy Cichociemny składał pisemną deklarację, której pkt. 1 stanowił: “Zachowam całkowitą tajemnicę co do drogi, jaką przerzucony zostałem do Kraju i co do charakteru mojej pracy. Zachowanie tajemnicy zobowiązuje mnie również wobec wszystkich organów Armii w Kraju, za wyjątkiem odpowiedzi na zapytania skierowane do mnie w drodze służbowej.”
Mieli tylko jedno słowo…
Ścisłe przestrzeganie tajemnicy wojskowej skutkowało także i tym, że początkowo nie było nawet oficjalnej nazwy tej grupy żołnierzy do zadań specjalnych. Słowo “cichociemni” zostało wymyślone spontanicznie, nazwa definiowała raczej sposób w jaki żołnierze znikali z macierzystych oddziałów, gdy wyrazili zgodę na skok do Kraju oraz kierowani byli na tajne, specjalistyczne szkolenia. (Nie było czegoś takiego jak “kurs cichociemnego” – proces szkolenia obejmował cztery grupy różnych kursów).
Deklaracja por. cc Józefa Zająca
Oto relacja jednego z powracających ze szkolenia (z kursu dywersyjno – strzeleckiego, STS 25, Inverlochy) kandydatów na Cichociemnych, wówczas żołnierza 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej (4 BKS), Władysława Stasiaka:
Po zakończeniu odprawy z dowódcą spotkaliśmy się wreszcie z kolegami. Koledzy niemal rzucili się na nas z pytaniami (…) A my zobowiązani tajemnicą odpowiadaliśmy twardo, że mamy zakaz mówienia czegokolwiek o kursie i sprawach z nim związanych. Na drugi dzień przyszedł do mnie por. Józef Wija – znany w brygadzie dowcipniś i złośliwiec. (…) Zaczął mnie męczyć pytaniami. Odpowiedziałem mu, że przecież dobrze wie, że mamy siedzieć cicho (…)
On, złośliwie, rysując palcem kółko na czole, powiedział: “ty ciemniaku, nawet mnie nie ufasz? Taki jesteś cicho-ciemniak!”. Z biegiem czasu wszystkich uczestników szkolenia zaczęto nazywać cicho-ciemnymi (W locie szumią spadochrony, IW PAX, Warszawa 1991, s.41-42, ISBN 83-211-1153-X).
Nazwa cichociemni po raz pierwszy została oficjalnie użyta w instrukcji szkoleniowej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza z września 1941 pt. “Codzienne życie w Kraju. Szkic dla skoczków do września 1941 r.”. W pierwszym zdaniu czytamy: “Praca niniejsza ma za zadanie ułatwienie “cicho-ciemnym” zaaklimatyzowanie się w Kraju (…)” (źródło: CAW sygn. II.52.150.1).
Po wojnie znaczenie nazwy cichociemni wyjaśniono w publikacji będącej zbiorem wspomnień CC, wydanym z inicjatywy Koła Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej w Londynie:
Nazywamy się cichociemnymi. Nazwa niejednemu wyda się może dziwaczna, ale spróbujcie znaleźć lepszą na określenie takiego charakternika, który potrafi zjawić się nie spostrzeżony tam gdzie się go najmniej spodziewają i pożądają, cicho a sprawnie narobić nieprzyjacielowi bigosu i wsiąknąć niedostrzegalnie w ciemność, w noc – skąd przyszedł
Skoczkowie do Kraju
Słowo CICHOCIEMNI zawsze było tożsame z frazą “Skoczkowie do Kraju, w służbie specjalnej Armii Krajowej” – dlatego Cichociemnymi nie byli inni polscy spadochroniarze: kurierzy oraz oddani do SOE i OSS polscy spadochroniarze zrzucani jako agenci alianckich służb do innych krajów, choć niekiedy mieli za sobą w części podobne szkolenia, a niektórzy byli także zaprzysięgani na rotę przysięgi AK.
Nie byli jednak przydzielani do służby specjalnej w Armii Krajowej w okupowanej Polsce – to jest ta zasadnicza różnica. Nie jest też tajemnicą, że realia okupacyjne w Polsce, niezależnie od tego czy była to okupacja niemiecka czy sowiecka – stawiały o wiele większe wymagania Cichociemnym niż polskim spadochroniarzom do innych krajów.
Przez całą wojnę Cichociemni mieli tylko to jedno słowo, które Ich określało. Po wojnie nie trzeba było już przestrzegać tajemnicy – ale tylko poza granicami Polski. W komunizowanej siłą Polsce “ludowej” wskazanie kogoś jako cichociemnego było równoznaczne z jego uwięzieniem a niekiedy nawet ze śmiercią.
Spośród 316 Cichociemnych 214 przeżyło wojnę, spośród Nich 32 pozostało na emigracji, aż 59 musiało uciekać przed represjami z Polski. Łącznie poza granicami kraju, głównie w Wielkiej Brytanii, znalazło się aż 91 CC – prawie połowa z tych, którzy przeżyli. Z pozostałych w Polsce 123 Cichociemnych aż 103 represjonowano w Polsce “ludowej” – 77 aresztowano, 15 torturowano, 19 skazano na śmierć, 22 na wieloletnie więzienie, 9 (lub 10) zamordowano. Nielicznym udało się pozostać w cieniu, głównie dlatego, że nadal przestrzegali tajemnicy.
Mieli tylko to jedno słowo… Niektórzy mniej rozgarnięci – lub ewidentnie nierzetelni – badacze i publicyści (jak np. Krzysztof Tochman albo Kacper Śledziński) wywodzą, że istniał jakoby jakiś “znaczek cichociemnego”, z którym skoczkowie skakali do kraju. Byłby to chyba jedyny przypadek w dziejach, że żołnierze w tajnej służbie stosowali jakieś jawne oznaczenia, zapewne po to, aby ich łatwiej zidentyfikować i złapać…
Oczywiście przez całą wojnę nie było żadnego “znaczka cichociemnego”. 20 czerwca 1941 gen. Władysław Sikorski rozkazem ustanowił Znak Spadochronowy – taki sam dla wszystkich spadochroniarzy. Wyprodukowano 6550 zwykłych Znaków, z tego Cichociemnym spadochroniarzom Armii Krajowej wydano 311. Znaki Spadochronowe otrzymali ponadto spadochroniarze przeszkoleni przez Polaków, kurierzy polityczni oraz skoczkowie Akcji Kontynentalnej, żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz spadochroniarze z innych krajów: 238 Francuzi, 172 Norwegowie, 46 Anglicy, po 4 Belgowie i Holendrzy, po 2 Amerykanie i Czesi.
W tej sytuacji, z inicjatywy Koła Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej w Londynie – dziewięć lat po wojnie – zarządzeniem nr L.dz. 72/54 Kierownika Ministerstwa Obrony Narodowej z 5 lutego 1954 gen. Tadeusza Malinowskiego, ustanowiono tylko dla Cichociemnych “Znak dla Skoczków do Kraju”, czyli Znak Spadochronowy AK, będący wersją Znaku Spadochronowego. Jest nieco większy, wewnątrz wieńca laurowego ma umieszczoną srebrną kotwicę “Polski Walczącej”. Zgodnie z pkt. 3 zarządzenia “Znak może być nadany tylko tym żołnierzom, którzy zrzuceni do Kraju, wzięli udział w bojowej akcji spadochronowej”.
Fakt tak późnego prawnego uregulowania Znaku dla Skoczków do Kraju spowodował, iż jest on kwestionowany jako prawnie wątpliwy. W istocie, według ustaleń znawców problematyki – “Znak spadochronowy AK był tak naprawdę odznaką pamiątkową o charakterze kombatanckim” (Rafał Niedziela, “Tobie Ojczyzno”. Znaki spadochronowe i szybowcowe w Polskich Siłach Zbrojnych (1941-1947), Warszawa 2021, ISBN 978-83-942317-2-9, s. 347-351).
Czyli Cichociemnym – obecnie Ich Rodzinom – wciąż pozostało tylko to jedno słowo…
Trzy grupy skoczków
Wśród polskich spadochroniarzy do zadań specjalnych (nie tylko Cichociemnych) z okresu II wojny światowej można wyróżnić trzy zasadnicze grupy:
- Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej, którzy działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, byli wysyłani przez wojsko i realizowali cele wojskowe.
- Emisariusze i kurierzy polityczni – cywilni łącznicy pomiędzy emigracyjnym rządem R.P. a cywilną strukturą w okupowanej Polsce – Delegaturą Rządu na Kraj, także pomiędzy rządem a krajowymi partiami i stronnictwami politycznymi. Byli wysyłani przez polityków i realizowali cele polityczne. Nie byli Cichociemnymi.
- Spadochroniarze do innych krajów – żołnierze w alianckich służbach specjalnych, działali poza Polską oraz poza strukturami Polskiego Państwa Podziemnego. W porozumieniu z emigracyjnym rządem RP byli wysyłani (im podlegali) przez alianckie służby specjalne: brytyjskie SOE (Akcja Kontynentalna) lub amerykańskie OSS (Project Eagle). Jako agenci tych służb, realizowali cele polityczno – wojskowe, wskazane przez zachodnie służby specjalne: SOE lub OSS.
Podział na te trzy zasadnicze grupy skoczków jest klarowny i czytelnie uwzględnia diametralne różnice pomiędzy nimi, dotyczące ich podległości służbowej, charakteru służby, celów, zadań, obszaru oraz specyfiki działań. Wbrew pozorom, nie jest to przypisanie poszczególnych spadochroniarzy do którejś z grup, ale uwzględnienie naturalnych oraz zasadniczych różnic pomiędzy nimi.
Podkreślić należy, że wskazane trzy grupy to nie jest jakiś nowy, wymyślony przeze mnie porządek. To tylko odwołanie się do odrębnych cech charakterystycznych tylko dla danej grupy skoczków. To respektowanie standardów naukowych, w myśl których każda teza musi być oparta na wiarygodnym źródle (np. dokumencie) historycznym. Takie ustrukturyzowanie jest zatem ułożeniem pojęć w określonym, naturalnym porządku, zgodnym z wiedzą historyczną. Oczywiście nie ma na celu deprecjonowania którejkolwiek z tych grup, czy któregokolwiek ze spadochroniarzy do zadań specjalnych. Wszystkim polskim spadochroniarzom do zadań specjalnych – niezależnie od tego jak Ich nazwiemy – należy się nasz podziw, szacunek oraz wdzięczność.
Naturalnie osobiste zasługi każdego z Nich też nie są identyczne, różnią się – podobnie jak bardzo zróżnicowane były warunki bojowe w których musieli i ochotniczo chcieli działać. Wszystkich łączy jedno – byli ochotnikami, chcieli i działali z poczucia patriotyzmu – dla Polski.
Czy kot może zaszczekać?
Struktura organizacyjna Akcji Kontynentalnej, Francja
Tadeusz Panecki, Akcja Kontynentalna, s. 118
Każde słowo ma znaczenie. Niestety kultura intelektualna części osób jest tego rodzaju, że skutkuje poruszaniem się w przestrzeni intelektualnego chaosu. Jeśli ktoś spyta: czy mówimy jak myślimy czy też myślimy jak mówimy – to powinien mieć świadomość że są to procesy współzależne. Nasza mowa kształtuje nasze myśli, podobnie jak nasze myśli wpływają na to jak mówimy. Warto świadomie zwrócić uwagę na tą kwestię, zwłaszcza że żyjemy przecież w społeczeństwie informacyjnym. Jedną ze znanych technik dezinformacyjnych jest takie manipulowanie słowami, aby osiągnąć właściwy – według manipulującego – ich odbiór. To dlatego np. w Rosji Putina nie wolno mówić o wojnie, natomiast należy mówić o “specjalnej operacji wojskowej”.
Dezinformacja zawsze wykorzystuje niepełną wiedzę odbiorcy (lub jej brak) w celu wprowadzenia go w błąd. W tym miejscu przechodzimy do kwestii zasadniczej – czy stół powinniśmy nazywać szafą? Czy kot nazwany psem ma szansę zaszczekać? Oczywiście że nie, tego rodzaju słowne manipulacje wywołują tylko chaos i nie przyczyniają się do zrozumienia istoty danego zagadnienia.
W przypadku pojęcia > Cichociemni < także zdarzają się dezinformacyjne manipulacje. Z najbardziej oczywistych i znanych – kurier polityczny Tadeusz Chciuk sam siebie w tytule własnej książki nazwał cichociemnym – choć nim nie był. Bezrozumnie powtarzają to po nim inni, współcześnie np. portal Polskiego Radia (gdzie jest zatrzęsienie rozmaitych przekłamań i nieścisłości nt. Cichociemnych).
W publicznej przestrzeni są także mniej prostackie próby manipulowania słowem > Cichociemni <. Oto np. dr Krzysztof Tochman – niegdyś czołowy “specjalista IPN od Cichociemnych” – opublikował nie tak dawno dwie broszury o fałszywych tytułach: “Cichociemni na Bałkanach we Włoszech i we Francji” (to nie złośliwość, naprawdę w tytule nie ma znaków interpunkcyjnych – RMZ) oraz jeszcze bardziej niedorzecznym: “Zapomniani Cichociemni z Wydziału Spraw Specjalnych MON PSZ na Zachodzie” (nie było czegoś takiego jak “MON PSZ“, ani na wschodzie, ani na zachodzie, ani w innych stronach świata).
Drugi “specjalista IPN”, także doktor, Waldemar Grabowski, miesza w ludzkich głowach jeszcze subtelniej. Według niego nie było 316 Cichociemnych, ale więcej – ilu, tego sam nie wie. Zastanawia się, czy za “cichociemnych” (cudzysłów użyty świadomie) nie należałoby uznać “spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria)”.
Pan Doktor Krzysztof Tochman jest uznanym badaczem, opublikował m.in. czterotomowy “Słownik Biograficzny Cichociemnych”, który choć zawiera trochę różnej wagi błędów, wciąż ma znaczenie fundamentalne (nie tylko dlatego, że poza np. Tucholskim nie ma wartościowych publikacji w tym obszarze). Nie tak dawno nastąpiła jednak autodetronizacja tegoż “autorytetu”, po brutalnym podeptaniu przezeń precyzji wypowiedzi, poprzez opublikowanie aż kilkudziesięciu błędów w jednej publikacji nt. Cichociemnych.
Pan Doktor Waldemar Grabowski także jest uznanym badaczem, choć jest autorem głównie publikacji przyczynkarskich, ma na koncie poważny sukces badawczy w postaci monograficznej publikacji pt. “Polska Tajna Administracja Cywilna 1940-1945”. Warto też odnotować jego znaczące publikacje dotyczące Akcji Kontynentalnej.
“Projekt Orzeł”
Samodzielna Kompania Grenadierów
Wybitny amerykański historyk, specjalizujący się w historii najnowszej Europy Środkowo – Wschodniej, dr John S. Micgiel z Uniwersytetu Columbia, także wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego (serdecznie pozdrawiam), w 2019 opublikował niezwykle interesującą książkę pt. “Project Eagle. Polscy wywiadowcy w raportach i dokumentach wojennych amerykańskiego Biura Służb Strategicznych”, Kraków 2019, ISBN 97883-242-3549-0, e-ISBN 97883-242-2982-6. Więcej info – Nie tylko Cichociemni
Pan Doktor J.S. Micgiel przeprowadził swoje interesujące badania głównie w oparciu o całkowicie odtajniony w 1984, przekazany do Narodowego Archiwum w Waszyngtonie, przez William’a Casey’a, dyrektora CIA, zbiór dokumentów OSS London: Special Operations Branch and Secret Intelligence Branch War Diaries. Dr John S. Micgiel ujawnił kulisty tajnych operacji, przeprowadzonych w ramach “Projektu Eagle”.
Co ciekawe, z tych badań wynika, że niemała grupa polskich skoczków z “Project Eagle” – zrzuconych od stycznia 1944 do kwietnia 1945 na teren Niemiec – to w części żołnierze Samodzielnej Kompanii Grenadierów; po skoku podlegali amerykańskiemu OSS (poprzedniczce CIA). Z tej samej jednostki wywodziła się ok. połowa skoczków zrzuconych w ramach Akcji Kontynentalnej do Francji. Co więcej – mieli bardzo podobne zadania – głównie wywiadowcze.
Dr John S. Micgiel nie wpadł jednak na pomysł, aby polskich spadochroniarzy “Projektu Orzeł” nazwać > cichociemnymi <. Zgodnie z obiektywną prawdą historyczną nazwał Ich “polskimi wywiadowcami” (patrz tytuł książki), taktownie przemilczając, że polskimi byli z pochodzenia, bowiem w istocie wykonywali swe misje na rzecz amerykańskiej służby specjalnej (której podlegali); oczywiście za zgodą rządu R.P. Doktor Waldemar Grabowski w swoich pokrętnych teoriach nt. polskich spadochroniarzy tej grupy 32 skoczków nawet nie zauważył…
Okradanie Cichociemnych
Obaj wymienieni wcześniej panowie: dr K.Tochman i dr W.Grabowski, od dłuższego czasu publicznie i bezrozumnie kwestionują liczbę 316 Cichociemnych. Ignorują przy tym nawet protesty zasłużonego Studium Polski Podziemnej w Londynie, gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych. Jak można zauważyć z tematyki ich publikacji obaj podejmują – niestety – dość zakurzony temat spadochroniarzy do zadań specjalnych, zrzucanych do innych krajów (poza Polską) w ramach Akcji Kontynentalnej.
Przeczytałem niedawno prawie wszystkie dostępne publikacje na ten temat, poszperałem w dokumentach źródłowych, przejrzałem ponad połowę teczek personalnych tych spadochroniarzy. Efekt mojego wysiłku intelektualnego, także w postaci kolejnej bazy danych, zebrałem na stronie, temat pozostaje nadal w obszarze moich zainteresowań, więc treści będą weryfikowane, poprawiane i uzupełniane. Zredagowałem także nowe hasło w Wikipedii, bo dotąd go nie było. Zamierzam wkrótce opracować biogramy skoczków Akcji Kontynentalnej, póki co zapraszam do lektury hasła głównego – Akcja Kontynentalna
Bojowy Znak Spadochronowy por. ccJózefa Zająca
Po co to piszę? Ano po to, aby publicznie ogłosić, że nie podobają mi się czynione przez obu “specjalistów IPN” próby okradania Cichociemnych z Ich nazwy. Wojskowi skoczkowie do Kraju, czyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej – działali w nieporównywalnie gorszych realiach okupacyjnych niż pozostali. Dodajmy, że zwykle działali też o wiele dłużej oraz intensywniej. Działali wprost na rzecz Polskiego Państwa Podziemnego, a nie dla zachodnich służb specjalnych. Chyba panowie: K.Tochman i W.Grabowski nie będą próbowali wmawiać opinii publicznej, że realia okupacyjne Polski, zarówno pod okupacją niemiecką jak i sowiecką były takie same jak w zachodnich krajach okupowanej Europy? Chyba nie będą przekonywać, że Polskie Państwo Podziemne, (w tym Armia Krajowa, w sensie operacyjnym) funkcjonowało poza Polską? Chyba nie będą przekonywać, że nie ma różnicy pomiędzy żołnierzem Armii Krajowej a agentem brytyjskiej czy amerykańskiej służby?
Od września 2014 dr W.Grabowski mąci ludziom w głowach, dywagując czy aby > Cichociemnymi < nie byli “spadochroniarze zrzuceni w Polsce, ale wysłani przez MSW” – czyli cywilni kurierzy i emisariusze polityczni. Nie wiem, dlaczego historyk, jednak doktor, ma tego rodzaju problem intelektualny z odróżnieniem cywila od żołnierza czy polityka od wojskowego że chce obie grupy skoczków nazywać tak samo.
znak spadochronowy por. cc Józefa Zająca
Pan W.Grabowski dywaguje też publicznie, czy aby > cichociemnymi < nie byli również “spadochroniarze zrzuceni zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich” – czyli spadochroniarze “pionu wojskowego” Akcji Kontynentalnej, agenci SOE. W tej części wtóruje mu też dr K.Tochman. Nie wiem, dlaczego obaj jednak historycy (z IPN) chcą również tak samo nazywać jeszcze dwie inne grupy skoczków. Czy rzeczywiście mają również problem intelektualny z odróżnieniem żołnierzy działających w ramach Polskiego Państwa Podziemnego, ściślej: w Armii Krajowej, rzecz jasna na terenie Polski, podlegających KG AK – od żołnierzy działających poza Polską, poza Polskim Państwem Podziemnym, poza Armią Krajową, podlegających (Akcja Kontynentalna) brytyjskim (SOE) lub (Project Eagle) amerykańskim (OSS) służbom specjalnym…
Być może sekret rzekomego “niezrozumienia” czy “niedostrzegania” zasadniczych różnic pomiędzy trzema fundamentalnie odmiennymi grupami spadochroniarzy ma dość proste wytłumaczenie. Być może obaj panowie poszukują grantów na swoje badania i muszą przekonać nadzwyczaj tępych decydentów – którzy coś tam słyszeli o Cichociemnych, ale nic nie kumają o Akcji Kontynentalnej?
Obaj Panowie Doktorzy nie są historykami od wczoraj i zapewne doskonale dostrzegają różnice: pomiędzy cywilem a żołnierzem, czy pomiędzy żołnierzem AK a agentem zachodniej służby specjalnej. Nie chce mi się wierzyć, że motywem działań Panów Doktorów mogłaby być prymitywna chęć ogrzania się w blasku cudzej sławy.
Chciałbym zauważyć, że Cichociemni – niczego Im nie ujmując, ani nie dodając – “startowali” w zupełnie innej kategorii niż pozostali polscy skoczkowie. Nie należy więc mieszać i udawać, że np. spadochroniarze SOE to także Cichociemni. Zbyt wiele jest zasadniczych różnic, by Ich ze sobą utożsamiać. Tylko Cichociemni podlegali rozkazom polskim, mieli diametralnie różne zadania, działali w odmiennych realiach…
Nie da się Ich także porównywać. Ale jeśli zauważyć, że np. jednym ze skoczków Akcji Kontynentalnej był instruktor Cichociemnych mjr Aleksander Ihnatowicz, który chyba jako jedyny skakał czerokrotnie, m.in. zdobył (na polecenie SOE) 2 egz. nowatorskiego wówczas rkm Fallschirmjägergewehr 42 (FG42), albo w dwuosobowym zespole wysadził w rejonie miasta Aosta aż siedem czołgów niemieckich przy użyciu min magnetycznych z zapalnikiem czasowym – to raczej nie skłamię, że niejeden Cichociemny mógłby Mu pozazdrościć.
Usilnie więc publicznie proszę, aby nie okradać Cichociemnych z tego jedynego słowa, którym się Ich określa – z Ich nazwy. To pojęcie jest definicją, której znaczenia nie powinno się zniekształcać. Spadochroniarze Akcji Kontynentalnej są obecnie może mniej znani, ale to nie powód by fałszować fakty, wywołując wrażenie iż rzekomo bez znaczenia było czy skoczkowie byli cywilami czy żołnierzami, czy działali w Armii Krajowej czy poza AK, czy podlegali polskim władzom czy alianckim służbom specjalnym. Te bardzo istotne, zasadnicze różnice przecież nie przekreślają niczyich zasług, ani też nie umniejszają bohaterstwa żadnego z polskich spadochroniarzy. Proszę więc nie okradać Cichociemnych z Ich nazwy…
Ryszard M. Zając, wnuk Cichociemnego
22 września 2022
Rocznica pełna błędów…
Spis treści:
- Wstęp
- IPN kłamie?
- Aktualizacja (luty/marzec 2021)
- Odpowiedź Kancelarii Senatu R.P.
- Do pobrania
- List otwarty / Petycja
- Aktualizacja nr 2 (lipiec 2021) – odpowiedź K.A.Tochmana
- Moja reakcja
- “Skrót tożsamy dla broszury” czyli zobrazowanie problemu…
- Błędy str. 3:
- (1) KG ZWZ
- (2) Oddział VI (Specjalny)
- (3) Cichociemni
- (4) Polski kurs spadochronowy
- (5) Ringway
- Błędy str. 4:
- Błąd str. 17:
- Błędy str. 18
- (9) STS 43 Audley End
- (10) Baza nr 10 w Ostuni
- (11) Baza “Capri”
- Błędy str. 23:
- Błędy str. 28:
- Błąd str. 29:
- Błędy str. 30:
- (18) Główna Baza Przerzutowa
- (19) Stacja Pakowania
- Błędy str. 31:
- (20) Campo Casale
- (21) Polska sekcja SOE
- (22) Główna Baza Przerzutowa
- (23) Osłona placówek odbiorczych
- Błędy str. 33:
- Błąd str. 34:
- (31) Kpt. Władysław Ważny
- Błąd str. 38:
- (32) “PSZ-AK”
- Błędy str. 39, 41:
- (33) Błędne fotografie
- Błąd str. 42:
- Błąd str. 43:
- Błąd str. 42-43:
- Uwaga końcowa
Znak Spadochronowy AK
W nocy 15/16 lutego 1941 (choć jedna z instytucji twierdziła że stycznia) miał miejsce pierwszy zrzut Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej. W 80 rocznicę tego wydarzenia pojawiło się wiele publikacji. Niestety, niemało z istotnymi błędami. Rekordową ilość poważnych błędów zawiera rocznicowa publikacja Instytutu Pamięci Narodowej…
Przyzwyczaiłem się już do stałego wysyłania maili do różnych autorów oraz redakcji i instytucji, z prośbą o sprostowanie rozmaitych błędów dotyczących Cichociemnych. Nie zawsze odnosi to pożądany skutek, częściej bywam ignorowany. Udało mi się sprostować wiele idiotyzmów zawartych np. w Wikipedii, dzięki wspólnej pracy napisaliśmy wreszcie w miarę porządnie hasło główne – cichociemni a także udało mi się napisać od początku lub poprawić kilka innych haseł (zobacz – Informacja o realizacji projektu).
Ostatnio, głównie za sprawą historyków IPN – dr Waldemara Grabowskiego oraz dr Krzysztofa A. Tochmana (nad czym ubolewam) rozpowszechniany jest fałszywy pogląd, jakoby nie było 316 Cichociemnych, tylko “znacznie więcej”. Ilu? Tego sami autorzy tych głupot nie wiedzą, bo co chwila zmieniają definicje słowa cichociemny. Jak tak dalej pójdzie, cichociemnymi będą wszyscy spadochroniarze na świecie, w tym nawet niemieccy z czasów Hitlera…
Poglądu, jakoby było więcej niż 316 Cichociemnych, nie podziela Studium Polski Podziemnej w Londynie (konsultowałem się z SPP w tej sprawie), gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych. O mnożeniu kontrowersji nt. liczby Cichociemnych można przeczytać na dole strony: Cichociemni – nazwa, przysięga, Znak
tablica upamiętniająca wszystkich agentów SOE, na budynku jej dawnej siedziby w Londynie
Drugą kategorią bajek są opowieści o tym, jaka wspaniała była brytyjska agenda rządowa Special Operations Executive, SOE, jak to Polacy (w tym Cichociemni) rzekomo “korzystali z jej standardów”, także o rzekomo wiekopomnych dokonaniach “polskiej sekcji SOE”, która miała organizować zrzuty ludzi i sprzętu dla Polaków. Nawet zasłużona Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej rozpowszechniała bzdury, jakoby polska sekcja SOE “miała swoją łączność, swoją kadrę instruktorską oraz kanał rekrutacyjny”. Niejako “przy okazji” pomniejszane są – lub w ogóle pomijane – zasługi Polaków, które przypisywane są Brytyjczykom. Cichociemnych przykleja się do rozmaitych formacji i struktur, zapominając że byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej oraz walczyli w okupowanej Polsce. Ostatnio nawet ambasador R.P. w Wielkiej Brytanii publicznie akceptował brednie, jakoby Cichociemni “stali na czele alianckich operacji wojennych”.
Fakty są takie, że to brytyjskie SOE uczyło się od Polaków, a nie Polacy od SOE; “polska sekcja SOE” była tylko łącznikiem pomiędzy Polakami a władzami brytyjskimi; a zrzuty Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej organizował oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – mjr dypl. Jan Jaźwiński, o którym nikt nie pamięta. Napisałem Jego biogram w Wikipedii, ale bardzo smutne jest, że nigdy i nigdzie w Polsce nie został upamiętniony. Zamiast tego wciąż czytamy bajki o SOE…
Dwa inne kluczowe, wciąż powielane błędy to brednia o “kursie cichociemnego”, jaki podobno wystarczyło ukończyć, aby zostać Cichociemnym oraz nierzetelna (dez)informacja, jakoby “91 Cichociemnych uczestniczyło w Powstaniu Warszawskim”. Fakty są takie, że proces szkolenia Cichociemnych – którzy byli indywidualistami, wysokiej klasy fachowcami w swoich specjalnościach – to szkolenie w czterech grupach po kilka kursów. Cichociemnych szkolono w ok. 30 specjalnościach w ok. 50 ośrodkach SOE oraz w kilku polskich. Według moich ustaleń, w Powstaniu Warszawskim uczestniczyło nie 91 lecz 95 Cichociemnych. Wśród Nich Cichociemny ppor. Edwin Scheller – Czarny ps. Fordon, który leczył się po torturach gestapo (chodził o lasce), nie mógł walczyć zbrojnie, ale jednak uczestniczył w Powstaniu współpracując wywiadowczo z oddziałami Pułku Baszta oraz wraz z żona zbierał lekarstwa dla Powstańców. 24 sierpnia 1948 Naczelny Wódz odznaczył Go Orderem Wojennym Virtuti Militari – “za wyróżniające się męstwo w akcjach bojowych podczas konspiracji i walk Powstania Warszawskiego”. Nie rozumiem, dlaczego wciąż jest pomijany przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Powstania Warszawskiego? Czyżby Naczelny Wódz dał Mu fałszywy order?
IPN kłamie?
Rekordową ilość – 36 błędów – znalazłem w wydanej kilka dni temu publikacji Instytutu Pamięci Narodowej: Krzysztof Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021. Wielka szkoda, bo publikacja ciekawa, zawiera sporo interesujących szczegółów i ma ciekawą koncepcję prezentacji. Ale 36 istotnych błędów na 48 stronach (z okładkami) to historyczny horror.
Najpoważniejszy z tych błędów to oczywiście – w oderwaniu od faktów i kontekstu historycznego – rozciąganie definicji cichociemnego na prawie każdego polskiego spadochroniarza (krzywdząco pominięto jedynie spadochroniarzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej). Wśród błędów są również wadliwe interpretacje dat, roli i usytuowania SOE, przypisywanie polskich zasług Brytyjczykom, pomijanie lub pomniejszanie zasług współtwórcy Cichociemnych mjr dypl. Jana Górskiego, organizatora przerzutu lotniczego do Polski mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, pomieszanie z poplątaniem faktów dotyczących wspólpracy Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza z SOE, błędy dotyczące Tempsford, Campo Casale, Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano i in.
Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945
W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski
IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021
W kategorii “błędów życzeniowych” należy chyba umiejscowić opowieść o odprawach Cichociemnych przed odlotem do Polski z tajnegop brytyjskiego lotniska RAF Tempsford “z udziałem wysokich oficerów Oddziału VI, czasem naczelnego wodza PSZ lub premiera”. Odprawy te zawsze prowadził organizator przerzutu lotniczego do Polski mjr dypl. Jan Jaźwiński. Nie znam faktu domniemanego uczestnictwa w odprawie skoczków w Tempsford “naczelnego wodza PSZ lub premiera”. Nie wspomina o tym mjr. dypl. Jan Jaźwiński, ani w swoim “Pamiętniku” (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6) ani w swoim “Dzienniku czynności” (Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89).
Gen. Władysław Sikorski, Naczelny Wódz i premier (do swej tragicznej śmierci 4 lipca 1943) wprawdzie rozważał przybycie na lotnisko RAF Tempsford, na start samolotów z Cichociemnymi 17 lutego 1943, w operacjach lotniczych: Rivet, File, Brick i Window – ale nie przybył, ponieważ w tym dniu te operacje odwołano z powodu silnej mgły.
Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski jeden raz – 11 listopada 1943 – wizytował polską eskadrę, stacjonującą na tajnym lotnisku RAF Tempsford. Nie mógł uczestniczyć w odprawie skoczków, bo sezon operacyjny (zrzutowy) Riposta zakończył się zrzutami Cichociemnych w nocy 18/19 października 1943.
Co do premiera Stanisława Mikołajczyka – jedynym jego bezpośrednim i realnym “związkiem merytorycznym” z przerzutami lotniczymi z lotniska RAF Tempsford, jest sprawa przerzutu do Polski politycznego wysłannika Józefa Retingera. Decyzję o jego wysłaniu podjął Mikołajczyk – załatwiając to bezpośrednio u szefa SOE, starając się zachować to w tajemnicy przed polskim Oddziałem VI Sztabu Naczelnego Wodza, a nawet w tajemnicy przed Prezydentem i Naczelnym Wodzem!!!
“Zainteresowanie” przerzutem lotniczym do Polski polskich polityków “z Londynu” tak ocenił mjr. dypl. Jan Jaźwiński:
Przeszło dwuletnia już praktyka wskazuje niezbicie, że Premier i N.W. w jednej osobie nie jest rozwiązaniem korzystnym dla SPRAWY. Przede wszystkim okazało się bardzo niekorzystnym dla naszej działalności wojskowej. W większości wypadków, dotyczących zagadnień wojskowych, a prawie zawsze jeżeli chodzi o przerzut lotniczy do Kraju, istniała przewaga zainteresowań politycznych nad zainteresowaniami Naczelnego Wodza. Nawet “podwórkowej” wagi zagadnienia polityczne “wypierały” na drugi plan zagadnienia wojskowe.
(Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, str. 146/148)
Ryszard M. Zając – Errata do publikacji IPN: ‘K.A.Tochman Cichociemni 1941-1945
W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział Rzeszów 2021′
elitadywersji.org, Sosnowiec, 19 lutego 2021
Za skandal uważam publiczne oczernianie “blisko 40” Cichociemnych którzy – według Krzysztofa Tochmana – mieli współpracować z bezpieką “Polski Ludowej” – “zgodzili się na werbunek, tym samym pomagając w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół”. Po pierwsze, nie opublikowano dotąd wyników żadnych rzetelnie przeprowadzonych badań naukowych, a jedynie bodaj trzy (w części powielające te same tezy) artykuły dr KrzysztofaTochmana, odnoszące się rzeczowo jedynie do kilku Cichociemnych. Wynotowane z artykułów dr Krzysztofa Tochmana imiona i nazwiska cichociemnych mających współpracować ze służbami “Polski Ludowej” składają się na liczbę 27 osób, nie ma żadnej publikacji wskazującej “blisko 40″…
Ponadto współpraca współpracy nierówna; w “publikacji edukacyjnej IPN” podano (dez)informację jakby nie tylko było “blisko 40” CC współpracowników, ale nawet że “blisko 40” CC “pomagało w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół”. To ewidentna brednia, bowiem nie wszyscy byli tak samo zaangażowani we współpracę, np. niektórzy dali się formalnie zwerbować, ale nie przekazywali albo żadnych, albo żadnych istotnych informacji, niektórzy nawet tylko użyczyli swego lokalu.
Problem istnieje i nie należy go ukrywać. Nie można jednak – i to w “publikacji edukacyjnej” bezpodstawnie i krzywdząco uogólniać i zawyżać liczby CC – współpracowników – bez jakiejkolwiek możliwości weryfikacji tych domniemanych “ustaleń”. Nie opublikowano przecież nawet nazwisk tych “blisko 40”. Stygmatyzowanie wszystkich przypadków współpracy – w oderwaniu od faktów – wysoce pejoratywnym określeniem o domniemanym “pomaganiu w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół” – nie ma nic wspólnego z rzetelnością naukową, ani tym bardziej z edukacją historyczną (nie mylić z histeryczną). Listę CC – według Krzysztofa Tochmana – współpracowników opublikowałem na stronie Cichociemni – kontrowersje. Jeśli jest tak samo rzetelna jak krytykowana w tym artykule publikacja – można od razu wyrzucić ją do kosza…
Publikacja IPN wprowadza do obiegu publicznego nowy termin “historyczny”, mianowicie frazę “PSZ-AK”. W mojej ocenie określenie “PSZ – AK” jest rażąco nierzetelne i pozbawione źródłowej podstawy historycznej. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, w sensie operacyjnym, nie działały w Polsce (wystarczy przeczytać ze zrozumieniem ich nazwę). Armia Krajowa nie działała poza Polską (wystarczy przeczytać ze zrozumieniem jej nazwę). To są całkowicie odrębne struktury, które formalnie ze sobą nie współpracowały. Nota bene, w odróżnieniu od PSZ, w świetle prawa międzynarodowego Armia Krajowa nie miała formalnie statusu wojskowego, bo Sztab Naczelnego Wodza nie uregulował tej kwestii do końca wojny. Polscy politycy nie zdążyli też wypowiedzieć wojny ZSRR…
To bardzo przykre, że wciąż rozpowszechniane są istotne przekłamania – i to pod pozorem “publikacji edukacyjnej”. Zdumiewa, że dopuszcza się tego “Instytut Pamięci Narodowej”, który zafałszowuje akurat te elementy historii Cichociemnych, z których powinniśmy być najbardziej dumni, w tym działalność mjr dypl. Jana Jaźwińskiego. Powinniśmy wystawić Mu pomnik, a nie przypisywać Jego zasługi Brytyjczykom, SOE.
Cichociemni nie mieli własnej jednostki, munduru, barw, patrona, tradycji, nie mieli nawet prawa ujawnić – nawet wobec kolegów z konspiracji – że są Cichociemnymi.
Do czasu ustanowienia Znaku dla Skoczków do Kraju (Znaku Spadochronowego AK), 7 lutego 1954, nie mieli nawet żadnego widocznego identyfikatora, oprócz słowa CICHOCIEMNY.
Teraz próbuje się Ich okraść z tego słowa, nierzetelnie naciągając definicję Cichociemnego. Im dalej od wojny – tym więcej cichociemnych…
Historycy z IPN tak bardzo pragną “odkrywać” historię Cichociemnych, że bez podstawy źródłowej rozszerzają pojęcie >cichociemny< na wszystkich polskich spadochroniarzy w operacjach specjalnych, powołując się tylko na to, że np. niektórzy składali przysięgę na rotę AK.
Różnica pomiędzy nimi a cichociemnymi jest oczywista – TYLKO Cichociemni byli żołnierzami AK i nie podlegali Brytyjczykom czy komukolwiek innemu – poza Komendą Główną Armii Krajowej. Polscy skoczkowie zrzucani w operacjach specjalnych do innych krajów byli agentami SOE lub (project Eagle) agentami OSS, podlegali Brytyjczykom lub Amerykanom. Zobacz – Nie tylko Cichociemni
Historycy IPN wywołują zamieszanie, wywodząc, że rzekomo cichociemnymi są… spadochroniarze zrzucani do innych krajów. Te bzdury świadczą o braku elementarnej wiedzy o idei łączności z Krajem autorstwa kpt. Jana Górskiego i Macieja Kalenkiewicza, braku wiedzy o tym, że podstawowym zadaniem Cichociemnych było wsparcie Armii Krajowej w konspiracyjnej walce w okupowanej Polsce, a także przygotowywanie powstania powszechnego, które planowano rozpocząć w ostatniej fazie wojny w Polsce oraz odtworzenie Sił Zbrojnych R.P. po wojnie – także w Polsce.
Nota bene, idea powstania powszechnego – choć była nadrzędną ideą władz polskich, także dowództwa Związku Walki Zbrojnej oraz Armii Krajowej – nie jest współcześnie znana. Podobnie nieznany jest jej ścisły związek z ideą Cichociemnych, mało znany jest także związek tej idei z powstaniem 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którą utworzono właśnie po to, aby wesprzeć planowane powstanie powszechne. Więcej informacji o tej idei – w haśle Wikipedii mojego autorstwa
Nie każdy człowiek ze spadochronem to cichociemny! 316 Cichociemnych – jak łatwo się zorientować po treści Ich przysięgi, czy choćby nazwie Znaku Spadochronowego AK – Znaku dla Skoczków do Kraju – to żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Rdzeniem idei Cichociemnych była walka o wyzwolenie okupowanej Polski, walka w szeregach konspiracyjnej Armii Krajowej w Polsce.
Ryszard M. Zając
prezes Fundacji dla Demokracji
wnuk Cichociemnego por. cc Józefa Zająca ps. Kolanko
Zobacz także post w tej sprawie na stronie na Facebooku
AKTUALIZACJA
24 lutego 2021 otrzymałem oficjalną informację, że problemem zainteresował się Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Jest szansa, że problem nierzetelnej publikacji IPN nie zostanie zignorowany 🙂 Lipiec 2021 – Niestety, ŚZŻAK ma gdzieś prawdę historyczną i nie podejmie żadnych działań… 🙁
9 marca 2021 otrzymałem oficjalną informację, że Muzeum Powstania Warszawskiego uwzględniło moją “reklamację” (patrz tekst powyżej) – Cichociemny ppor. cc Edwin Scheller – Czarny ps. Fordon został uznany za uczestnika Powstania Warszawskiego i ma swój biogram w bazie MPW. W bazie MPW znajduje się obecnie 95 Cichociemnych – uczestników Powstania Warszawskiego, choć IPN wciąż twierdzi, że było Ich 91…
10 marca 2021 otrzymałem odpowiedź Kancelarii Senatu R.P.
Zgodnie z przepisami (nie są jednoznaczne, decyduje kwalifikacja pisma): jeśli zgodnie z jego treścią pismo zostanie uznane za wniosek, to prezes IPN oraz VIP-y mają na odpowiedź 30 dni; jeśli potraktują dosłownie słowo w nagłówku, tzn. uznają je za petycję – trzy miesiące.
Pierwsza odpowiedziała już jednak Kancelaria Senatu, treść odpowiedzi na skanach poniżej. Odpowiedź jest uprzejma i zgodna z prawem. Sprowadza się do tego, że:
- merytorycznie powinien ustosunkować się do moich zastrzeżeń co do publikacji dr Tochmana oraz “polityki historycznej” IPN – prezes Instytut Pamięci Narodowej
- Kancelaria Senatu proponuje sformułowanie petycji w sprawie ewentualnych propozycji zmian w ustawie o IPN
- Kancelaria Senatu przyjmuje treść mojego pisma do wiadomości.
Bardzo uprzejma odpowiedź Kancelarii Senatu o treści jak na skanach jest w mojej ocenie rzeczową reakcją. Rozważałem wcześniej wniesienie petycji ws. nowelizacji ustawy o IPN, w zakresie podniesionym w treści mojego pisma. Zachęta Senatu jest akurat całkiem na miejscu. Przygotuję niebawem propozycję takich zmian, przejrzę obecnie obowiązujące procedury legislacyjne i rozważę czy petycję skierować do Sejmu czy do Senatu. Zmiana w ustawie o IPN byłaby w mojej ocenie pożądana.
DO POBRANIA:
- Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, (pdf)
- Ryszard M. Zając – Errata do publikacji: Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski (pdf)
PS. Na stronie na Facebooku znajomi oraz sympatycy Pana Tochmana rozpoczęli akcję insynuacji na mój temat, w tym m.in. sugerowania iż jestem agentem jakichś niecnych służb, a moje wskazanie błędów jest “atakiem na IPN”. Bez komentarza, szkoda słów…
L I S T O T W A R T Y / P E T Y C J A
w sprawie rozpowszechniania przez Instytut Pamięci Narodowej
nieprawdziwych informacji oraz krzywdzących treści historycznych
dotyczących problematyki Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej
w publikacji Krzysztofa Tochmana pt. Cichociemni 1941-1945.
W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, 2021
Szanowny Pan dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej
Szanowny Pan Andrzej Duda, Prezydent R.P.
Szanowny Pan Mateusz Morawiecki, Prezes Rady Ministrów R.P.
Szanowna Pani Elżbieta Witek, Marszałek Sejmu R.P.
Szanowny Pan Tomasz Grodzki, Marszałek Senatu R.P.
Szanowna Pani, Szanowni Panowie
Jako wnuk Cichociemnego por. cc Józefa Zająca ps. Kolanko oraz prezes Fundacji dla Demokracji, od 2016 realizującej projekt CICHOCIEMNI mający na celu godne upamiętnienie 316 Cichociemnych spadochroniarzy – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej, zmuszony jestem niniejszym listem otwartym:
- zaprotestować przeciwko kłamliwej “polityce historycznej” IPN, być może także obecnego Rządu, dotyczącej Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej,
- wnioskować o sprostowanie licznych i krzywdzących błędów historycznych, opublikowanych kilka dni temu przez IPN Oddział w Rzeszowie, w publikacji dr Krzysztofa Tochmana pt. Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski (patrz załączona moja errata do tej publikacji),
- wnioskować o wprowadzenie systemowych rozwiązań w IPN, zapobiegających publikowaniu nieprawdziwych informacji oraz krzywdzących treści historycznych
Ad. 1
Pismem z 19 listopada 2019 składałem do Pana Prezydenta i Pana Premiera petycję ws. upamiętnienia Cichociemnych z Tempsford, która została zignorowana. Pismem z 20 października 2020 pisałem w sprawie ambasadora R.P. w Wielkiej Brytanii dr hab. Arkadego Rzegockiego, który publicznie akceptował brednie, w treści odsłoniętej tablicy pamiątkowej, m.in. jakoby Cichociemni nie byli żołnierzami Armii Krajowej tylko “Wydziału Specjalnego”, jakoby byli wysyłani “w tajnych misjach do Polski” oraz jakoby “stali na czele alianckich operacji wojennych”.
Pan Ambasador prawdopodobnie chciał dobrze, podobnie jak brytyjscy inicjatorzy upamiętnienia 158 Cichociemnych przerzuconych do okupowanej Polski po starcie z lotniska RAF Tempsford. Pomimo wytknięcia przeze mnie rażących błędów w treści tej odsłoniętej tablicy, nikt nie podjął próby sprostowania nieprawdziwych informacji oraz krzywdzących treści historycznych. Nikt też nie podjął nawet próby systemowego rozwiązania problemu – aby zapobiec kolejnym takim przypadkom.
Tablica odsłonięta w Tempsford fałszuje historię, obraża pamięć o Cichociemnych oraz o Armii Krajowej!
Jak się okazuje, władzom R.P. wcale to nie przeszkadza, pojawiają się nawet nowe przykłady publicznego deptania pamięci o Cichociemnych spadochroniarzach Armii Krajowej.
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, opublikował kilka dni temu rocznicową publikację autorstwa dr Krzysztofa A. Tochmana (uchodzącego dotąd w IPN za głównego “znawcę” problematyki Cichociemnych), pt. Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021.
W treści tej 48 stronicowej (z okładkami) publikacji znalazłem co najmniej 36 (trzydzieści sześć!!!) bardzo poważnych błędów historycznych. Koncepcja publikacji interesująca, wiele treści nie było dotąd znanych szerzej opinii publicznej. Ale te kilka zalet przesłania kompromitująca ilość kilkudziesięciu wad – ewidentnych błędów w datach, faktach, roli i znaczeniu kluczowych instytucji a także ewidentnych kłamstw ahistorycznych.
Publikacja IPN autorstwa Krzysztofa Tochmana, lansowana jako “publikacja edukacyjna” to faktycznie w znacznej części zbiór nieprawdziwych informacji oraz krzywdzących treści historycznych.
Szczegółowy wykaz błędów zawiera moja “Errata” dołączona do niniejszego pisma. Dość wspomnieć, że publikacja K.A.Tochmana – w oderwaniu od faktów i kontekstu historycznego – rozciąga definicję cichociemnego na prawie każdego polskiego spadochroniarza (krzywdząco pominięto jedynie spadochroniarzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej), wadliwe podaje daty, rolę i usytuowanie brytyjskiego SOE, przypisuje polskie zasługi Brytyjczykom, pomija lub pomniejsza zasługi współtwórcy Cichociemnych mjr dypl. Jana Górskiego, organizatora przerzutu lotniczego do Polski mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, (dez)informuje nt. współpracy Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza z SOE, zawiera istotne błędy dotyczące Tempsford, Campo Casale, Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano i in.
Publikacja IPN autorstwa K.A.Tochmana wprowadza do obiegu publicznego nowy termin “historyczny”, mianowicie frazę “PSZ-AK”. W mojej ocenie określenie “PSZ – AK” jest rażąco nierzetelne i pozbawione źródłowej podstawy historycznej. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie nie działały w Polsce (wystarczy przeczytać ze zrozumieniem ich nazwę). Armia Krajowa nie działała poza Polską (wystarczy przeczytać ze zrozumieniem jej nazwę). To są całkowicie odrębne struktury, które formalnie ze sobą nie współpracowały. Nota bene, w odróżnieniu od PSZ, w świetle prawa międzynarodowego Armia Krajowa nie miała formalnie statusu wojskowego, bo Sztab Naczelnego Wodza nie uregulował tej kwestii do końca wojny. Polscy politycy nie zdążyli też wypowiedzieć wojny ZSRR…
Za skandal uważam publiczne oczernianie “blisko 40” Cichociemnych którzy – według Krzysztofa Tochmana – mieli współpracować z bezpieką “Polski Ludowej” – “zgodzili się na werbunek, tym samym pomagając w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół”. Po pierwsze, nie opublikowano dotąd wyników żadnych rzetelnie przeprowadzonych badań naukowych, a jedynie bodaj trzy (w części powielające te same tezy) artykuły dr Krzysztofa A. Tochmana, odnoszące się rzeczowo jedynie do kilku Cichociemnych. Wynotowane z artykułów dr Krzysztofa A. Tochmana imiona i nazwiska cichociemnych mających współpracować ze służbami “Polski Ludowej” składają się na liczbę 27 osób, nie ma żadnej publikacji wskazującej “blisko 40″… Jeśli w tej sprawie K.A. Tochman był tak samo rzetelny jak w przypadku rocznicowej publikacji nt. Cichociemnych, to listę domniemanych współpracowników można wyrzucić do kosza.
Historycy IPN – dr Waldemar Grabowski oraz dr Krzysztof Tochman wywołują zamieszanie, wywodząc, że rzekomo cichociemnymi są… spadochroniarze zrzucani do innych krajów. Tak bardzo pragną “odkrywać” historię Cichociemnych, że bez podstawy źródłowej rozszerzają pojęcie >cichociemny< na wszystkich polskich spadochroniarzy w operacjach specjalnych, powołując się tylko na to, że np. niektórzy składali przysięgę na rotę AK. Te bzdury świadczą o braku elementarnej wiedzy o idei łączności z Krajem (której elementem byli Cichociemni) autorstwa kpt. Jana Górskiego i Macieja Kalenkiewicza, braku wiedzy o tym, że podstawowym zadaniem Cichociemnych było wsparcie Armii Krajowej w konspiracyjnej walce w okupowanej Polsce, a także przygotowywanie powstania powszechnego, które planowano rozpocząć w ostatniej fazie wojny w Polsce oraz odtworzenie Sił Zbrojnych R.P. po wojnie – także w Polsce.
Cichociemni nie mieli własnej jednostki, munduru, barw, patrona, tradycji, nie mieli nawet prawa ujawnić – nawet wobec kolegów z konspiracji – że są Cichociemnymi.
Nawet po wojnie, do czasu ustanowienia Znaku dla Skoczków do Kraju (Znaku Spadochronowego AK), 7 lutego 1954, nie mieli nawet żadnego widocznego identyfikatora, oprócz słowa CICHOCIEMNY.
Teraz próbuje się Ich okraść z tego słowa, nierzetelnie naciągając definicję Cichociemnego. Im dalej od wojny – tym więcej cichociemnych…
Wśród rozlicznych elementów bolesnej i nieprawdziwej “polityki historycznej” Instytutu Pamięci Narodowej, dotyczącej problematyki Cichociemnych, jest także powielanie od lat fałszywej (dez)informacji, jakoby 91 Cichociemnych uczestniczyło w Powstaniu Warszawskim. Wystarczy sprawdzić życiorysy 316 Cichociemnych (co uczyniłem), aby ustalić, że w Powstaniu Warszawskim uczestniczyło nie 91 – jak podaje IPN – ale 95 Cichociemnych, a kolejnych 4 było wówczas obecnych w stolicy, ale z różnych powodów nie mogli wziąć udziału w Powstaniu.
Wśród czterech Cichociemnych, uczestników Powstania Warszawskiego – od lat pomijanych przez IPN – jest także m.in. Cichociemny ppor. Edwin Scheller – Czarny ps. Fordon, który leczył się po torturach gestapo (chodził o lasce), nie mógł walczyć zbrojnie, ale jednak uczestniczył w Powstaniu współpracując wywiadowczo z oddziałami Pułku Baszta oraz wraz z żoną zbierał lekarstwa dla Powstańców. 24 sierpnia 1948 Naczelny Wódz odznaczył Go Orderem Wojennym Virtuti Militari – “za wyróżniające się męstwo w akcjach bojowych podczas konspiracji i walk Powstania Warszawskiego”. Nie rozumiem, dlaczego wciąż jest pomijany przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Powstania Warszawskiego? Czyżby Naczelny Wódz dał Mu fałszywy order?
W Jego przypadku jest cień nadziei na zmianę – Muzeum Powstania Warszawskiego zwróciło się do mnie o wskazanie źródła informacji o odznaczeniu Go orderem Virtuti Militari, co też uczyniłem (zaświadczenie weryfikacyjne Edwina Mikołaja Schellera, w którym mowa o odznaczeniu Go VM nr 13565 zarządzeniem Naczelnego Wodza z 24 sierpnia 1948 “za wyróżniające się męstwo w akcjach bojowych podczas konspiracji i walk Powstania Warszawskiego” dostępne jest w zbiorach Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej – dział: Archiwum Pomorskie, Scheller-Czarny Edwin, nr inw. M-867/1566 Pom.) – jest ono także dostępne w publikacji Elżbieta Skerska – Edwin Mikołaj Scheller – Czarny “Fordon” – cichociemny, w: Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej 2017 (nr 67), s. 92-97 na podstronie z biogramem – Edwin Scheller – Czarny.
Od lat IPN nie raczył zweryfikować ilu Cichociemnych było represjonowanych przez organy represji: niemieckie, sowieckie, “Polski Ludowej”, wciąż podawane są rażąco błędne, zaniżone dane, także o Cichociemnych w niemieckich obozach koncentracyjnych, sowieckich łagrach czy więzieniach i katowniach “Polski Ludowej”.
Te dane są dostępne w biogramach Cichociemnych, więc je ustaliłem, weryfikując w rozmaitych źródłach, następnie opublikowałem m.in. w Wikipedii. Niestety, IPN od wielu lat nie jest zainteresowany ustaleniem rzeczywistej skali represji wobec Cichociemnych oraz wciąż publikuje fałszywe dane na ten temat.
Od lat IPN przemilcza rolę i dokonania wybitnych Polaków, ściśle związanych z historią Cichociemnych – Tadeusza Heftmana, bez którego nie byłoby łączności Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z Armią Krajową w okupowanej Polsce oraz łączności AK; mjr dypl. Jana Jaźwińskiego oficera wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizatora przerzutu lotniczego do Polski Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla AK; pilota Stanisława Kłosowskiego, uczestniczącego w ok 70 tajnych operacjach lotniczych SOE, w tym 33 do Polski, jedynego podoficera oraz jednego z dziesięciu lotników odznaczonych Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, jednego z nielicznych dwukrotnie odznaczonych brytyjskim Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross). Powinniśmy postawić Im pomniki – a nie mieli nawet hasła w Wikipedii (musiałem je napisać).
Reasumując – proszę o skorygowanie niewłaściwej “polityki historycznej” IPN dotyczącej Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej. Nigdy Ich bohaterstwo nie zajaśnieje pełnym blaskiem, jeśli wciąż będziemy zafałszowywać podstawowe fakty oraz przypisywać zasługi Polaków Brytyjczykom.
Ad. 2
Liczne i krzywdzące błędy historyczne, opublikowane kilka dni temu przez IPN Oddział w Rzeszowie, w publikacji dr Krzysztofa Tochmana pt. Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski (patrz załączona moja errata do tej publikacji) – wymagają pilnego sprostowania.
W mojej ocenie publikacja może spełnić swą rolę edukacyjną, jeśli błędy, kłamstwa, przekłamania oraz nieścisłości zostaną poprawione. Zwracam się do Pana Prezesa IPN o pilne podjęcie działań w tym zakresie, chętnie także włączę się w te działania.
Ad. 3
Po analizie ustawy o IPN oraz zarządzenia nr 22/16 Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia 16 czerwca 2016 w sprawie regulaminu organizacyjnego tej instytucji można dojść do przekonania, że zarówno ustawodawca, jak i prezes IPN założyli, że Instytut Pamięci Narodowej – z definicji – nie będzie podejmował działań depczących “pamięć narodową”.
Niestety, jak dowodzi publikacja dr Krzysztofa A. Tochmana – ignorancja także może być obecna w działaniach IPN, zatem również IPN, wbrew swym podstawowym celom i zadaniom może rozpowszechniać nieprawdziwe informacje i krzywdzące treści historyczne. Ani w ustawie, ani w regulaminie IPN nie ma zapisów dających możliwość rzeczowej reakcji na takie działania, w tym przede wszystkim – umożliwiających zapobieganie tego rodzaju szkodliwej działalności IPN.
Zgodnie z par. 20 pkt. 2a ppkt. 3 regulaminu IPN wprawdzie jednym z zadań Wydziału Komunikacji Społecznej jest monitoring “pod kątem nieprawdziwych informacji i krzywdzących treści historycznych” – ale zgodnie z tym zapisem ów monitoring ma dotyczyć jedynie “mediów krajowych i zagranicznych”.
Zgodnie z par. 14 pkt. 2 ppkt. 1a regulaminu IPN nadzorowanie działań edukacyjnych realizowanych przez IPN należy do zadań “Sekcji Edukacji” działającej w Wydziale Edukacji Historycznej – ale widocznie ten nadzór jest fikcją, skoro IPN opublikował opracowanie dr Krzysztofa Tochmana, zawierające kompromitujące IPN, fundamentalne błędy dotyczące problematyki Cichociemnych.
Proszę zatem o podjęcie odpowiednich działań systemowych, aby uniknąć kolejnych przypadków rozpowszechniania przez Instytut Pamięci Narodowej nieprawdziwych informacji i krzywdzących treści historycznych.
W związku z deptaniem pamięci o Cichociemnych przez IPN, nieprawdziwymi i krzywdzącymi treściami zawartymi w publikacji Krzysztofa Tochmana, jako wnuk jednego z 316 Cichociemnych zastrzegam sobie prawo wystąpienia z powództwem cywilnym o naruszenie dóbr osobistych. W tym kontekście wzywam do zaprzestania naruszania dóbr osobistych oraz niezwłocznego usunięcia skutków tych naruszeń.
Ryszard M. Zając
prezes Fundacji dla Demokracji
wnuk Cichociemnego por. cc Józefa Zająca ps. Kolanko
Zobacz:
- Publikacja IPN dostępna jest tutaj – Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021 (plik pdf)
- Wykaz błędów w/w publikacji – Ryszard M. Zając – Errata do publikacji Instytutu Pamięci Narodowej: Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021 (plik pdf)
AKTUALIZACJA 2 – ODPOWIEDŹ K.A.TOCHMANA
“SKRÓT TOŻSAMY DLA BROSZURY”
czyli “ZOBRAZOWANIE PROBLEMU”
19 lutego 2021 zwróciłem się do różnych władz, m.in. do prezesa IPN, listem otwartym / petycją w sprawie błędów oraz przekłamań, zawartych w publikacji IPN: Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021 – plik pdf (do pobrania)
Opublikowałem także “erratę” do w/w publikacji – plik pdf (do pobrania) List, publikację IPN oraz erratę można przeczytać (także pobrać) na tej stronie.
Wywodzące się z PiS władze, w tym Kancelaria Prezydenta R.P. nie raczyły odpowiedzieć choćby jednym zdaniem. Otrzymałem natomiast uprzejmą i rzeczową odpowiedź Kancelarii Senatu R.P. Przypomnę, że zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego każdy obywatel ma prawo otrzymać do 30 dni rzeczową (odnoszącą się do faktów oraz z podaniem podstawy prawnej) odpowiedź od instytucji państwowej będącej adresatem pisma, skargi czy wniosku. Zgodnie z ustawą o petycjach, autor petycji ma prawo otrzymać odpowiedź najpóźniej po 3 miesiącach od doręczenia petycji. Oba te przepisy prawa zostały złamane. O kulturze i dobrych manierach nie ma co wspominać.
Po upływie w/w terminów, co jakiś czas wysyłałem maile ponaglające. Kancelaria Premiera poinformowała, że odpowie prezes IPN. Prowadziłem korespondencję z niektórymi prominentnymi osobami tej instytucji, w tym z prof. dr hab. Tadeuszem Wolszą, przewodniczącym Kolegium IPN. Pan Profesor zapewnił mnie, że otrzymam odpowiedź, a sprawą zajmuje się Komisja Historyczna IPN…
23 lipca 2021 (po ponad pół roku – sic!) otrzymałem maila od dyrektora Oddziału IPN w Rzeszowie dr Dariusza Iwaneczko. Przesłał mi trzyzdaniowe “pismo przewodnie”, w którym wg autora zapewne naistotniejsze jest zdanie – “uważamy sprawę za zakończoną”. Należy zauważyć, że Oddział IPN w Rzeszowie był wydawcą publikacji w której roiło się od merytorycznych błędów… Czyli stał się “sędzią we własnej sprawie”…
Do pisma IPN Rzeszów załaczono, niepodpisany przez nikogo, ale oznaczony nazwiskiem dr Krzysztofa Tochmana, tekst, zawarty na nieco ponad 6 stronach. Ok. cztery strony tego tekstu dotyczą – najogólniej to ujmując – tego jak bardzo ja jestem wredny. Pozostałe ok. 1/3 tekstu zawiera “wyjaśnienia” p. Tochmana zgłoszonych błędów, choć i w tej części znajdują się uwagi ad personam. Należy zauważyć, że p. Tochman był autorem publikacji, w której roiło się od merytorycznych błędów… Czyli także stał się “sędzią we własnej sprawie”…
Moja reakcja
Dyrektorowi rzeszowskiego oddziału IPN wysłałem maila o treści:
Pan Tochman nie był adresatem mojego pisma ani petycji. Zgodnie z prawem IPN powinien udzielić odpowiedzi na list oraz petycję. Przekazane mi w załączeniu niepodpisane notatki czy uwagi Pana Tochmana, głównie dotyczące mojej osoby – a nie merytorycznych błędów, wraz z osobliwym “listem przewodnim” obwieszczającym że “uważamy sprawę za zakończoną” – nie są reakcją zgodną z prawem.
Dla mnie sprawa nie jest zakończona, choć już wcześniej poinformowałem Pana Przewodniczącego Kolegium IPN, iż nie oczekuję już odpowiedzi od IPN. Nota bene, jak na tekst pisany od lutego br. ta “odpowiedź” mogłaby być wyższej jakości. Wyrażam ubolewanie z powodu insynuacji oraz personalnych “wycieczek” pod moim adresem.
Ta sprawa znajdzie swój finał w parlamencie. Nie oczekuję żadnej odpowiedzi. Wyrażam ubolewanie, że nie tylko wprowadzacie w błąd opinię publiczną co do faktów historycznych, ale też wznosicie się na niebywały poziom samouwielbienia i arogancji. Tak bowiem należy traktować przekazanie mi uwag i pretensji p. Tochmana jako oficjalnego stanowiska IPN…
“SKRÓT TOŻSAMY DLA BROSZURY”
– czyli “ZOBRAZOWANIE PROBLEMU”
– tj. wyjaśnienia p. Tochmana:
Pan Tochman w reakcji na rzeczową krytykę i wskazanie merytorycznych błędów, rozpoczął swoje “wyjaśnienia” od… zachwalania samego siebie (zapewne po to, aby namalować kontrastowe tło, na którym ja mam wyglądać wyjątkowo fatalnie):
wyrażam głębokie zdumienie treścią oraz formą tego wystąpienia .Jest to bowiem bezprzykładny, pełen insynuacji i przekłamań atak, ukierunkowany zarówno na całą instytucję, jak też imiennie na mnie – historyka i naukowca, który ma ogromne zasługi i osiągnięcia w odkrywaniu historii cichociemnych, od ponad 30 lat.
W tym miejscu muszę wyraźnie podkreślić, że moja krytyka nie odnosiła się do osoby p. Tochmana, ani też nie kwestionowałem niczyich zasług czy dorobku. Krytyka jednej broszury oczywiście nie oznacza – jak to zrozumiał p. Tochan – krytyki “zasług i osiągnięć (…) od ponad 30 lat”, ani też nie oznacza krytyki p. Tochmana jako naukowca. Każdemu może przytrafić się bąd czy nieścisłość, należy to po prostu sprostować lub wyjaśnić.
Pan Tochman agresywnie zaatakował mnie personalnie, nawet zarzucając… naruszenie prawa. Jeśli faktycznie złamałem prawo – to tak wytrawny autor nie powinien mieć problemu z napisaniem donosu na mnie do prokuratury. Z mojej krytyki jasno wynika, że nie zajmowałem się p. Tochamanem ani jego zasługami czy dorobkiem – po prostu wskazałem merytoryczne błędy w jednej broszurze. Pan Tochman popełniał różne błędy także w poprzednich swoich tekstach, ale nigdy nie było ich aż tak wiele w jednej publikacji.
Nota bene, przygotuję niebawem spis błędów w publikacjach p. Tochmana, aby każdy mógł dokonać własnej analizy. Nie po to, aby kwestionować zasługi p. Tochmana, ale po to, aby wywiązała się merytoryczna dyskusja o faktach historycznych dotyczących Cichociemnych. Zbyt dużo jest bowiem przekłamań, niejasności czy nieścisłości.
“Polskie obozy koncentracyjne” oczywiście oburzają, ale np. “organizowanie zrzutów dla AK przez SOE” już nie – chioć w obu przypadkach mamy do czynienia z podobnym mechanizmem manipulacji…
Oto sporządzona przeze mnie “errata” do publikacji p. Tochmana oraz przesłane “wyjaśnienia” Pana Doktora:
MOJA ERRATA + WYJAŚNIENIA K.A.TOCHMANA
dot. publikacji: Krzysztof A. Tochman – Cichociemni 1941-1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, wyd. IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021 (uwaga – “wyjaśnienia RMZ” to moje wcześniejsze wyjaśnienie, “wyjaśnienia KAT” to wyjaśnienia Krzysztofa A. Tochmana.
Uwaga – nie publikuję znacznych fragmentów tekstu p. Tochmana, zawierających insynuacje pod moim adresem oraz rozmaite “argumenty” ad personam.
Str. 3
1/ Jest:
“29 czerwca 1940 r. w miejsce KG ZWZ, która przeniosła się do Wielkiej Brytanii, powstał samodzielny Wydział Krajowy, tj. Oddział VI Sztabu Naczelnego Wodza, zwany również Specjalnym.”
Powinno być:
29 czerwca 1940 r. w miejsce KG ZWZ, którą rozwiązano, powstał w strukturze Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie samodzielny Wydział Krajowy, tj. Oddział VI SNW, zwany również Specjalnym.
Wyjaśnienie RMZ:
29 czerwca 1940 rozwiązano Komendę Główną ZWZ na obczyźnie, nie mogła zatem być “przeniesiona do Wielkiej Brytanii”.
Więcej info – Łączność z Krajem
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. KG ZWZ na terenie Wielkiej Brytanii nie została definitywnie rozwiązana, a przekształcona”.
2/ Jest:
“Zadaniem oddziału było przede wszystkim koordynowanie operacji zrzutów (ludzi i materiałowych) do Polski i innych krajów europejskich, które prowadziły walkę konspiracyjną z okupantem niemieckim i włoskim, w ścisłym współdziałaniu ze Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych).”
Powinno być:
Zadaniem oddziału było przede wszystkim utrzymanie łączności pomiędzy Naczelnym Wodzem a Komendantem Głównym Armii Krajowej, administrowanie funduszami Armii Krajowej oraz współpraca z pozostałymi oddziałami SNW we wszystkich sprawach dotyczących AK, a także utrzymanie łączności lotniczej z Krajem, we współdziałaniu ze Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych).
Wyjaśnienie RMZ:
Niezgodnie z faktami spłycono zadania Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – pomijając jego funkcje wobec Armii Krajowej oraz degradując tylko do roli koordynatora zrzutów (tym zajmował się mjr dypl. Jan Jaźwiński, początkowo jako szef Samodzielnego Referatu “S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza).
Oddział VI SNW nie zajmował się “walką konspiracyjną z okupantem włoskim”, ani koordynowaniem zrzutów do innych krajów. Uczestniczył jedynie (sporadycznie) w szkoleniu polskich spadochroniarzy, których zrzucano także poza Polskę
Więcej info – Oddział VI (Specjalny), Jan Jaźwiński, Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. Odnośnie Cichociemnych i zrzutów materiałowych, w skrócie jest tak jak powinno czyli koordynowanie operacji. O nawiązaniu i utrzymaniu łączności piszę na s. l.”
3/ Jest:
“Mowa o specjalnie wyszkolonej grupie żołnierzy dywersji – cichociemnych, spadochroniarzach Armii Krajowej (AK) i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.”
Powinno być:
“Mowa o specjalnie wyszkolonej grupie żołnierzy, wyszkolonych w ok. 30 specjalnościach – cichociemnych, spadochroniarzach Armii Krajowej (AK) w służbie specjalnej, wywodzących się z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.”
Wyjaśnienie RMZ:
Cichociemni byli szkoleni w ok 30 specjalnościach, nie tylko w dywersji. Przed skokiem składali przysięgę Cichociemnych oraz przysięgę Armii Krajowej. Zrzucano Ich (podobnie jak zaopatrzenie) wg. zapotrzebowania KG AK, po skoku otrzymywali przydział w strukturach Armii Krajowej.
AK nie była częścią Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, co gorsza, władze polskie nawet nie wywalczyły jej formalnego (w sensie prawnym) statusu wojskowego. Polscy spadochroniarze zrzucani do innych krajów nie byli (po przeszkoleniu) spadochroniarzami PSZ na Zachodzie lecz byli oddani do dyspozycji sił alianckich, byli agentami SOE lub OSS.
Więcej info – Status prawny Armii Krajowej, 316 Cichociemnych, szkolenie Cichociemnych, Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. Każdy cc był żołnierzem dywersji, niezależnie od ukończonych kursów, również żołnierzem PSZ, na różnych etapach misji, w Polsce, we Włoszech, Francji czy na Bałkanach. Trzeba zrozumieć znaczenie słowa: dywersja, dywersant”.
4/ Jest:
“(…) pierwszy polski kurs spadochronowy. Trwał dwa tygodnie i ukończyło go 12 uczestników, wśród nich kpt. Kalenkiewicz.”
Powinno być:
(…) pierwszy polski kurs spadochronowy. Trwał dwa tygodnie i ukończyło go 12 uczestników, wśród nich: mjr dypl. Jan Jaźwiński, kpt. dypl. Maciej Kalenkiewicz, kpt. dypl. Jan Górski.
Wyjaśnienie RMZ:
Mjr dypl. Jan Jaźwiński (Znak Spadochronowy nr 0005), kpt. dypl. Kalenkiewicz (Znak Spadochronowy nr 0006), kpt. dypl. Jan Górski (Znak Spadochronowy nr 0007) to trzy kluczowe postaci.
Mjr. dypl. Jan Jaźwiński to organizator lotniczych przerzutów do Polski, kpt. dypl. Jan Górski oraz kpt. dypl. Maciej Kalenkiewicz to współtwórcy Cichociemnych. Pomijanie któregokolwiek z Nich w publikacji nt. Cichociemnych oraz zrzutów do Polski jest tworzeniem “białych plam” w historii, podobnie pomijanie Ich pełnych stopni wojskowych
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. Tak …12 uczestników, wymieniłem tylko kpt. M. Kalenkiewicza , dla przykładu. Było jeszcze II innych.”
5/ Jest:
[Ringway] “Później ośrodek ten rozwinął się i z udziałem polskich instruktorów szkolił w rzemiośle spadochronowym żołnierzy różnych narodowości.”
Powinno być:
Później ośrodek ten rozwinął się i z udziałem polskich instruktorów szkolił na kursach spadochronowych żołnierzy różnych narodowości. Od 1 marca 1941 spadochronowe kursy organizowano także w polskim ośrodku spadochronowym w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Od stycznia 1944 także w polskiej bazie nr 10 w Ostuni k. Brindisi (Włochy).
Wyjaśnienie RMZ:
Pomijanie polskich ośrodków szkolenia spadochronowego w publikacji IPN jest niezrozumiałe i krzywdzące dla Polaków. Kursy spadochronowe nie były “szkoleniem w rzemiośle”, chyba że zmienimy znaczenie pojęcia “rzemiosło”.
Więcej info – Szkolenie Cichociemnych
Wyjaśnienie KAT:
“Tak, problem zarysowałem skrótowo. Bo taki był wymóg broszury. Nie jest ona o wszystkich ośrodkach szkoleniowych.”
Str. 4
6/ Jest:
“Jeszcze przed wybuchem wojny utworzono Special Operations Executive (SOE), którego zadaniem (…)
Powinno być:
“Decyzją Winstona Churchilla z 19 lipca 1940 utworzono Special Operations Executive (SOE), którego zadaniem (….). Jeszcze przed wybuchem wojny, jej późniejszy szef Colin McVean Gubbins konsultował “zagadnienia dywersyjne” z oficerami wywiadu polskiego Sztabu Głównego WP.
Wyjaśnienie RMZ:
Podana w publikacji data powstania SOE jest rażąco błędna. Wywodzi się zapewne z informacji o przedwojennej współpracy z Polakami. Informacja dot. konsultacji oraz ich zakresu (zagadnienia dywersyjne) pochodzi z opracowania: Współpraca z Anglikami – raport sprawozdawczy dotyczący koncepcji dywersyjnych na terenie Polski w: Akta Szefa Sztabu Armii Polskiej we Francji, źródło: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, sygn. A.IV.-1/1a, 15.
Raport opublikowano m.in. na stronie – Cichociemni w wywiadzie
Zadania SOE definiowała “Karta SOE” – dokument ten do dzisiaj jest tajny.
Więcej info – Special Operations Executive
Wyjaśnienie KAT:
“Skrót myślowy. Autorowi chodziło o odpowiednią komórkę wywiadowczą rządu brytyjskiego w ramach Secret Intelligence Service – MI6, która później przekształciła się w SOE. Lapsus! Decyzja o utworzeniu SOE zapadła 16 lipca 1940 r.”
7/ Jest:
“(…) przeszkolenie spadochronowe oraz częściowo także specjalne kursy sabotażowo-dywersyjne odbywały się w latach 1940-1943 właśnie w Brygadzie Spadochronowej.”
Powinno być:
Kursy spadochronowe dla Cichociemnych organizowano m.in. w polskim ośrodku spadochronowym Brygady Spadochronowej (a nie “w Brygadzie”) w Largo House pod Leven.
Inne kursy w ok. 30 specjalnościach organizowano w ok. 50 ośrodkach szkoleniowych SOE – Special Training School (Specjalna Szkoła Treningowa) oznaczonych arabskim numerem, także w polskich bazach, m.in. we włoskiej Ostuni. Kursy specjalistyczne dla Cichociemnych – łącznościowców przeprowadzano w polskich ośrodkach, m.in. w Ośrodku Wyszkoleniowym Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza.
Wyjaśnienie RMZ:
Cichociemnych szkolono w co najmniej 30 specjalnościach w ok. 50 ośrodkach szkoleniowych SOE (Special Training School, pol. Specjalna Szkoła Treningowa) oraz w polskich ośrodkach szkolenia.
Wbrew twierdzeniom różnych autorów nie było jednego “kursu cichociemnego”, ani też szkolenie nie ograniczało się do kursu spadochronowego oraz “sabotażowo – dywersyjnego”. Nota bene nie było kursu o takiej nazwie.
Więcej info – Szkolenie Cichociemnych
Wyjaśnienie KAT:
“Skrót myślowy. W podanych latach wstępne szkolenie spadochronowe i dywersyjne żołnierze przechodzili w ramach 4 Brygady Kadrowej Strzelców – Brygady Spadochronowej. Brygada była bazą szkolenia. Np. kurs korzonkowy, kurs strzelecki, kurs zaprawy fizycznej. Nie dotyczy to kursów w ramach brytyjskiego SOE, to inna kwestia.”
Str. 17
8/ Jest:
W 1941 r. uruchomiono w Londynie Szkołę Oficerów Wywiadu pod kryptonimem “Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej” (…)
Powinno być:
W 1941 r. uruchomiono w Londynie polską szkołę oficerów wywiadu pod kryptonimem “Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej” (…)
Wyjaśnienie RMZ:
“Szkoła oficerów wywiadu” to nazwa potoczna – a nie nazwa własna, użycie wielkich liter jest błędem ortograficznym.
Wyjaśnienie KAT:
“Pisanie nazwy Szkoły Oficerów Wywiadu dużymi literami nie jest błędem merytorycznym. To podkreślenie wagi tej szkoły. Tak jest w niektórych wspomnieniach skoczków oraz w publikacji J. Tucholskiego, Cichociemni, Wrocław 2010, s. 64-65” (…) [pseudoargument ad personam]
Str. 18
9/ Jest:
1 maja 1942 r. w słynnym po wojnie kompleksie Audley End pod Londynem została otwarta stacja SOE nr 43 – ośrodek szkoleniowy cichociemnych i stacja wyczekiwania przed lotem do kraju. Przeniesiono ją z Briggens.
Powinno być:
1 maja 1942 r. w słynnym po wojnie kompleksie Audley End pod Londynem została otwarta ośrodek SOE – STS 43 (Special Training School nr 43), będący ośrodkiem szkoleniowym cichociemnych oraz stacją wyczekiwania przed lotem do kraju. Stację wyczekiwania przeniesiono z Briggens.
Wyjaśnienie RMZ:
Użyte sformułowania mogą wprowadzać w błąd. “Stacja SOE nr 43”, czyli STS 43 została “przeniesiona z Briggens”. W Briggens znajdował się ośrodek SOE – STS 38. Nie został nigdzie “przeniesiony”, funkcjonował tam ośrodek fałszujący dokumenty, pieniądze dla potrzeb ruchów oporu w okupowanej Europie. Podczas wojny w Briggens wytworzono ok. 275 tysięcy (sic!) różnych dokumentów. Pracował tam m.in. wybitny polski fałszerz, Jerzy Maciejewski.
W Briggens w latach 1941-1942 zorganizowano dwa kursy walki konspiracyjnej. Od 1 maja 1942 kursy te organizowano w STS 43 w Audley End. Nie można jednak mówić także o “przeniesieniu kursów”, bo programy kursów stale modyfikowano, choć miały zbieżną lub taką sama nazwę. Sformułowanie o przeniesieniu jest poprawne jedynie w odniesieniu do stacji wyczekiwania.
Stacja to nie jest to samo co ośrodek STS, inna była także numeracja STS (ośrodków szkoleniowych) oraz stacji.
Więcej info – szkolenie Cichociemnych, Ośrodki szkoleniowe, Audley End
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. Nie tylko przeniesiono stację wyczekiwania ale i kurs walki konspiracyjnej.”
10/ Jest:
(…) baza nr 10 (krypt. “Impudent”), będąca ośrodkiem szkolenia i ekspedycji cichociemnych z Wielkiej Brytanii do kraju, na Bałkany i do Włoch.
Powinno być:
(…) baza nr 10 (angielski kryptonim “Impudent”), będąca ośrodkiem szkolenia i ekspedycji Cichociemnych z Włoch do kraju oraz polskich spadochroniarzy na Bałkany i do Włoch.
Wyjaśnienie RMZ:
Choć każdy Cichociemny był spadochroniarzem, nie każdy polski spadochroniarz był cichociemnym. Zamkniętą listę 316 Cichociemnych sporządził formalnie Kierownik Ministerstwa Obrony Narodowej z 7 lutego 1954, ustanawiając Znak dla Skoczków do Kraju, czyli Znak Spadochronowy AK, będący wersją Znaku Spadochronowego.
Listy tej nie kwestionował nikt z żyjących jeszcze wtedy (w Polsce i na emigracji) Cichociemnych, jest to także lista opublikowana w książce wydanej przez Koło Cichociemnych w Londynie pt. “Drogi Cichociemnych”. Również Studium Polski Podziemnej w Londynie, gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych, podkreśla, że było 316 Cichociemnych. Konsultowałem się niedawno w tej sprawie z SPP i to stanowisko jest niezmienne.
Cichociemna Elżbieta Zawacka sama wprawdzie uważała, że nie była Cichociemną, ale kurierem; podobnie “naciąganym Cichociemnym” jest Jan Nowak – Jeziorański, także kurier. Oboje znajdują się jednak na liście 316 Cichociemnych, żaden z Cichociemnych tego nie kwestionował, więc szanując Ich decyzję powinniśmy przyjąć że było 316 Cichociemnych.
Na takie rozumienie pojęcia “cichociemny” wskazują także źródła historyczne oraz geneza uruchomienia “łączności z Krajem”. Pierwszy raz użyto pojęcia “cichociemny” w instrukcji szkoleniowej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza z września 1941 pt. “Codzienne życie w Kraju. Szkic dla skoczków do września 1941 r.”. W pierwszym jej zdaniu czytamy: “Praca niniejsza ma za zadanie ułatwienie “cicho-ciemnym” zaaklimatyzowanie się w Kraju (…)” (źródło: Jędrzej Tucholski, Cichociemni, PAX, Warszawa 1985, s.75, przypis 81, ISBN 83-211-0537-8).
Niektórzy historycy IPN, np. dr Waldemar Grabowski, nawet także dr Krzysztof A. Tochman, ogłaszają, że Cichociemnych rzekomo “było znacznie więcej niż 316”. Poza dowolną swoją interpretacją nie wskazują żadnych źródeł historycznych tej zmienionej definicji cichociemnego.
Dr Grabowski wskazał mi jako źródło tej rewelacji wykaz skoczków opublikowanych w książce Jędrzeja Tucholskiego “Cichociemni”. Tymczasem w tej publikacji (Jędrzej Tucholski, “Cichociemni”, IW PAX, wydanie pierwsze, 1984, ISBN 83-211-0537-8) znajdują się (w aneksie) wykazy SKOCZKÓW: 217 spadochroniarzy: przeszkolonych, zaprzysiężonych na Rotę AK, ale nie zrzuconych do Kraju. Wydanie drugie tej publikacji z 1985 zawiera także WYKAZ SKOCZKÓW, spadochroniarzy – a nie “cichociemnych” – zrzuconych do innych krajów europejskich.
Publikacja Tucholskiego powtarza to, co opublikowali sami Cichociemni (Koło Cichociemnych w Londynie) w “Drogach Cichociemnych” – listę 316 Cichociemnych oraz odrębne listy innych polskich spadochroniarzy – bynajmniej nie nazywanych “cichociemnymi”… Lista wszystkich polskich spadochroniarzy w operacjach specjalnych jest znacznie dłuższa, ale nie są Oni “cichociemnymi” – Nie tylko Cichociemni
Nieprzypadkowo Ich listy są w aneksach (wraz z innymi dokumentami) a nie w tekście głównym “Dróg cichociemnych”. Niestety, w późniejszych przedrukach “Dróg cichociemnych” te same WYKAZY SKOCZKÓW zatytułowano, używając dodanego słowa “cichociemni” np. “wykaz cichociemnych zrzuconych poza Polską”. Jest to kłamstwo wydawcy, bo w oryginale – publikacja Koła Cichociemnych w Londynie – był to “wykaz skoczków”. Cichociemni wywodzą się z idei łączności z KRAJEM, przysięga którą składali mówi o nich jako o “żołnierzach w służbie specjalnej (…) w konspiracji w Kraju”.
Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej od innych polskich spadochroniarzy odróżniał nie tylko Znak dla Skoczków do Kraju (limitowana edycja 316 egzemplarzy), ale także składana przysięga na Rotę Armii Krajowej oraz przydział bojowy do Armii Krajowej. Cichociemni po skoku do Kraju podlegali wyłącznie Komendzie Głównej Armii Krajowej. Polscy spadochroniarze zrzucani do innych krajów – choć część z nich była przeszkolona przez Oddział VI Sztabu Naczelnego Wodza, a niektórzy nawet złożyli przysięgę na Rotę AK – nie podlegali AK (Armia Krajowa nie działała [w sensie militarnym] poza Polską w jej przedwojennych granicach), lecz byli agentami SOE lub OSS.
Wszystkie źródła historyczne – jak się je rzetelnie i dokładnie sprawdzi – wskazują na to że Cichociemni to WYŁĄCZNIE spadochroniarze Armii Krajowej w służbie specjalnej. Ale jak się odpowiednio naciągnie to pojęcie, to “cichociemnymi” będą także żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a może nawet wszyscy spadochroniarze na świecie… Patrz też uwaga końcowa.
Więcej info: Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych, Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna, bałamutna . (…) [pseudoargument ad personam] inni cichociemni AK – spadochroniarze PSZ pełnili swoje misje na Bałkanach, we Włoszech, Albanii i we Francji. Odsyłam więc do swoich ostatnich publikacji, jak powyżej. I jedna zasadnicza uwaga. Cichociemni nie byli agentami SOE (sic!). Cichociemni na Bałkanach podlegali Oddziałowi VI Sztabu NW.”
Uwaga RMZ – Nigdy nie twierdziłem, że Cichociemni byli agentami SOE, więc p. Tochman “prostuje” wytwór własnej wyobraźni. Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi.
11/ Jest:
23 marca 1944 r. została powołana baza “Capri”, organizująca łączność kurierską do kraju i działalność cichociemnych na Bałkanach.
Powinno być:
23 marca 1944 r. została powołana baza “Capri”, organizująca łączność kurierską do kraju i przerzut polskich spadochroniarzy na Bałkany.
Wyjaśnienie RMZ:
Choć każdy Cichociemny był spadochroniarzem, nie każdy polski spadochroniarz był cichociemnym. Patrz wyjaśnienie do błędu nr 10 oraz uwaga końcowa.
Polscy spadochroniarze na Bałkanach nie podlegali polskim władzom, podlegali SOE, byli agentami SOE
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna “.
Str. 23
12/ Jest:
Podczas podwieczorku nasłuchiwano, czy nie został nadany zaszyfrowany sygnał do odlotu, którym była melodia po dzienniku radiowym nadawanym przez sekcję polską radia BBC. Jeśli umówionego sygnału nie było, następne 24 godziny skoczkowie mieli do swojej dyspozycji.
Powinno być:
Sygnałem dla placówek odbiorczych w Kraju do przyjęcia zrzutu Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej była melodia po dzienniku radiowym nadawanym przez sekcję polską radia BBC. Jeśli umówionego sygnału nie było, następne 24 godziny placówki odbiorcze oraz skoczkowie mieli do swojej dyspozycji.
Wyjaśnienie RMZ:
Infantylna opowieść, że Cichociemni będący żołnierzami rozkazu do odlotu wysłuchiwali w radiu… niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Faktycznie rozkazy skoczkom i pilotom (po uzgodnieniach z SOE) wydawał mjr dypl. Jan Jaźwiński, który od stycznia 1944, jako dowódca Głównej Bazy Przerzutowej miał także uprawnienie uznania danego kandydata na Cichociemnego (przeszkolonego i zaprzysiężonego) za “nieprzydatnego do przerzutu do Kraju”.
Jeśli także uznał danego kandydata za “nieprzydatnego do użycia w pracy G.B.P.” o dalszym przydziale kandydata na cichociemnego decydował Szef Oddziału VI (Specjalnego) – źródło: Rozkaz organizacyjny i Instrukcja Specjalna dla Dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju, w: Jan Jaźwiński, Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 268/271/290 – 269/272/291, 21 stycznia 1944.
Więcej info: Jan Jaźwiński, Wikipedia: Główna Baza Przerzutowa
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. To zobrazowanie problemu, nie tylko dla specjalistów. Każdy w wojsku wie, że rozkazy w wojsku wydają oficerowie…”
Uwaga RMZ:
Rozkazy w wojsku wydają przełożeni, niekoniecznie oficerowie, również podoficerowie. W określonych sytuacjach także starsi stopniem.
13/ Jest:
Czas umilały spadochroniarzom “fanki” z angielskiej charytatywnej pomocniczej służby kobiecej FANY (First Aid Nursing Yeomanry).
Powinno być:
Dziewczęta z angielskiej charytatywnej pomocniczej służby kobiecej “FANY” (First Aid Nursing Yeomanry), zwane przez Cichociemnych “fankami” m.in. opiekowały się skoczkami na stacjach wyczekiwania, sprawdzały czy Cichociemny nie posiada przy sobie (lub w swojej odzieży) czegokolwiek, co mogłoby zdradzić jego tożsamość lub pobyt w Wielkiej Brytanii. Kontrolowały czy zabrał broń, fałszywe dokumenty, kompas, pieniądze oraz kapsułkę z trucizną (cyjankali). Na czas lotu do Polski dziewczęta z FANY przygotowywały cichociemnym kanapki oraz napoje.
Wyjaśnienie RMZ:
Zadaniem “fanek” nie było “umilanie czasu” komukolwiek. To seksistowskie sformułowanie, spłycające zadania kobiet z organizacji First Aid Nursing Yeomanry (F.A.N.Y.)
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. “Umilały” jak tylko potrafiły , (…) [pseudoargument ad personam] Szkotki rozkochiwały w sobie żołnierzy polskich… Można dodać jeszcze wiele innych ich obowiązków, ale na pewno nie kontrolowały skoczków czy coś zabrał czy nie…
Uwaga RMZ:
[Fanki] “sprawdzały również, czy każdy ma kompas, fałszywy dowód osobisty, pieniądze, tabletkę z trucizną ukrytą w górnej części marynarki i rewolwer. Przygotowywały dla nich prowiant (kanapki i butelki z napojami) na czas kilkunastogodzinnego lotu na miejsce zrzutu” – Józefa Grażyna Pintal CMBB – Lady Ryder of Warsaw, s. 36, do pobrania ze strony Fundacji Sue Ryder
Aktualizacja – podobnie w relacji kpt cc Stefana Przybylika, patrz Wojciech Markiewicz – Cichociemny Przybylik, Katowice 2021, Wydawnictwo Sonia Draga, ISBN 978-83-8230-193-9, s.14-15.
14/ Jest:
Na lotnisku [Tempsford] odbywała się ostatnia odprawa z udziałem wysokich oficerów Oddziału VI, czasem naczelnego wodza PSZ lub premiera.
Powinno być:
Na lotnisku odbywała się ostatnia odprawa z udziałem mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego, organizatora przerzutów lotniczych do Polski, oficera wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego)Sztabu Naczelnego Wodza.
Wyjaśnienie RMZ:
Od początku mjr dypl. Jan Jaźwiński był odpowiedzialny za organizację zrzutów Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej do Polski. Był także odpowiedzialny za odprawę skoczków – “inspekcję przygotowania skoczków do Kraju na kursie odprawowym” – zgodnie z rozkazem zastępcy szefa Sztabu Naczelnego Wodza płk. Mitkiewicza. Od początku, zawsze, prowadził “ostatnią odprawę skoczków”.
Nie znam faktu domniemanego osobistego uczestnictwa na lotnisku w Tempsford w odprawie skoczków “naczelnego wodza PSZ lub premiera”. Nie wspomina o tym mjr. dypl. Jan Jaźwiński, ani w swoim “Pamiętniku” (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6) ani w swoim “Dzienniku czynności” (Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89).
Do swej tragicznej śmierci 4 lipca 1943, Władysław Sikorski sprawował obowiązki Naczelnego Wodza i Premiera. Rozważał przybycie na lotnisko RAF Tempsford, na start samolotów z Cichociemnymi 17 lutego 1943, w operacjach lotniczych: Eivet, File, Brick i Window – ale nie przybył, ponieważ w tym dniu te operacje odwołano z powodu silnej mgły.
W “Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
“O godz. 11.oo zarządzono pogotowie do wykonania czterech naszych operacyj: RIVET, FILE, BRICK i WINDOW. O godz. 11.30 wezwano Szefa Wydziału “S” [mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego – przyp. RMZ] do Naczelnego Wodza – N.W. zapytał: “Jak Pan uważa – czy ja powinienem przybyć na start ekip?” Szef Wydz. “S” odpowiedział: “Jedno jest niewątpliwe, że obecność Pana generała utwierdzi ministrów brytyjskich w przekonaniu, że Pan generał żywo interesuje się operacjami do Kraju – to wpłynie b. pozytywnie na dalsze szybsze rozwiązanie zagadnienia przerzutu.”
N.W. zdecydował, że uda się na lotnisko. O godz. 15.30 S.O.E. powiadomiło, że operacje BRICK i WINDOW zostały odwołane – brak gotowych samolotów – równocześnie na Londyn nadeszła bardzo gęsta mgła. N.W. ponownie wezwał Szefa Wydz. “S” i powiedział: “Wydaje mi się, że nie dojdzie i do dwóch pozostałych lotów – nie mam chęci jechać na lotnisko – przyjadę do Was kiedy indziej – jak Pan uważa – czy muszę dziś Jechać?” Szef Wydz. S. zameldował: “Bardzo prosimy Pana Generała o przybycie przy najbliższym starcie – kilku samolotów jednej nocy – dziś może rzeczywiście nie jest konieczny wyjazd Pana Generała.” (Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, str. 153/155).
20 lutego 1943 tajne brytyjskie lotnisko RAF Tempsford wizytowali brytyjscy dostojnicy: minister lotnictwa Archibald Sinclar oraz brytyjski minister wojny ekonomicznej Lord Selborne. W przygotowanej dla nich kolacji uczestniczył (zaproszony przez nich) gen. Tadeusz Klimecki, szef sztabu Naczelnego Wodza (a nie premier czy NW). Przyjechał na lotnisko Tempsford, aby odprawić cztery ekipy Cichociemnych, którzy mieli lecieć do Polski.
Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski jeden raz – 11 listopada 1943 – wizytował polską eskadrę, stacjonującą na tajnym lotnisku RAF Tempsford. Nie mógł uczestniczyć w odprawie skoczków, bo sezon operacyjny (zrzutowy) Riposta zakończył się zrzutami Cichociemnych w nocy 18/19 października 1943.
Na marginesie także istotna uwaga mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego – “Przeszło dwuletnia już praktyka wskazuje niezbicie, że Premier i N.W. w jednej osobie nie jest rozwiązaniem korzystnym dla SPRAWY. Przede wszystkim okazało się bardzo niekorzystnym dla naszej działalności wojskowej. W większości wypadków, dotyczących zagadnień wojskowych, a prawie zawsze jeżeli chodzi o przerzut lotniczy do Kraju, istniała przewaga zainteresowań politycznych nad zainteresowaniami Naczelnego Wodza. Nawet “podwórkowej” wagi zagadnienia polityczne “wypierały na drugi plan zagadnienia wojskowe” (Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, str. 146/148)
Więcej info – Jan Jaźwiński, Wykaz zrzutów Cichociemnych
Co do premiera Stanisława Mikołajczyka – jedynym jego bezpośrednim i realnym “związkiem merytorycznym” z przerzutami lotniczymi z lotniska RAF Tempsford, jest sprawa przerzutu do Polski politycznego wysłannika Józefa Retingera. Decyzję o jego wysłaniu podjął Mikołajczyk – załatwiając to bezpośrednio u szefa SOE, starając się zachować to w tajemnicy przed polskim Oddziałem VI Sztabu Naczelnego Wodza, a nawet w tajemnicy przed Prezydentem i Naczelnym Wodzem!!! Przerzut “załatwił” Retingerowi w tajemnicy przed władzami R.P. na emigracji oraz za pomocą władz wojskowych innego, choć zaprzyjaźnionego państwa – Wielkiej Brytanii.
Więcej info – Józef Retinger
Wyjaśnienie KAT:
“To zobrazowanie problemu, nie tylko dla specjalistów.”
Str. 28
15/ Jest:
Pierwsze zrzuty wykonane były “na dziko”, mianowicie załoga samolotu nie mogła lub nie potrafiła dokładnie ustalić położenia placówki odbiorczej, tak jak w operacji “Adolphus”.
Powinno być:
Niektóre zrzuty wykonane były “na dziko”, mianowicie załoga samolotu nie mogła lub nie potrafiła dokładnie ustalić położenia placówki odbiorczej, tak jak w operacji “Adolphus”.
Wyjaśnienie RMZ:
Nieprawdziwe jest twierdzenie, że “pierwsze zrzuty były wykonywane na dziko”, a także że tylko pierwsze zrzuty. Na placówkę zrzucono m.in. zrzuty: drugi (Ruction), czwarty (Shirt), piąty (Collar), szósty (Boot) itd. “Na dziko”, tj. poza placówkę z różnych powodów zrzucano we wszystkich sezonach operacyjnych, w 1941, 1942, 1943, 1944.
Więcej info – Wykaz zrzutów Cichociemnych, Operacje lotnicze
Wyjaśnienie KAT:
“Chodziło o pierwsze zrzuty. Zarzut bezpodstawny.”
16/ Jest:
Zdarzało się też, że miejsca zrzutu były dekonspirowane przez silne oddziały niemieckie.
Powinno być:
Zdarzało się też, że w sąsiedztwie planowanych miejsc zrzutu operowały silne oddziały niemieckie.
Wyjaśnienie RMZ:
Nie jest mi znany ani jeden przypadek “dekonspiracji miejsca zrzutu przed oddziały niemieckie” czy jakiekolwiek inne. Było natomiast kilka przypadków, że z różnych powodów, w bezpośrednim sąsiedztwie planowanych miejsc zrzutu operowały oddziały niemieckie. Nie ma to jednak nic wspólnego z rzekomą “dekonspiracją”, chyba że zmienimy znaczenie słowa “dekonspiracja”.
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna.”
Str. 29
17/ Jest:
PRZERZUT DO KRAJU – POLSKA ESKADRA DALEKIEGO ZASIĘGU
Powinno być:
PRZERZUT DO KRAJU – POLSKA ESKADRA SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA
Wyjaśnienie RMZ:
Zgodnie z używaną terminologią brytyjską oraz polską, eskadr nie nazywano nazwami definiującymi ich zasięg, tylko – w tym przypadku – specjalne przeznaczenie.
Więcej info: Jan Jaźwiński, Stanisław Kłosowski
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. Była to jednak eskadra dalekiego zasięgu, eskadra łącznikowa, 301 dyon …itd., jak zwał, tak zwał …”
Str. 30
18/ Jest:
Tak powstała baza w Brindisi, która mieściła się nieopodal portu i zwana była następnie Główną Bazą Przerzutową (GBP) nr 11 (krypt. angielski “Torment”).
Powinno być:
Tak powstała baza w Brindisi, która mieściła się nieopodal portu – lotnisko Campo Casale, na którym stacjonowała polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Nieopodal lotniska, w Latiano ok. 20 km. od Brindisi, utworzono Główną Bazę Przerzutową (G.B.P.), zwaną też Bazą nr 11, funkcjonującą pod kryptonimem “Jutrzenka” (brytyjski kryptonim: “Torment”).
Wyjaśnienie RMZ:
G.B.P. oraz lotnisko to były dwie odrębne struktury, w dwóch różnych, choć sąsiadujących miejscowościach. G.B.P. była strukturą polską, podlegała wyłącznie Oddziałowi VI Sztabu Naczelnego Wodza.
Lotnisko było strukturą brytyjską, stacjonowała tam polska 1586 ESP, która w zakresie dotyczącym zrzutów do Polski podlegała polskiemu komendantowi G.B.P.
Dla realizacji zrzutów do Kraju mjr dypl. Jan Jaźwiński, dowódca (komendant) Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano oczywiście współpracował z brytyjskim SOE.
Więcej info – Jan Jaźwiński , Stanisław Kłosowski
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny.”
19/ Jest:
[Brindisi] Kompletowano tam m.in. uzbrojenie, sprzęt i inne materiały techniczne.
Powinno być:
W ramach Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano funkcjonowała tzw. Stacja Pakowania. Polacy kompletowali tak m.in. uzbrojenie, sprzęt i inne materiały zapotrzebowane przez Armię Krajową.
Wyjaśnienie RMZ:
Pakowanie zasobników, bagażników, paczek, pasów itp. nie odbywało się w Brindisi lecz w Latiano. Ukrywanie tego, że była to jedna z funkcji Głównej Bazy Przerzutowej jest sprzeczne z faktami oraz obiektywną prawdą historyczną.
Więcej info w haśle Wikipedii mojego autorstwa – Główna Baza Przerzutowa
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. Wg mojej wiedzy, w Brindisi też kompletowano i uzupełniano sprzęt.”
Str. 31
20/ Jest:
[lotnisko Campo Casale] Od listopada 1943 r. stacjonowała tam 1586 eskadra specjalnego przeznaczenia w składzie 138 dywizjonu RAF, (…)
Powinno być:
Od 22 grudnia 1943 r. stacjonowała tam polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia w składzie 334 Skrzydła Specjalnego Przeznaczenia (334 Wing) RAF (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Podana data rozpoczęcia stacjonowania 1586 ESP na lotnisku Capo Casale jest niezgodna z obiektywnymi faktami. Bazą 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia, po “przeprowadzce” z lotniska RAF Tempsford miało być lotnisko Sidi Amor niedaleko Tunisu. Wykonano nawet stamtąd trzy udane operacje (plus trzy nieudane) zrzutowe zaopatrzenia dla Armii Krajowej.
Lotnisko Sidi Amor dla Halifaxów wracających z Polski było jednak zbyt oddalone. 19 grudnia 1943 dowódca polskiej 1586 eskadry otrzymał brytyjską zgodę na jej przebazowanie na dawne lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech.
138 Dywizjon Specjalnego Przeznaczenia RAF nie działał we Włoszech, tylko wyłącznie w Wielkiej Brytanii. Polska 1586 Eskadra nie wchodziła w skład 138 Dywizjonu RAF – ale w skład 334 Skrzydła Specjalnego Przeznaczenia (334 Wing) RAF. Pięć samolotów eskadry wylądowało na tym lotnisku 22 grudnia 1943. Ta data jest początkiem stacjonowania 1586 ESP na Campo Casale.
Więcej info – Operacje lotnicze, Tempsford, Campo Casale, Jan Jaźwiński, Stanisław Kłosowski
Wyjaśnienie KAT:
“Takie sformułowanie nie jest błędem. Zmiany były ciągłe.”
Uwaga RMZ:
Żadna ze zmian nie spowodowała stacjonowania eskadry na lotnisku Campo Casale “od listopada 1943”, ani też nigdy polska 1586 Eskadra nie była “w składzie 138 dywizjonu RAF”.
21/ Jest:
Z ramienia SOE szefem polskiej sekcji SOE o kryptonimie “Force 139” w bazie nr 11 został ppłk Henry McLeod Threlfall.
Powinno być:
Szefem polskiej sekcji SOE o kryptonimie “Force 139” został ppłk Henry McLeod Threlfall.
Wyjaśnienie RMZ:
Polska sekcja SOE oraz baza nr 11, czyli Główna Baza Przerzutowa o kryptonimie”Jutrzenka” to dwie odrębne struktury: pierwsza była strukturą brytyjską, druga (G.B.P.) strukturą polską. Ani “polską sekcją” brytyjskiego SOE nie kierował nikt inny spoza SOE, ani też polską Główną Bazą Przerzutową nie kierował nikt inny spoza polskiego Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Nie było też wspólnego kierowania.
Zdanie następne (patrz błąd nr 22) błędnie (dez)informuje, nie tylko, że polska sekcja SOE oraz Główna Baza Przerzutowa były rzekomo jedną strukturą, ale także, jakoby były wspólnie dowodzone przez ppłk. H.M. Threlfall’a (“ze strony brytyjskiej”) oraz mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego (“ze strony polskiej”). To oczywista nieprawda – brytyjska sekcja SOE zwana “polską” była wewnętrzną komórką brytyjskiego SOE i była dowodzona przez Brytyjczyka.
Polska Główna Baza Przerzutowa była wewnętrzną komórką Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, dowodzoną przez Polaka – mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, który współpracował z SOE w zakresie dotyczącym przerzutu lotniczego do Polski.
Więcej info – Jan Jaźwiński, Special Operations Executive, SOE, Bajki o SOE oraz w haśle Wikipedii mojego autorstwa – Główna Baza Przerzutowa
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. Wszystkie jednostki polskie miały albo oficerów łącznikowych brytyjskich albo były pośrednio lub bezpośrednio nadzorowane przez oficerów brytyjskich. A w ogóle PSZ znajdowały się pod dowództwem brytyjskim (sic!).”
Uwaga RMZ:
Z faktu iż PSZ na Zachodzie były pod dowództwem brytyjskim wcale nie wynika, że polską sekcją SOE kierował czy współkierował oficer Sztabu Naczelnego Wodza. Nie wynika też, aby polską Główną Bazą Przerzutową kiedykolwiek dowodził ktokolwiek spoza Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Oficer łącznikowy nie jest dowódcą…
22/ Jest:
W styczniu 1944 r. dowodzenie GBP ze strony polskiej objął mjr/ppłk dypl. Jan Jaźwiński.
Powinno być:
W styczniu 1944 r. dowodzenie GBP objął mjr. dypl. (później ppłk dypl.) Jan Jaźwiński.
Wyjaśnienie RMZ:
Nieprawdą jest, że mjr dypl. Jan Jaźwiński rzekomo objął “dowodzenie ze strony polskiej” Główną Bazą Przerzutową w Latiano. G.B.P. była wyłącznie polską strukturą, podporządkowaną bezpośrednio Szefowi Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, dowodził nią tylko i wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński.
Ukrywanie tego, że istniała całkowicie polska struktura – Główna Baza Przerzutowa oraz pomijanie zasług mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego jest nie tylko sprzeczne z faktami oraz obiektywną prawdą historyczną. To SKANDAL!
Rozkaz organizacyjny i Instrukcja Specjalna dla Dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju, w: Jan Jaźwiński, Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 268/271/290 – 269/272/291, 21 stycznia 1944, zawierał istotne zastrzeżenie – “wszystkie sprawy związane z całokształtem akcji przerzutowej są zachowane do wyłącznej decyzji dowódcy G.B.P. Tylko i wyłącznie D-ca G.B.P. jest uprawniony do określenia zakresu wglądu w pracę G.B.P. dla władz polskich i Sprzymierzonych. Wgląd ten może mieć miejsce o ile D-ca G.B.P. uzna, że jest to konieczne dla ułatwienia pracy G.B.P.”
Więcej info – Jan Jaźwiński oraz w haśle Wikipedii mojego autorstwa – Główna Baza Przerzutowa
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny, j.w.”
23/ Jest:
Od połowy 1943 r. placówki były osłaniane przez oddziały partyzanckie (kilkudziesięciu żołnierzy).
Powinno być:
Placówki zrzutowe były osłaniane przez oddziały partyzanckie głównie Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich. Liczebność osłony była różna, zależała od miejsca zrzutu oraz siły lokalnych struktur konspiracyjnych – od kilkudziesięciu osób nawet do kilkuset.
Podczas operacji Wildhorn IV (Most 4), odwołanej w trakcie lotu, lądowisko “Świetlik” będące zaplanowanym miejscem lądowania w tej operacji, ochraniało aż ok dwóch tysięcy żołnierzy AK. Szacuje się, że ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk) ochraniało ok. 5-19 tys. żołnierzy obsługi oraz ochrony.
Wyjaśnienie RMZ:
(Dez)informacja w “broszurze edukacyjnej IPN” degraduje polskie struktury konspiracyjne, wymagała doprecyzowania, zgodnie z faktami i obiektywną prawdą historyczną.
Wyjaśnienie KAT:
“Najczęściej były to oddziały składające się z kilkudziesięciu żołnierzy. Były wyjątki, ale 2 tys.? Pierwsze słyszę. Tyle mogły liczyć dywizje akowskie (sić!).”
Uwaga RMZ:
Ok. dwóch tysięcy żołnierzy AK ochraniało lądowisko “Świetlik” będące zaplanowanym miejscem lądowania w operacji Wildhorn IV (Most 4), która nie doszła do skutku, gdyż samolot lecący do Polski, podczas lotu odwołał Roman Rudkowski, depeszą kodową 333/X.
Str. 33
24/ Jest:
Inną grupę cichociemnych stanowili żołnierze wywodzący się z 1 Samodzielnej Kompanii Grenadierów (SKG) (…)
Powinno być:
Inną grupę polskich spadochroniarzy stanowili żołnierze wywodzący się z 1 Samodzielnej Kompanii Grenadierów (SKG) (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Polscy spadochroniarze zrzucani poza Polskę nie byli cichociemnymi. Patrz wyjaśnienie do błędu nr 10 oraz uwaga końcowa.
Wszystkie źródła historyczne – jak się je rzetelnie i dokładnie sprawdzi – wskazują, że Cichociemni to WYŁĄCZNIE spadochroniarze Armii Krajowej w służbie specjalnej. Ale jak się odpowiednio naciągnie to pojęcie, to “cichociemnymi” będą także żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a może nawet wszyscy spadochroniarze na świecie…
Więcej info: Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych, Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. Tą grupę z SKG należy zaliczyć do cichociemnych, już nie AK, ale w odróżnieniu – PSZ. (…) [pseudoargument ad personam]
Uwaga RMZ:
Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi
25/ Jest:
Kolejnych kilkudziesięciu spadochroniarzy PSZ-AK pełniło służbę w okupowanych krajach Europy (…)
Powinno być:
Kolejnych kilkudziesięciu polskich spadochroniarzy wywodzących się z PSZ pełniło służbę w okupowanych krajach Europy
Wyjaśnienie RMZ:
Nieprawdą jest, że byli spadochroniarze “PSZ-AK w okupowanych krajach Europy”. Armia Krajowa nie działała poza granicami przedwojennej Polski, a spadochroniarze zrzucani do innych krajów nie podlegali Armii Krajowej – byli agentami SOE lub agentami OSS.
Nie byli także “spadochroniarzami PSZ”, bo przed skokiem byli przekazywani do dyspozycji właściwych władz alianckich lub państw sprzymierzonych.
Zbitka pojęć “PSZ-AK” jest bez sensu – to były całkowicie odmienne struktury, o zupełnie innym statusie prawnym, które ze sobą formalnie nawet nie współpracowały.
Więcej info – Nie tylko Cichociemni\
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. To byli cc AK . Składali przysięgę na Rotę AK i oczekiwali na misje w kraju, jednak zostali przeznaczeni do innych zadań: na zachodzie Europy. (…) [pseudoargument ad personam]
26/ Jest:
W “krajowym” okresie zrzutowym (od 16 lutego 1941 do 28 grudnia 1944 r.) (…)
Powinno być:
W czterech sezonach operacyjnych: okres próbny – od nocy 15/16 lutego 1941 do kwietnia 1942, Intonacja – od sierpnia 1942 do kwietnia 1943, Riposta – od sierpnia 1943 do lipca 1944 oraz Odwet – od sierpnia do 28/29 grudnia (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Nie było żadnego “krajowego okresu zrzutowego”, przyjętą powszechnie periodyzacją zrzutów jest podział na sezony operacyjne, przyjęty przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza. W żadnych dokumentach historycznych dotyczących zrzutów organizowanych przez O. VI nie ma podziału na “krajowe” czy “zagraniczne” okresy zrzutowe.
Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza organizował zrzuty wyłącznie do Polski, był bowiem “Samodzielnym Wydziałem Krajowym”. Zrzuty do innych krajów, także dla Polonii organizowało SOE.
Więcej info – Sezony operacyjne, Wykaz zrzutów Cichociemnych, Operacje lotnicze
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny – to skrót tożsamy dla broszury.”
27/ Jest:
(…) 91 cichociemnych brało udział w powstaniu warszawskim (…)
Powinno być:
(…) 95 cichociemnych brało udział w powstaniu warszawskim (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Od dłuższego czasu IPN, Muzeum Powstania Warszawskiego, a w ślad za nimi PAP oraz inne media błędnie podają liczbę Cichociemnych – uczestników Powstania Warszawskiego. Według moich ustaleń w Powstaniu uczestniczyło 95 Cichociemnych, kolejnych 4 Cichociemnych było obecnych w Warszawie podczas Powstania, z różnych powodów nie uczestniczyli w nim.
Wśród pomijanych przez IPN oraz MPW czterech Cichociemnych jest m.in. Cichociemny ppor. Edwin Scheller – Czarny ps. Fordon, leczył się po torturach gestapo (chodził o lasce), nie mógł walczyć zbrojnie, uczestniczył w Powstaniu współpracując wywiadowczo z oddziałami Pułku Baszta oraz wraz z żona zbierał lekarstwa dla Powstańców… 24 sierpnia 1948 Naczelny Wódz odznaczył Go Orderem Wojennym Virtuti Militari – “za wyróżniające się męstwo w akcjach bojowych podczas konspiracji i walk Powstania Warszawskiego”.
Więcej info oraz wykaz – Cichociemni w Powstaniu Warszawskim
Wyjaśnienie KAT:
“Wg moich ustaleń w powstaniu brało udział 91 cc.”
Uwaga RMZ:
Muzeum Powstania Warszawskiego uznało zasadność moich argumentów i zweryfikowało liczbę Cichociemnych w Powstaniu Warszawskim. P. Tochman nawet nie raczył odnieść się do konkretnie wskazanego, niesłusznie pomijanego Cichociemnego.
28/ Jest:
[Cichociemni] dziesięciu z nich zostało skazanych przez sądy Polski Ludowej i zamordowanych w majestacie komunistycznego, sowieckiego prawa
Powinno być:
W procesach będących parodią prawa skazano 40 Cichociemnych, 15 torturowano, 9 (lub 10) zamordowano (6 w więzieniu Warszawa-Mokotów, 3 w więzieniu na Zamku w Lublinie), 77 aresztowano (w tym 13 aresztowało NKWD, 5 wspólnie NKWD i UB), 20 skazano na śmierć, co najmniej 2 na dożywotnie pozbawienie wolności, 22 na więzienie.
Wyjaśnienie RMZ:
Podane liczby są sumą informacji zawartych w biogramach Cichociemnych. Najwyższy czas podawać pełne informacje, a nie (dez)informacje wybiórcze i przekłamane.
Więcej info – Cichociemni w niewoli
Wyjaśnienie KAT:
“Skrót tożsamy dla broszury. To nie jest statystyka dla wszystkich cc.”
29/ Jest:
[Cichociemni] Blisko 40 w nowej powojennej komunistycznej rzeczywistości uległo presji, a w wielu wypadkach i szantażowi, godząc się na werbunek przez reżimowe służby specjalne (UB/SB, Informacji Wojskowej), a tym samym pomagając w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół.
Powinno być:
[Cichociemni] Niektórzy w nowej powojennej komunistycznej rzeczywistości uległo presji, a w wielu wypadkach i szantażowi, godząc się na werbunek przez reżimowe służby specjalne (UB/SB, Informacji Wojskowej), a tym samym pomagając w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół.
Wyjaśnienie RMZ:
Nieznane jest źródło “ustalenia” że rzekomo “blisko 40” cichociemnych “zgodziło się na werbunek, tym samym pomagając w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół”. Po pierwsze, nie opublikowano dotąd wyników żadnych rzetelnie przeprowadzonych badań naukowych, a jedynie bodaj trzy (w części powielające te same tezy) artykuły dr Krzysztofa A. Tochmana, odnoszące się rzeczowo jedynie do kilku Cichociemnych.
Wynotowane z artykułów dr Krzysztofa A. Tochmana imiona i nazwiska cichociemnych mających współpracować ze służbami “Polski Ludowej” składają się na liczbę 27 osób, nie ma żadnej publikacji wskazującej “blisko 40″… Ponadto współpraca współpracy nierówna; w “publikacji edukacyjnej IPN” podano (dez)informację jakby nie tylko było “blisko 40” CC współpracowników, ale nawet że “blisko 40” CC “pomagało w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół”. To ewidentna brednia, bowiem nie wszyscy byli tak samo zaangażowani we współpracę, np. niektórzy dali się formalnie zwerbować, ale nie przekazywali albo żadnych, albo żadnych istotnych informacji, niektórzy nawet tylko użyczyli swego lokalu.
Problem istnieje i nie należy go ukrywać. Nie można jednak – i to w “publikacji edukacyjnej” bezpodstawnie i krzywdząco uogólniać i zawyżać liczby CC – współpracowników – bez jakiejkolwiek możliwości weryfikacji tych domniemanych “ustaleń”. Nie opublikowano przecież nawet nazwisk tych “blisko 40”.
Ponadto stygmatyzowanie wszystkich przypadków współpracy – w oderwaniu od faktów – wysoce pejoratywnym określeniem o domniemanym “pomaganiu w prześladowaniu swoich kolegów, a nawet przyjaciół” – nie ma nic wspólnego z rzetelnością naukową, ani tym bardziej z edukacją historyczną (nie mylić z histeryczną)…
Więcej info – Kontrowersje
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna.”
30/ Jest:
Z grupy ponad 40 skoczków, którzy pełnili misje podziemne na zachodzie Europy – również cichociemnych (…)
Powinno być:
Z grupy ponad 40 skoczków, którzy pełnili misje podziemne na zachodzie Europy (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Cichociemni nie pełnili “misji podziemnych na zachodzie Europy”. Patrz wyjaśnienie do błędu nr 10 oraz uwaga końcowa.
Wszystkie źródła historyczne – jak się je rzetelnie i dokładnie sprawdzi – wskazują, że Cichociemni to WYŁĄCZNIE spadochroniarze Armii Krajowej w służbie specjalnej. Ale jak się odpowiednio naciągnie to pojęcie, to “cichociemnymi” będą także żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a może nawet wszyscy spadochroniarze na świecie…
Więcej info: Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych, Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Uwaga bezpodstawna. Ci spadochroniarze byli cc.”
Uwaga RMZ:
Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi
Str. 34
31/ Jest:
Szkoła Podstawowa w Rudzie Różanieckiej na Podkarpaciu przyjęła imię CC kpt. Władysława Ważnego “Tygrysa”, który zginął w walce z Niemcami 19 sierpnia 1944 r. w Montigny-en-Ostrevent.
Powinno być:
Szkoła Podstawowa w Rudzie Różanieckiej na Podkarpaciu przyjęła imię kpt. Władysława Ważnego “Tygrysa”, który zginął w walce z Niemcami 19 sierpnia 1944 r. w Montigny-en-Ostrevent.
Wyjaśnienie RMZ:
Kpt. Władysław Ważny nie był Cichociemnym, lecz polskim agentem SOE. Został zrzucony przez SOE na teren Francji, w operacji “Darenth” 5/6-03-1944.
Wszystkie źródła historyczne – jak się je rzetelnie i dokładnie sprawdzi – wskazują, że Cichociemni to WYŁĄCZNIE spadochroniarze Armii Krajowej w służbie specjalnej. Ale jak się odpowiednio naciągnie to pojęcie, to “cichociemnymi” będą także żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a może nawet wszyscy spadochroniarze na świecie…
Więcej info: Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych, Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Kpt. W. Ważny był cc (…)! [pseudoargument ad personam]
Uwaga RMZ:
Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi. Kpt. Władysława Ważnego nie ma na liście 316 Cichociemnych; oczywiście nie oznacza to wcale, że ma np. mniej zasług…
Str. 38
32/ Jest:
“Lista 316 cichociemnych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych – Armii Krajowej, (…)”
Powinno być:
Lista 316 cichociemnych żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej, wywodzących się z PSZ (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Przed skokiem do Kraju kandydaci na Cichociemnych składali przysięgę cichociemnych oraz przysięgę na Rotę AK oraz byli “przekazywani do dyspozycji wojskowych władz alianckich”. Przestawali być żołnierzami Polskich Sił Zbrojnych.
Po skoku do Kraju oraz aklimatyzacji do warunków okupacyjnych otrzymywani przydział do Armii Krajowej, stając się żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej (patrz treść przysięgi Cichociemnych).
Określenie “PSZ – AK” jest rażąco nierzetelne i pozbawione źródłowej podstawy historycznej. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie nie działały w Polsce (wystarczy przeczytać ze zrozumieniem ich nazwę). Armia Krajowa nie działała [w sensie militarnym] poza Polską (wystarczy przeczytać ze zrozumieniem jej nazwę). To są całkowicie odrębne struktury. Samo złożenie przysięgi na Rotę AK nie czyniło z nikogo “żołnierza AK”. Nota bene, przyjmujący przysięgę oświadczał: Przyjmuję cię w szeregi żołnierzy Armii Polskiej walczącej z wrogiem w konspiracji o wyzwolenie Ojczyzny. Decyzja o zmianie przydziału z AK do działań poza Krajem oznaczała, że żołnierz Armii Krajowej (Polskiej) stawał się żołnierzem “oddanym do dyspozycji wojskowych sił alianckich”, w przypadku polskich spadochroniarzy stawał się agentem SOE lub OSS, bezpośrednio podporządkowanym tym służbom.
Bałagan z tym związany jest konsekwencją bałaganu (by użyć parlamentarnego określenia) w Sztabie Naczelnego Wodza oraz odzwierciedla racjonalność, a także intensywność “walki o wyzwolenie Kraju” polskich polityków w Londynie. Nota bene, w odróżnieniu od PSZ, w świetle prawa międzynarodowego Armia Krajowa nie miała formalnie statusu wojskowego, bo Sztab Naczelnego Wodza nie uregulował tej kwestii do końca wojny. Polscy politycy nie zdążyli też wypowiedzieć wojny ZSRR…
Łącznikiem pomiędzy Naczelnym Wodzem (a nie pomiędzy PSZ) a Dowódcą Armii Krajowej był Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza, zwany także Samodzielnym Wydziałem Krajowym. Traktowano go jako część składową Armii Krajowej, jego kadra składała przysięgę na Rotę AK, administrował funduszami Armii Krajowej w okupowanej Polsce itp. Itd.
Więcej info – Łączność z Krajem, Oddział VI (Specjalny)
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. CC nie przestawali być żołnierzami PSZ do swojej śmierci!”
Uwaga RMZ:
Pan Tochman nie odniósł się do mojej argumentacji.
Str. 39, 41
33/ Jest:
Wewnątrz tekstu zatytułowanego “Lista Cichociemnych”, na dwóch wkładkach (stronach) z fotografiami nierzetelnie opublikowano (bez żadnego wyjaśnienia) fotografie osób, których nie ma na tej liście, bo nie byli Cichociemnymi.
Powinno być:
Wewnątrz listy Cichociemnych – zdjęcia Cichociemnych, wewnątrz list innych polskich spadochroniarzy – zdjęcia tych spadochroniarzy.
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. Opublikowano listy cc, zgodnie z ich przeznaczeniem.”
Uwaga RMZ:
Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi.
Str. 42
34/ Jest:
Lista 22 cichociemnych – żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych – Armii Krajowej, (…)
Powinno być:
Lista 22 spadochroniarzy, (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Wskazani spadochroniarze nie byli Cichociemnymi – patrz uwaga do błędu nr 10 oraz wyjaśnienie końcowe.
Wskazani spadochroniarze nie byli “żołnierzami PSZ – AK” – patrz uwaga do błędu 32.
Więcej info – Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. Opublikowano listy cc, zgodnie z ich przeznaczeniem.”
Uwaga RMZ:
Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi.
Str. 43
35/ Jest:
Lista 24 cichociemnych – żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, którzy ostatecznie zostali zadysponowani przez Sztab Naczelnego Wodza – Wydział Specjalny Ministerstwa Obrony Narodowej do działań poza krajem, (…)
Powinno być:
Lista 24 polskich spadochroniarzy, wywodzących się z Samodzielnej Kompanii Grenadierów, zrzuconych na teren Francji, (…)
Wyjaśnienie RMZ:
Wskazani spadochroniarze nie byli Cichociemnymi – patrz uwaga do błędu nr 10 oraz uwaga końcowa.
Wskazani spadochroniarze nie byli “żołnierzami PSZ – AK” – patrz uwaga do błędu 32.
Więcej info – Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Zarzut bezpodstawny. Opublikowano listy cc, zgodnie z ich przeznaczeniem.”
Uwaga RMZ:
Nie tylko ja, ale także Studium Polski Podziemnej (gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych) prezentuje stanowisko, iż było 316 Cichociemnych – skoczków zrzuconych do Polski, a polscy skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi.
Str. 42 – 43
36/ Publikując listy polskich spadochroniarzy z niezrozumiałych względów pominięto:
* 217 Spadochroniarzy zaprzysiężonych na Rotę AK, przeszkolonych na kursach dla Cichociemnych, nie zrzuconych do Kraju – (kandydatów na Cichociemnych):
* 32 polskich spadochroniarzy, agentów OSS (“Joes”), zrzuconych na teren Niemiec, w ramach Project Eagle.
Więcej info – Nie tylko Cichociemni
Wyjaśnienie KAT:
“Żołnierze PSZ, których tylko zaprzysiężono, a nie podjęli misji- nie są obiektem moich badań, jak również agenci. (…)” [pseudoargument ad personam]
Uwaga końcowa (RMZ):
To bardzo przykre, że wciąż rozpowszechniane są istotne przekłamania – i to pod pozorem “publikacji edukacyjnej”. Zdumiewa, że dopuszcza się tego “Instytut Pamięci Narodowej”, który zafałszowuje akurat te elementy historii Cichociemnych, z których powinniśmy być najbardziej dumni, w tym działalność mjr dypl. Jana Jaźwińskiego. Powinniśmy wystawić Mu pomnik, a nie przypisywać Jego zasługi Brytyjczykom, SOE.
Cichociemni nie mieli własnej jednostki, munduru, barw, patrona, tradycji, nie mieli nawet prawa ujawnić – nawet wobec kolegów z konspiracji – że są Cichociemnymi. Do czasu ustanowienia Znaku dla Skoczków do Kraju (Znaku Spadochronowego AK), 7 lutego 1954, nie mieli nawet żadnego widocznego identyfikatora, oprócz słowa CICHOCIEMNY.
Teraz próbuje się Ich okraść z tego słowa, nierzetelnie naciągając definicję Cichociemnego. Można powiedzieć, że im dalej od wojny – tym więcej cichociemnych… Historycy z IPN tak bardzo pragną “odkrywać” historię Cichociemnych, że bez podstawy źródłowej rozszerzają pojęcie >cichociemny< na wszystkich polskich spadochroniarzy w operacjach specjalnych, powołując się tylko na to, że np. niektórzy składali przysięgę na rotę AK.
Różnica pomiędzy nimi a cichociemnymi jest oczywista – TYLKO Cichociemni byli żołnierzami AK i nie podlegali Brytyjczykom czy komukolwiek innemu – poza Komendą Główną Armii Krajowej. Polscy skoczkowie zrzucani w operacjach specjalnych do innych krajów byli agentami SOE lub (project Eagle) agentami OSS, podlegali Brytyjczykom lub Amerykanom.
Imienna lista 316 Cichociemnych, którym przyznano odrębną wersję Znaku Spadochronowego – Znak dla Skoczków do Kraju, od początku była jednoznaczna, kompletna i nie budziła żadnych kontrowersji. Warto podkreślić, że gdy 7 lutego 1954 ogłoszono zarządzenie ustanawiające Znak dla Skoczków do Kraju, czyli Znak Spadochronowy AK – żyło jeszcze w Polsce oraz na emigracji kilkudziesięciu Cichociemnych.
Niejeden chciałby zajaśnieć blaskiem bohaterstwa Cichociemnych, stąd też np. niektórzy kurierzy (Tadeusz Chciuk ps. Celt) oraz niektórzy spadochroniarze sami siebie nazwali – wbrew faktom – “cichociemnymi”.
Historycy IPN wywołują zamieszanie, wywodząc, że rzekomo cichociemnymi są… spadochroniarze zrzucani do innych krajów. Te bzdury świadczą o braku elementarnej wiedzy o idei łączności z Krajem autorstwa kpt. Jana Górskiego i Macieja Kalenkiewicza, braku wiedzy o tym, że podstawowym zadaniem Cichociemnych było wsparcie Armii Krajowej w konspiracyjnej walce w okupowanej Polsce, a także przygotowywanie powstania powszechnego, które planowano rozpocząć w ostatniej fazie wojny w Polsce oraz odtworzenie Sił Zbrojnych R.P. po wojnie – także w Polsce.
Nota bene, idea powstania powszechnego – choć była nadrzędną ideą władz polskich, także dowództwa Związku Walki Zbrojnej oraz Armii Krajowej – nie jest współcześnie znana. Podobnie nieznany jest jej ścisły związek z ideą Cichociemnych, mało znany jest także związek tej idei z powstaniem 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którą utworzono właśnie po to, aby wesprzeć planowane powstanie powszechne.
Więcej info w haśle Wikipedii mojego autorstwa – Powstanie powszechne
Nie każdy człowiek ze spadochronem to cichociemny! 316 Cichociemnych – jak łatwo się zorientować po treści Ich przysięgi, czy choćby nazwie Znaku Spadochronowego AK – Znaku dla Skoczków do Kraju – to żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej. Rdzeniem idei Cichociemnych była walka o wyzwolenie okupowanej Polski, walka w szeregach konspiracyjnej Armii Krajowej.
Polscy spadochroniarze zrzucani do innych krajów:
– Polacy, żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej,
– 17 Polaków, agentów SOE, zrzuconych do krajów europejskich,
– 24 Polaków, agentów SOE, żołnierzy Samodzielnej Kompanii Grenadierów, zrzuconych na teren Francji,
– 32 Polaków, agentów OSS zrzuconych na teren Niemiec,
– 26 Polaków, spadochroniarzy, prawdopodobnie zrzuconych pod koniec wojny na teren ZSRR (poszukuję bliższych informacji)
a także 31 Kurierów i Emisariuszy zrzuconych do Polski
– wszyscy Oni byli polskimi spadochroniarzami i zasługują na nasz szacunek i wdzięczność za Ich bohaterstwo. Ale nie byli Cichociemnymi.
Słowo “cichociemny” nie jest orderem za zasługi, tylko pojęciem definiującym wyłącznie żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Skoro sami Cichociemni (ani nikt inny) nie zgłaszali zastrzeżeń do listy 316 CC, skoro Studium Polski Podziemnej w Londynie także uznaje za błędne teorie, jakoby nie było 316 Cichociemnych – to robienie zamieszania wokół liczby Cichociemnych oraz próby “dopisania” na listę kolejnych dziesiątek, setek czy tysięcy osób nie mają żadnego sensu. Wyszkolenie, zadania oraz bojowe akcje Cichociemnych różnią się zasadniczo od zadań i działań kurierów czy innych spadochroniarzy…
Wyjaśnienie KAT:
Pan Tochman nie odniosł się do w/w argumentacji.
Wszelkie uwagi, wyjaśnienia, uzupełnienia można przesyłać na adres: cichociemni@elitadywersji.org
Ryszard M. Zając
Prezes Fundacji dla Demokracji, wikipedysta
wnuk Cichociemnego por. cc Józefa Zająca ps. Kolanko
autor portalu elitadywersji.org oraz strony Fb – CichociemniAK
Zobacz także: OKRADANIE CICHOCIEMNYCH
