BAZA ZRZUTÓW

 

---

Spis treści:

• Wprowadzenie
• Dotychczasowa „wiedza zrzutowa”
• Oddział VI (Specjalny) – Plan czuwania
• Społeczny projekt badawczo – edukacyjny „NA TROPIE ZRZUTOWISK AK”
• BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
• Objaśnienia do bazy zrzutów
  • Kryptonim
  • Mapa WIG
  • Współrzędne
  • Lokalizacja
  • Miejscowość
  • Miejsce
  • Data operacji
  • Operacja
  • Samolot / załoga
  • Uwagi
• Źródła

---

 

 

ELEKTRONICZNA BAZA ZRZUTÓW
DLA ARMII KRAJOWEJ

PLACÓWEK ODBIORCZYCH (ZRZUTOWISK)
SKOKÓW  CICHOCIEMNYCH, ZRZUTÓW
ORAZ LOTÓW SPECJALNYCH SOE DO POLSKI

(baza danych zaktualizowana, wersja 4.5 finalna – 14 grudnia 2023)

 

81 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX (5 CC) | CHISEL (4 CC) | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT (6 CC) | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET (6 CC) | HAMMER (3 CC) | JACEK 1 (6 CC) | JACKET  (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 (1 CC) | LATHE (3 CC) | LEGGING (5 CC) | MEASLES (6 CC) | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 (2 CC) | NEON 2 (3 CC) | NEON 3 (2 CC) | NEON 4 (3 CC) | NEON 5 (3 CC) | NEON 6 (3 CC) | NEON 7 (3 CC) | NEON 8 (3 CC) | NEON 9 (poległo 3 CC) NEON 10 (3 CC) | OXYGEN 8 (2 CC) | PLIERS (poległo 3 CC) | POLDEK 1 (6 CC, poległ 1) | PRZEMEK 1 (6 CC) | RASP (3 CC) | RHEUMATISM (4 CC) | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC, poległ 1) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALLPOX (6 CC) | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 (6 CC) | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 (4 CC) | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 (4 CC) | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 (4 CC) | WELLER 16 (4 CC) | WELLER 17 (6 CC) | WELLER 18 (5 CC, poległ 1) | WELLER 21 (4 CC) | WELLER 23 (5 CC) | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 (5 CC) | WELLER 29 (6 CC) | WELLER 30 (6 CC) | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) |  (6 CC poległo w drodze do Polski, 3 CC podczas skoku, 1 CC skakał dwukrotnie)
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera „Salamander”

1941 – 3 operacje /  8 CC:  luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC)  |  1942 – 15 operacji / 72 CC:  styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC)  |  1943 – 31 operacji / 99 CC:  styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC)  |  1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) |  (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)

 

---

 

Ponad jedenaście tysięcy (11440 rekordów w finalnej wersji bazy 4.5 z 14 grudnia 2023) – oto baza danych nt. kilkuset placówek odbiorczych, skoków i przerzutu Cichociemnych, zrzutach dla Armii Krajowej (w tym podczas Powstania Warszawskiego), samolotach oraz ponad tysiąca stu lotach specjalnych SOE do Polski.

12 sierpnia 2023 utworzyłem 35 unikalną bazę danych, która została zaktualizowana oraz zweryfikowana 14 grudnia 2023. Są w niej informacje nt. skoków Cichociemnych, zrzutów zaopatrzenia dla AK, placówek odbiorczych (zrzutowisk) Armii Krajowej także lotów specjalnych SOE do Polski ze zrzutami Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla AK – organizowanych przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza. W tej bazie są także dane nt. nieudanych lotów do Polski, które z różnych przyczyn nie zakończyły się pomyślnym skokiem i/lub zrzutem materiałowym.

 

Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Po jego odejściu przeprowadzono tylko 7 operacji zrzutowych, w większości fatalnie.

Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju przy organizacji odbioru zrzutów komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5 – 19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).

Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…

Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…

 

Uff… Aby utworzyć tą unikalną – jedyną istniejącą, najbardziej kompleksową bazę informacji o zrzutach dla Armii Krajowej – wziąłem sobie „wolne” i pracując (z przerwami na sen i posiłki) przez dwadzieścia dni zagrzebałem się „po uszy” we wszelkiej dostępnej „literaturze zrzutowej”. Było mi trochę łatwiej dzięki temu, że skorzystałem z wcześniej już opracowanych przez siebie baz danych (kolejność chronologiczna):

• Wykaz skoków (zrzutów) Cichociemnych
• Wykaz operacji lotniczych (zrzuty osobowe i materiałowe)
• Wykaz (aktywnych) placówek odbiorczych (opracowany głównie na podstawie pracy K. Bienieckiego)
• „Wykaz placówek” Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza  (z 1945 roku)

Aktualizacja i weryfikacja danych zawartych w bazie trwała od sierpnia aż do 14 grudnia 2023…

 

---

Tajne zrzutowiska, alianckie samoloty, partyzanci, cichociemni – czy może być lepszy punkt wyjścia do opowieści o Polskim Państwie Podziemnym i jego Armii Krajowej?

Prof. dr hab. Rafał Wnuk

---

 

Przez kilkadziesiąt powojennych lat nikt nie sporządził dotąd takiej bazy danych, do tego dostępnej publicznie! To może wydawać się niewiarygodne, ale właśnie opracowana przeze mnie elektroniczna baza zrzutów dla AK jest rzeczywiście unikalną, najbardziej kompleksową bazą danych o lotniczym wsparciu Armii Krajowej. Można ją przeszukiwać, sortować itp. Jeśli ktoś chce zgłosić jakieś uzupełnienie lub poprawkę, bardzo proszę o kontakt.

Od teraz baza zrzutów dla AK jest dostępna publicznie – dla wszystkich 🙂

 

Baza powstała w ramach społecznego projektu badawczo – edukacyjnego „NA TROPIE ZRZUTOWISK ARMII KRAJOWEJ”. Bez żadnego wsparcia jakiejkolwiek instytucji zajmującej się badaniem historii AK czy w ogóle jakiegoś wsparcia kogokolwiek (niestety). To smutny fakt, ilustrujący sposób podejścia do badania i popularyzowania naszej historii przez podmioty, które mają takie właśnie zadania (nawet ustawowe).

 

Dotychczasowa „wiedza zrzutowa”

Placówki odbiorcze (zrzutowiska) były konspiracyjnymi miejscami na terenie okupowanej Polski, na których żołnierze Armii Krajowej przyjmowali zrzuty z samolotów w lotach specjalnych SOE. Do Polski skakali na spadochronach Cichociemni – żołnierze AK w służbie specjalnej oraz cywilni kurierzy – łącznicy Delegatury Rządu na Kraj. Zrzucano także na spadochronach zaopatrzenie dla AK.

Zrzuty te organizował Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie (szczególnie mjr / płk dypl. Jan Jaźwiński), w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych) – która użyczała samolotów.

 

Całkiem spora – choć wciąż niekompletna – wiedza na temat zrzutów została zgromadzona w kilkudziesięciu publikacjach (patrz źródła na dole strony). Najbardziej fundamentalna jest praca Kajetana Bienieckiego – „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”. Lokalizację placówek (oraz inne dane nt. zrzutów) Autor podawał w niej w oparciu o dokumenty do których dotarł w archiwach brytyjskich, amerykańskich, południowo afrykańskich (ci piloci też latali niekiedy do Polski) oraz polskich.

Wśród źródeł polskich Kajetan Bieniecki wymienia m.in. dziennik polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia, Log Booki oraz relacje polskich pilotów, także „Dziennik czynności” mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – organizatora zrzutów do Polski.

Wśród innych polskich źródeł K. Bieniecki nie wymienia dokumentów najbardziej źródłowych, czyli akt Oddziału VI (Specjalnego). Pan Piotr Hodyra – m.in. redaktor cennej „Listy Krzystka” (bazy danych o polskim personelu lotniczym PSP w Wielkiej Brytanii) – wspólnie z Kajetanem Bienieckim przygotował bardzo istotną dla „wiedzy zrzutowej” publikację: Jan Jaźwiński, Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6).

W kontekście odnalezionego przeze mnie w aktach Oddziału VI (Specjalnego) „Wykazu placówek”, Pan Piotr Hodyra trafnie podkreśla:

„Bieniecki nie mógł mieć dostępu do dokumentów, których jedyna kopia została wywieziona przez Tatara  [gen. Stanisław Tatar – przyp. RMZ]  do Polski (paradoksalnie więcej papierów Oddz. VI Sztabu N.W. jest w Rembertowie niż w Londynie. Na palcach jednej ręki można policzyć historyków, którzy w ciągu ostatnich 25 lat się nimi zainteresowali). Archiwa Oddz. VI Sztabu N.W. trafiły do CAW dopiero w latach 90 ubiegłego wieku, gdy Bieniecki już napisał swoje książki.”

Dodać też należy, że wprawdzie Kajetan Bieniecki podaje (s. 8) że „Oprócz tego dziennika [mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – RMZ] ze Studium Polski Podziemnej wykorzystałem dokumenty, odnoszące się do operacji przerzutowych (…)” – ale nie jest jasne, czy pisząc o „dokumentach” miał na myśli „karty placówek” z SPP, bo ich wyraźnie jako źródła nie wskazał. Tymczasem „Karty placówek” są kolejnym, bardzo istotnym źródłem wiedzy o placówkach odbiorczych (zrzutowiskach).

W wielu przypadkach, dzięki archiwalnym dokumentom i relacjom świadków udało się ustalić dość dobrze miejsce danej placówki odbiorczej oraz wszelkie okoliczności związane ze zrzutem (zwłaszcza dotyczących skoków Cichociemnych). Ale wciąż można istotnie doprecyzować dotychczasowe lokalizacje konspiracyjnych zrzutowisk, szczególnie tych, na których odbierano zrzuty materiałowe.

 

Tak naprawdę do dzisiaj nie ma jednak pełnej wiedzy nt. placówek odbiorczych, w tym ich lokalizacji.

W niemałym stopniu wynika to także z faktu, że opublikowana fundamentalna praca Kajetana Bienieckiego – oraz inne publikacje „zrzutowe” – nie uwzględniają danych z „Wykazu placówek” Oddziału VI (Specjalnego). Znaczna część z nich nie została także skonfrontowana z danymi zawartymi w „Kartach placówek”, znajdujących się w Studium Polski Podziemnej w Londynie. Wciąż także wiele danych o zrzutach, w tym lokalizacje placówek, nie zostało krytycznie skonfrontowanych z relacjami bezpośrednich uczestników tamtych wydarzeń – co pozwala na weryfikację danych, m.in. z publikacji K. Bienieckiego..

W tym kontekście prof. dr hab. Grzegorz Ostasz trafnie wyraża przekonanie – „projekt „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” przyniesie nie tylko nowe spojrzenie i szczegóły związane z akcjami zrzutowymi, ale również pozwoli w praktyczny sposób zweryfikować dotychczasowe ustalenia, a w rezultacie odtworzyć kompletną listę oraz lokalizację akowskich placówek odbiorczych i bastionów”. To właśnie robimy 🙂

Wydawać by się mogło, że akurat o zrzutach lotniczych dla AK nic nowego nie sposób powiedzieć – a jednak wciąż jest wiele do odkrycia. Ledwo Projekt został rozpoczęty, a już odkryto faktyczne miejsce zrzutowiska „Paszkot” – poprawiając błąd w publikacji jedynego naukowca (dr Krzysztofa Mroczkowskiego), który początkowo był niechętny Projektowi ;P Taka ironia losu…

Nadal działamy, wraz z grupą entuzjastów ustaliśmy już dane lokalizacyjne kilku innych zrzutowisk. W ramach projektu ukazało się kilka publikacji. Opracowana przeze mnie baza zrzutów dla AK będzie pomocna w dalszych działaniach projektowych oraz ma szansę stać się kopalnią wiedzy o zrzutach dla wszystkich 🙂  Wkrótce kolejne bazy danych oraz – zapewne – nowe odkrycia 🙂

---

   

 

Gorąco i chętnie popieram inicjatywę „Na tropie zrzutowisk AK”.

Prof. Norman Davies

zobacz – oficjalna strona

 

---

   

Popieram realizację projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”, jako ważnego projektu, który zainteresowanej społeczności zaprezentuje obraz zrzutów sprzętu wojskowego dla podziemia wojskowego w kraju. Jest to wbrew pozorom sprawa do tej pory mało znana, z której najlepiej znane są zrzuty cichociemnych, a która powinna zostać ukazana w pełni dla wszystkich zainteresowanych dziejami Polskiego Państwa Podziemnego.

Prof. dr hab. Grzegorz Mazur

---

 

Społeczny projekt badawczo-edukacyjny „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”, to bardzo wartościowa, w zasadzie bezprecedensowa inicjatywa dla najnowszej historii Polski.

     Pomysłodawcy projektu – dr Andrzej Borcz oraz Ryszard M. Zając – mają spore, udokumentowane doświadczenie w badaniach nad dziejami Polskiego Państwa Podziemnego.

Jestem przekonany, że projekt „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” przyniesie nie tylko nowe spojrzenie i szczegóły związane z akcjami zrzutowymi, ale również pozwoli w praktyczny sposób zweryfikować dotychczasowe ustalenia, a w rezultacie odtworzyć kompletną listę oraz lokalizację akowskich placówek odbiorczych i bastionów.

Prof. dr hab. Grzegrz Ostasz

---

 

Oddział VI (Specjalny) – Plan czuwania

Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza – Plan czuwania
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

 

Społeczny projekt badawczo – edukacyjny „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”

Od lutego 2023 realizujemy społeczny projekt badawczo – edukacyjny Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej. Wciąż można się zgłaszać do uczestnictwa w Projekcie – ZAPRASZAMY 🙂👍

Projekt pozytywnie zaopiniowali wybitni historycy (alfabetycznie): prof. Norman Davies, prof. dr hab. Maciej Franz, Wojciech Königsberg, prof. dr hab. Wojciech Krawczuk, prof. dr hab. Grzegorz Mazur, ks. dr Marcin Nabożny, prof. dr hab. Grzegorz Ostasz, prof. dr hab. Rafał Wnuk.

Projekt został objęty patronatem medialnym Biuletynu Informacyjnego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej 🙂

Informacje nt. Projektu, opinie wybitnych historyków, podstawowe informacje – są dostępne na stronie Projektu

Uzasadnienie działań w Projekcie można przeczytać w moim artykule: Dlaczego tropimy?

 

Istotą Projektu jest aktualizacja wiedzy o zrzutach oraz ustalenie precyzyjnych lokalizacji (współrzędnych GPS) kilkuset zrzutowisk Armii Krajowej, na których żołnierze podczas II wojny św. odbierali lotnicze zrzuty Cichociemnych, broni i zaopatrzenia dla AK. „Przy okazji” zbieramy i weryfikujemy wszelkie dane dotyczące lotniczego wsparcia Armii Krajowej.

Zanim uruchomiłem Projekt, podczas moich prywatnych „wakacji w archiwum” w Centralnym Archiwum Wojskowym (Wojskowe Biuro Historyczne) wyszperałem unikalny dokument (sygn. CAW II.52.242) z akt Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – sporządzony w 1945 roku „Wykaz placówek” odbiorczych (zrzutowych).

Natrafiłem na niego niespodziewanie, bo jest ukryty w zespole akt o objętości 21,3 m.b. akt, tj. wśród 502 teczek, zawierających po kilkadziesiąt (niekiedy kilkaset) dokumentów w każdej z tych teczek. Na dodatek teczka jest opisana tak, że trudno się domyśleć iż może zawierać wykaz placówek odbiorczych („Raport Komisji z załącznikami dot. dochodzenia w sprawie zaginionych pasów D.R. [Delegatury Rządu – RMZ] z I połowy 1944 r. itd. 1944-1945″).  „Wykaz placówek” nie był dotąd nigdzie publikowany, nikt też w dotychczasowej literaturze zrzutowej (także Kajetan Bieniecki) na ten dokument nie wskazywał. 🙂👍😎

 

---

Wyjaśnienie w związku z nieścisłościami w kilku publikacjach – Autorem bazy zrzutów jest autor portalu, baza powstała w ramach projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”.  Projekt został zainicjowany przez autora portalu 7 lutego 2023, postem na Facebooku. Samodzielnym autorem koncepcji oraz założeń Projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” (tzw. manifestu programowego, w  tym: informacje o projekcie, szczegóły projektu, prezentacja itp.) oraz treści na stronach Projektu także jest  Ryszard M. Zając, który zaprosił do grona inicjatorów Projektu Andrzeja Borcza oraz Waldemara Natońskiego.

---

 

Publikując „Wykaz” 7 lutego 2023 zaprosiłem wszystkich do wspólnego poszukiwania informacji nt. placówek odbiorczych AK oraz „odkodowywania” ich lokalizacji, „zaszyfrowanej” w „Wykazie” Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. 

„Wykaz placówek” Oddziału VI SNW nie jest kompletny, bo odzwierciedla stan z 1945 roku, zawiera więc tylko 546 placówek. Ale właśnie dzięki informacji z tego „Wykazu” oraz pracy w terenie, analizie relacji świadków tamtych wydarzeń, Andrzej Borcz i Waldemar Natoński „odkryli” prawidłową lokalizację zrzutowiska PASZKOT-2 (brytyjskie oznaczenie 239).

Dotąd sądzono, że całkowicie pomijane w literaturze przedmiotu zrzutowisko „Paszkot 2” było nieczynne, a wszystkie zrzuty przyjęło zrzutowisko „Paszkot-1” (brytyjskie oznaczenie 106). Tak twierdził w swoich publikacjach m.in. dr Krzysztof Mroczkowski (który początkowo krytykował Projekt). Dzięki Projektowi wiadomo obecnie, że placówka „Paszkot 1” była początkowo placówką czuwającą – ale zrzuty zostały ostatecznie przyjęte na placówkę odbiorczą „Paszkot 2”.

 

BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

Opracowana przez mnie unikalna, najbardziej kompleksowa baza danych o zrzutach dla Armii Krajowej jest istotnym krokiem na drodze do pełnego zweryfikowania wszelkich informacji dotyczących lotniczego wsparcia AK oraz ustalenia lokalizacji GPS placówek – co jest głównym celem Projektu  NA TROPIE ZRZUTOWISK ARMII KRAJOWEJ.

Pomimo ogromu wykonanej pracy – jest bazą wstępną, której dane wymagają skrupulatnej weryfikacji – zwłaszcza w terenie oraz w konfrontacji z relacjami świadków tamtych wydarzeń, a także konfrontacji z danymi pochodzącymi z wszelkich innych źródeł. Stąpanie po śladach tajnych operacji specjalnych w Polsce może być nie tylko emocjonujące, ale także wartościowe poznawczo.

 

Wartość bazy już jest tego rodzaju, że dzięki jej informacjom odkryłem kilka (drobnych) pomyłek w fundamentalnej pracy Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej” (sic!). Udało mi się ustalić również bardzo prawdopodobne położenie placówki dwukrotnie odbierającej zrzuty podczas Powstania Warszawskiego.

Ze zdziwieniem odkryłem także nieznany fakt historyczny, iż w pobliżu mojej miejscowości (Sosnowiec) miał miejsce zrzut zasobników z zaopatrzeniem. Był to zrzut „na dziko”, nie wiadomo czy ktoś go odebrał i co się stało z zasobnikami; wkrótce po zrzucie teren był już zajęty przez nacierającą Armię Czerwoną. Kolejna zagadka do rozwiązania 🙂

Zachęcam do przyłączenia się do Projektu i samodzielnego „dekodowania” danych z zaszyfrowanego „Wykazu”, wykorzystania informacji z najnowszej bazy oraz do ustalania wszelkich istotnych danych na temat zrzutów, w tym lokalizacji GPS placówek odbiorczych (zrzutowisk) Armii Krajowej 👍👍👍😎

Przed nami kolejne działania, zmierzające do zaktualizowania naszej wiedzy o zrzutach oraz kompleksowego ustalenia wszystkich zrzutowisk Armii Krajowej na terenie Polski 🙂👍  Trochę to potrwa, bo pracy jest bardzo dużo.

 

 

Baza zrzutów
dla Armii Krajowej

Uwaga: tabelę można przeszukiwać oraz sortować, klikając wybraną kolumnę
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc  Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

 

---

   O przeszłości wiemy tyle, ile o niej napisano, ile zdołano odkryć. Cała reszta umiera w ciszy niepamięci. Projekt poszukiwania i ostatecznie upamiętnienia miejsc zrzutów dla Armii Krajowej, to właśnie szansa na uratowanie fragmentu historii od niepamięci.

Cichociemni należeli do elity Wojska Polskiego. Pamięć o tych najlepszych z najlepszych, jest obowiązkiem następnych pokoleń. Z całego serca wspieram ten projekt

Prof. dr hab. Maciej Franz

---

 

Objaśnienia do bazy zrzutów

„Wykaz placówek” Oddziału VI (Specjalnego) zaktualizowałem o dotychczas ustalone dane oraz dodałem do niego wszystkie placówki do których kiedykolwiek skierowały się jakiekolwiek samoloty ze zrzutami.

Dodałem m.in. placówki (głównie przyjmujące Cichociemnych, ale nie tylko): Bambus 301, Bat, Bąk (placówka plus lądowisko Most 1), Bór, Chmiel, Igła, Kobuz, Kocioł, Koń, Kopyto, Kra, Krata, Lilia 707, Lis, Łąka, Mewa 958, Motyl (lądowisko), Narcyz 961, Newa, Okoń, Olcha 606, Osa, Pies, Pole, Puchacz, Rakieta, Rogi, Sałata, Słonecznik, Słoń, Sum, Ugór, Wół, Żbik, Żubr. 

Ogółem baza zawiera obecnie 11440 rekordów (w finalnej wersji bazy 4.5) dotyczących zrzutów, samolotów, lotów specjalnych SOE oraz placówek odbiorczych.

Z uwagi na różny przebieg lotów specjalnych poszczególnych samolotów do Polski, przyjąłem zasadę, że każdy samolot ma „swój” odrębny wiersz w bazie zrzutów. Pozwala to precyzyjnie wskazać jego numer, narodowość załogi, datę i rodzaj operacji, a także opisać jej skutek oraz losy samolotu.

Dla większej przejrzystości placówki „czynne”, czyli takie na które zaplanowano zrzut (niezależnie od jego wyniku), oznaczone są boldem, tj. są „pogrubione”.

81 operacji zrzutowych (oraz przerzutowych) Cichociemnych omówiłem szerzej odrębnie, link do każdej z nich znajduje się m.in. na początku tej strony, na początku stron: Wykaz skoków (zrzutów) Cichociemnych, Zrzuty oraz na stronach każdej z tych operacji.

Pojęcie np. „nieudany zrzut materiałowy” może oznaczać m.in.: odwołanie lotu, zawrócenie po starcie, defekt maszyny, trudności ze znalezieniem placówki, rozbicie samolotu albo jego zestrzelenie (co też skutkuje rozbiciem, ale z innej przyczyny) itp. itd. Starałem się w „uwagach” podać jak najwięcej informacji o efekcie danej operacji lotniczej. Bez wyodrębnienia każdego samolotu w osobnym wierszu tej bazy danych byłoby to niemożliwe. Określenie „NIEUDANY” oznacza, że do zrzutu nie doszło, a podane ilości zaopatrzenia informują o składzie i wielkości planowanego zrzutu.

Jeśli więc np. na daną placówkę poleciało w trzech datach siedem samolotów, cztery z nich zrzuciły skoczków i/lub zasobniki z zaopatrzeniem, jeden z samolotów miał defekt silnika, a drugi został zestrzelony po zrzucie – dana placówka jest wymieniona w bazie w siedmiu wierszach; w każdym znajdują się odpowiednie informacje. Jeśli samolot danego dnia był nad dwiema (niekiedy nad trzema) placówkami, jest wymieniony w dwóch lub trzech wierszach, w każdym są właściwe informacje.

 

Zrzuty dla Powstania Warszawskiego – jeśli nie były planowane na konkretną placówkę, tylko zrzucane bezpośrednio na Warszawę – są pod zbiorczą nazwą POWSTANIE WARSZ. Oprócz nich zrzuty przyjmowały (nie wszystkie przyjęły) „okołowarszawskie” placówki odbiorcze: Chochla, Hamak, Karp, Lin, Newa, Nida, Piaseczno, Sum, Tasak, Wiersze. Nie zawsze było możliwe wskazanie w bazie konkretnych placówek które odebrały zrzut – z różnych powodów, m.in część zrzutów trafiała wprost do określonych rejonów Warszawy, dzielnic, ulic, ponadto samoloty leciały na daną placówkę, ale zrzutu dokonywały w innym miejscu itp. Zrzuty dla Powstania (na Warszawę) podczas amerykańskiej operacji FRANTIC VI (zrzut 1170 zasobników ze 101 samolotów)  są ujęte  zbiorczo, w trzech wierszach: zrzuty na rejon „A” (Mokotów), zrzuty na rejon „B” (Śródmieście) oraz zrzuty na rejon „C” (Żoliborz). Wyodrębniona z tej bazy – baza zrzutów dla Powstania Warszawskiego znajduje się na stronie Zrzuty dla Powstania Warszawskiego.

W przypadku trzech operacji „Most” podałem w „uwagach” tylko dane dot. przerzutu do Polski, komplet informacji znajduje się na tej stronie oraz na stronach: „Most 1”, „Most 2” oraz „Most 3”.

Dane nt. środków finansowych dla Armii Krajowej – przerzucanych do Polski przez Cichociemnych – znajdują się na stronach z Ich biogramami, w części odnoszącej się do zrzutu. Można je odszukać korzystając z Wykazu (zrzutów) skoków Cichociemnych. Odrębna baza z takimi danymi czeka na zrobienie.

Precyzyjną lokalizację GPS wszystkich placówek odbiorczych (zrzutowisk) dodam do bazy po ustaleniu tej lokalizacji oraz jej zweryfikowaniu.

---

 

Kryptonim

Kryptonimy placówek (nadawane przez Polaków), mają trzycyfrowy numer, stosowany w dokumentacji brytyjskiej (SOE), w której placówki nazywano „punktami” (pinpoints), każdy o określonym (indywidualnym) numerze. Jak wskazuje w swojej pracy Kajetan Bieniecki (s.6) „numery placówek zmieniano jednak okresowo i jedna i ta sama placówka mogła mieć więcej, aniżeli jeden numer. Numery tych placówek nie miały jednak żadnego związku z tzw. „kaczkami”, trzycyfrowymi numerami określającymi placówki, które podawano w komunikatach specjalnych po audycji radiowej BBC w języku polskim (…)”. Znajomość numerów placówek jest jednak niezbędna w kwerendach w archiwach brytyjskich, gdzie nie ma polskich kryptonimów.

Trzeba też mieć na uwadze, że nie zawsze placówki (bez numeru) o tej samej nazwie to są te same placówki – zwykle są to różne placówki, z różnych okręgów.

Ten galimatias uporządkowała decyzja podjęta jesienią 1943, kiedy „znormalizowano” nadawanie kryptonimów placówkom odbiorczym:

• Obszar Warszawa AK – domowe przedmioty gospodarcze (Chochla, Tasak)
• Okręg Radom – Kielce AK – rośliny (np. Klon, Mirt)
• Okręg Łódź AK – rzeki (np. Nida, Wisła)
• Okręg Poznań AK – zboża (np. Proso, Żyto)
• Okręg Kraków AK – ptaki (np. Kanarek, Wilga)
• Okręg Lublin AK – zwierzęta (np. Baran, Hipopotam)
• Obszar Białystok AK – imiona (np. Bogusław, Wacław)
• Obszar Lwów AK – uzbrojenie (np. Browning, Ładownica)
• Okręg Wołyń AK – minerały (np. Krzem, Topaz)
• Okręg Wilno AK – gady, płazy (np. Jaszczurka, Żaba)

Wersalikami (pogrubieniem) oznaczono bastiony, czyli placówki zdolne do przyjęcia zrzutu jednorazowo z więcej niż jednego samolotu. Podana w uwagach liczba rzymska oznacza prawdopodobnie informację nt. „pojemności” bastionu – patrz uwagi.

---

 

Mapa WIG

Nazwa arkusza przedwojennej mapy Wojskowego Instytutu Geograficznego, na którym można (po odkodowaniu według instrukcji) wyznaczyć w miarę precyzyjnie lokalizację danej placówki odbiorczej. Mapy są do pobrania na tej stronie.

---

 

Współrzędne

Podane w wyszperanym przeze mnie w CAW-WBH „Wykazie placówek” Oddziału VI (Specjalnego) współrzędne „dekodujące” położenie danej placówki odbiorczej. Korzystając z tych współrzędnych, mapy WIG oraz „Instrukcji dekodowania” Pana Waldemara Natońskiego można ustalić położenie danej placówki odbiorczej, zapisane w dokumentacji Oddziału VI.

Pamiętać trzeba, że ustalone w ten sposób zaplanowane położenie placówki odbiorczej nie musi oznaczać miejsca w którym dokonano zrzutu – czasem bowiem z rożnych przyczyn, np. obecność żołnierzy niemieckich w pobliżu, placówkę odbiorczą „przesuwano” o kilka kilometrów. Dla pilota „z góry” nie miało to większego znaczenia i nie wymagało nawet wcześniejszego powiadamiania. Dla osób „w terenie” miało to oczywiście znaczenie zasadnicze.

Jeśli rekord kolumny „mapa WIG” dla którejś placówki jest pusty, oznacza to, że placówka ta (zrzutowisko) nie znajdowała się w wyszperanym przeze mnie „Wykazie placówek Oddziału VI (nie jest on bowiem kompletny), dane nt. placówki w bazie pochodzą z innego źródła np. z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego (lub innych), wspomnień lotników, skoczków, obsługi zrzutowisk itp.

---

 

Lokalizacja

Przybliżone dane lokalizacyjne, wskazujące odległość i kierunek od miejscowości podanej w następnej kolumnie.

Dane pochodzą głównie z „Wykazu placówek” Oddziału VI (Specjalnego) oraz z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”. Sporadycznie dane te pochodzą z innych źródeł, np. wspomnień lotników, skoczków, obsługi zrzutowisk itp.

---

 

Miejscowość

Z reguły największa miejscowość w pobliżu miejsca zrzutu. Jeśli poprzedza jej nazwę skrót „st.” oznacza stację kolejową o tej nazwie. Warto pamiętać, że nie zawsze w dokumentach znajduje się taki skrót, choć przeważnie podane miejscowości oznaczają właśnie stacje kolejowe o tej nazwie.

Dane pochodzą głównie z „Wykazu placówek” Oddziału VI (Specjalnego) oraz z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”. Sporadycznie dane te pochodzą z innych źródeł, np. wspomnień lotników, skoczków, obsługi zrzutowisk itp.

---

 

Miejsce

Z reguły miejscowość (wieś) najbliższa danemu zrzutowisku.

Dane pochodzą głównie z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej” oraz wspomnień Cichociemnych, lotników, skoczków, obsługi zrzutowisk itp., a także z lokalnych publikacji nt. zrzutów na danym obszarze. Niekiedy dane wynikają z ustaleń naszego portalu lub Tropicieli działających w Projekcie. Jeśli w rekordzie tej kolumny nie ma żadnej nazwy może to oznaczać, że bezpośrednio w okolicy miejsca zrzutu nie ma żadnej miejscowości (wsi) albo też że jej jeszcze nie ustaliliśmy…

Przy ustalaniu faktycznego miejsca zrzutu najbardziej wiarygodne oraz pomocne są zazwyczaj relacje bezpośrednich uczestników akcji odbioru danego zrzutu. Dlatego doprecyzowanie dotychczasowych ustaleń powinno nastąpić w oparciu właśnie o takie relacje.

---

 

Data operacji

Dane pochodzą głównie z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”; w części zostały zweryfikowane także w oparciu o dane pochodzące z innych publikacji nt. zrzutów.

---

 

Operacja

Kryptonim danej operacji lotniczej (zrzutowej). Wszystkie operacje zrzutowe Cichociemnych mają swój kryptonim, natomiast od lutego 1944 zaniechano nadawania kryptonimów operacjom zrzutowym zaopatrzenia (zrzutom materiałowym).

Dane pochodzą głównie z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”; w części zostały zweryfikowane także w oparciu o dane pochodzące z innych publikacji nt. zrzutów.

---

 

Samolot / Załoga

Dane nt. samolotów i załóg są dość łatwe do odczytania, np. Halifax DT-725 „J” / PL oznacza samolot Handley Page Halifax o numerze DT-725 „J” z załogą polską; skrót np. CA-GB oznacza załogę kanadyjsko-brytyjską, skrót Afr.-GB załogę południowoafrykańsko-brytyjską, przy czym w pierwszej kolejności wziąłem pod uwagę narodowość pilota/pilotów (zwykle leciało dwóch pilotów plus ok. pięć osób załogi).

Dane pochodzą głównie z fundamentalnej publikacji Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”; w części zostały zweryfikowane także w oparciu o dane pochodzące z innych publikacji nt. zrzutów.

Składy poszczególnych załóg w lotach specjalnych zakończonych skokami Cichociemnych do Polski są na tej stronie  Załogi w pozostałych lotach (zrzuty materiałowe) – baza dopiero do zrobienia, podobnie jak baza wszystkich polskich załóg w operacjach zrzutowych SOE.  Warto byłoby zrobić bazę wszystkich polskich załóg w lotach specjalnych SOE (także do innych państw), ale ta baza też czeka w kolejce do zrobienia.

Polski personel lotniczy jest na stronie Lista Krzystka  Ten projekt obecnie jest realizowany dzięki pracy głównie Pana Piotra Hodyry.

---

 

Uwagi

W tej kolumnie podano dane opisowe dotyczące danej operacji lotniczej, w odniesieniu do każdego samolotu.
„brak zrzutu” – placówka, która danego dnia czuwała, choć nie nadleciał nad nią żaden samolot.
cyfra rzymska w uwagach (np. II, III, IV) pochodzi z „Wykazu placówek” (plik pdf) Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – prawdopodobnie oznacza „pojemność” bastionu, czyli liczbę samolotów z których może jednorazowo przyjąć zrzut.
„5/b” – 5 bagażników, tj. 5 specjalnych worków, z którymi skakali skoczkowie (z jednym, odpowiednio dostosowanym do zwiększonej wagi spadochronem)
„9/z” – 9 zasobników zrzutowych, niezależnie od ich rodzaju (baza zawartości zasobników w poszczególnych zrzutach czeka na zrobienie)
„12/p” – 12 paczek zrzucanych na osobnych spadochronach
„na dziko” – zrzut poza planowaną placówką, w jej pobliżu lub zupełnie gdzie indziej, czasem na placówkę, ale bez odbioru przez jej obsługę
„pl. zapas.” – placówka wyznaczona w danym dniu jako placówka zapasowa dla danego samolotu, jeśli zrzut na placówkę zasadniczą był niemożliwy
„popr.” – to adnotacja Oddziału VI (Specjalnego), wskazuje na fakt zmian dotyczących tej placówki
„przes.” – przesunięcie placówki w inne, ale nieodległe miejsce, zwykle jest informacja o ile km placówkę „przesunięto”
„rozbił się” – samolot który uległ zniszczeniu z innych przyczyn niż zestrzelenie
„Welbike” – jedyny w Polsce zrzut motocykla powietrznodesantowego „Welbike”
„zestrzelony” – samolot strącony przez artylerię przeciwlotniczą lub niemiecki myśliwiec
Inne dopiski – adnotacje Oddziału VI (Specjalnego)

---

 

Dodatkowe informacje można wyszukać w odrębnych bazach danych, np.:

• nt. udanych i nieudanych zrzutów, w tym: miejsce startu (nazwa lotniska), jednostkę, informację o liczbie skoczków oraz / lub zawartości zrzutu (ilość zasobników, paczek itp.) – Operacje lotnicze
• nt. skoków Cichociemnych – Wykaz zrzutów Cichociemnych
• nt. składu ekip Cichociemnych – Ekipy skoczków
• nt. składu polskich załóg samolotów – Załogi samolotów
• Wszystkie bazy danych
• Spis treści portalu
  
• Informacja o realizacji Projektu CICHOCIEMNI

 

Baza zrzutów jest jedyną, najbardziej kompleksową bazą danych o wsparciu lotniczym dla Armii Krajowej.

W najbardziej ostatecznej wersji cała baza zrzutów powinna zostać zweryfikowana w oparciu o dane zawarte w „kartach placówek”, znajdujące się w Studium Polski Podziemnej w Londynie. Z tym może być problem, bo nie mam dostępu do kompletu tych kart. Być może trzeba będzie pojechać na kilka dni do Londynu, ale na razie moje skromne środki finansowe na to nie pozwalają…

Najnowsze dane nt. placówek odbiorczych to właśnie zrobiona baza zrzutów dla Armii Krajowej oraz dane nt. niektórych placówek odbiorczych – dostępne są m.in. ze strony Projektu

 

Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.

Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…

Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…

Podkreślić należy, że żadna relacja o Polsce skrzywdzonej w II wojnie światowej, o zrzutach do Polski Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej nie może pominąć destrukcyjnej, szkodliwej, zdradzieckiej roli gen. Stanisława Tatara. Powinna także uwzględnić szkodliwą rolę działaczy ludowych, w szczególności Stanisława Kota. Zobacz – Chytre chłopy z partii ludowej oraz Zasobnik pełen złota.

 

 

Źródła:

• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków, ISBN 83-86225-10-6
• Wykaz placówek odbiorczych, Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52.242, tutaj wersja elektroniczna
  
• Kajetan Bieniecki – Wildhorn [operacje Most], w: Instytut Literacki Paryż, Zeszyty Historyczne 1989, nr 188, s. 81 – 100
• Kajetan Bieniecki – Jak rzeczywiście wyglądała pomoc z Zachodu dla Warszawy w pierwszych dniach Powstania, w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1988, zeszyt 85, s. 47-67
• Kajetan Bieniecki – Frantic, w: Instytut Literacki Paryż, Zeszyty Historyczne 1990, nr 93, s. 61-76
• Kajetan Bieniecki – Współpraca SOE z NKWD i Polacy, w: Instytut Literacki Paryż, Zeszyty Historyczne 1997 nr 121, s. 23-30
• Andrzej Borcz – O ukrywaniu alianckich żołnierzy oraz cichociemnych na terenie Obwodu AK Łańcut, w: Biuletyn Informacyjny nr 4 (382), kwiecień 2022 s. 27-36
• Andrzej Borcz – Podziemie wojskowe w Kosinie i powiecie łańcuckim w czasie II wojny światowej we wspomnieniach Walentego Dąbka ps. „Dąbrowa”, w: Miejscowość i parafia Kosina. Studia z historii, oprac. zbiorowe, Przemyśl-Kosina 2020, s. 301-336
• Andrzej Borcz – Odnalezione unikalne artefakty Armii Krajowej na Podkarpaciu, Odkrywca Nr 11 (286), listopad 2022, s. 20-28
• Andrzej Borcz – Obwód SZP – ZWZ – AK Łańcut 1939 -1945 w relacjach żołnierzy podziemia – organizacja, działania dywersyjne i sabotażowe, Rocznik Przemyski, Historia Wojskowości, vol. t. 51, z. 1 (13) 2015, s 25-126
• Andrzej Borcz – Obwód Łańcut SZP-ZWZ-AK w latach 1939-1945, Kraków-Warszawa 2020
• Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK, w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
• Andrzej Borcz – Odnalezione unikalne zasobniki zrzutowe z podkarpackich placówek odbiorczych AK, w: Biuletyn informacyjny AK nr 07 (385) lipiec 2022, s. 30-34
• Andrzej Borcz – Kryptonim „Jaskółka”. Kulisy dramatycznego odbioru zrzutu lotniczego w Bieździadce (cz.1), w: Biuletyn informacyjny AK nr 05 (397) maj 2023, s. 51-58
• Andrzej Borcz – Kryptonim „Jaskółka”. Kulisy dramatycznego odbioru zrzutu lotniczego w Bieździadce (cz.2), w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (398), czerwiec 2023, s. 34-41
• Andrzej Borcz – Kryptonim „Jaskółka”. Kulisy dramatycznego odbioru zrzutu lotniczego w Bieździadce (cz.3), w: Biuletyn informacyjny AK nr 07 (399), lipiec 2023, s. 32-38
• Andrzej Borcz – Kryptonim „Paszkot” – zagadka lokalizacji pola zrzutowego w Rakszawie, w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (393) styczeń 2023, s. 30-38
• Ludwika Borzymek – Zrzuty lotnicze cichociemnych w latach 1942-1943 na terenie Ośrodka III Wyszków Obwodu „Rajski Ptak”, w: „Spes in virtute salus in victoria’. Materiały z XI Ogólnopolskiej Konferencji Studentów Historyków Wojskowości, Lublin 8-10 grudnia 2011, Wydawnictwo inforteditions, Lublin – Zabrze 2014, s. 292 – 305
• Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej, w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISBN 978-83-8184-180-1
• Przemysław Bystrzycki -Posłowie do Wielkopolskiej karty „Riposty”, w: Biuletyn informacyjny ŚZŻAK Okręg Wielkopolska nr 4 (4/90), grudzień 1990 s. 17-19
• Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych w Obwodzie „Mewa – Kamień” podczas drugiej wojny światowej, Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75, ISSN 1232-633X
• Marcin Chorązki -Pomoc z nieba, w: Zagłada II Rzeczypospolitej, Z archiwów II wojny światowej, t. 2, Kraków 2015, s. 146-151, ISBN 978-83-64753-23-7
• H. Czarnocka, K. Iranek – Osmecki, J. Garliński – Armia Krajowa w dokumentach, t. I, Studium Polski Podziemnej, Londyn, ISBN 9501348-0-5
• H. Czarnocka, K. Iranek – Osmecki, J. Garliński – Armia Krajowa w dokumentach, t. II, Studium Polski Podziemnej, Londyn,ISBN 9501348-1-3
• H. Czarnocka, K. Iranek – Osmecki, J. Garliński – Armia Krajowa w dokumentach, t. III, Studium Polski Podziemnej, Londyn, ISBN 9501348-2-1
• H. Czarnocka, K. Iranek – Osmecki, J. Garliński – Armia Krajowa w dokumentach, t. IV, Studium Polski Podziemnej, Londyn, ISBN 0-9501348-3-X 
• H. Czarnocka, K. Iranek – Osmecki, J. Garliński – Armia Krajowa w dokumentach, t. V, Studium Polski Podziemnej, Londyn, ISBN 0-9501348-4-8
• H. Czarnocka, K. Iranek – Osmecki, J. Garliński – Armia Krajowa w dokumentach, t. VI, Studium Polski Podziemnej, Londyn, ISBN 1-872286-00-3 
• Walenty Dąbek – Wojenne i powojenne wspomnienia Walentego Dąbka – oficera łączności KO Armii Krajowej Łańcut, oprac. Z. Trześniowski, Kosina 2013
• Jarosław Durka – „Freston” Brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce. Przygotowania – przebieg – fiasko, w: Instytut Literacki Paryż, 2007, Zeszyty Historyczne nr 161, s. 97 – 121
• Teodor Gąsiorowski – Obwód Przeworsk SZP-ZWZ-AK w latach 1939-1944/45, Kraków 2009, ISBN 9788389937513, s. 55-58
• Łukasz Grzywacz-Świtalski – Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971
• Lech Dzikiewicz – Kapitan Holik mówi – Relacja oficera broni pancernej i szefa dywersji Inspektoratu AK Podkarpacie oraz Notatki 1939-1945 por. Antoniego Zawadzkiego szefa dywersji Obwodu AK Jasło, Warszawa-Krosno-Jasło 2002
• Dawid Golik – Alianccy lotnicy, cichociemni i „peżetki” z Krakowa, w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (320), grudzień 2016, s. 48-53
• Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej, w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309), styczeń 2016, s. 29-38
• Waldemar Grabowski – Niedoręczona poczta. Zrzuty lotnicze (finansowe i materiałowe) dla Delegatury Rządu na Kraj, w: Żołnierzowi Niepodległej. Księga dedykowana śp. gen. Mieczysławowi Huchli, red. T. Balbus i in., Rzeszów 2012
• Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, tom I, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6 s. 254-257
• Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, tom II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6 s. 254-257
• Jan Jaźwiński – Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 126/128 – 136/138
• Edmund Jakubek – Zrzuty spadochronowe w Tursku i Grabie, w: Biuletyn Informacyjny ŚZŻAK Okręg Wielkopolska nr 4 (39) grudzień 1999, s. 30-32, ISSN 1425-2600
• Grzegorz Jasiński – „Kaczki”, „Syrena” i „Ciotki”, w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309), styczeń 2016, s. 1 – 5
• Aleksander Kabara – Zapalnik. Z walk AK i BCh na Płaskowyżu Tarnowskim w latach 1939-44, Warszawa 1997
• Hubert Królikowski – Zrzut na placówkę „Puchacz”. O zrzutach i placówkach odbiorczych w powiecie siedleckim podczas II wojny światowej, Siedleckie Towarzystwo Naukowe, Siedlce, 2006, w: Szkice Podlaskie 2006, z. 14 s. 71-90, ISSN 0208-8924
• Ks. Marcin Nabożny – Zrzut broni w Lubli z dnia 1 lipca 1944 roku, Resovia Sacra, Rzeszów 2019, r. 26, s. 285-295
• Konrad Kulig – Placówki zrzutowe Armii Krajowej na ziemi olkuskiej, w: Ilcusiana nr 28, maj 2023, s. 69-82 wyd. Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Olkuszu, ISSN 2080-9859
• Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK – Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn, wyd. I, 1954
• Andrzej Kurc – Pomoc lotnicza dla Armii Krajowej, w: Przegląd Pruszkowski, 2009, nr 1, s. 119-131, ISSN 0867-423X
• A. Leśniak, M. Lupa, A. Polończyk – Analysis of the Polish home army drop zones during World War II, using geographic information systems (Analiza zrzutowisk armii krajowej w okresie II wojny światowej z wykorzystaniem systemów informacji geograficznej), „Geomatics, Landmanagement and Landscape”, R. 2017, no 3, s. 89-105
• Wojciech Lewicki – Wsparcie z nieba, w: „Kombatant”, październik 2013, nr 10 (274), s. 12-13, ISSN 0867-8952
• Jerzy Miecznikowski (opr.) – Zrzuty lotnicze na ziemi łowickiej 1941-1944, Komitet upamiętnienia zrzutów cichociemnych w Domaniewicach, 1985
• Franciszek Mojak – Zrzut broni w Lubli, Biuletyn Informacyjno-Historyczny, nr 2/14(1998), s. 8-12
• Krzysztof Mroczkowski – Powroty znad domu. 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2013, ISBN 978-83-931259-7-5
• Krzysztof Mroczkowski – Operacje zrzutowe lotnictwa aliantów zachodnich i funkcjonowanie zrzutowisk AK na terenie dystryktu krakowskiego i galicyjskiego w latach 1941-1944, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2007 (praca doktorska)
• Krzysztof Mroczkowski, Powiązania i pomiędzy genezą, lokalizacją a wartością historyczną i ochroną tradycji miejsca zrzutowisk i lądowisk Armii Krajowej z okresu lat 1941-1944 na terenie Polski Południowej,
• Krzysztof Mroczkowski – „Placówki nasze czynne”. Lotnicze wsparcie oddziałów ZWZ-AK oraz funkcjonowanie terenów odbioru zrzutów Podokręgu AK Rzeszów i Okręgu AK Lwów okresie II wojny światowej, Przemyśl 2019
• Krzysztof Mroczkowski – Mosty, które rozwiesiła noc… [operacje Wildhorn], w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309), styczeń 2016, s. 39-44, ISSN 1233-8567
• Henryk Myśliński – Zrzuty lotnicze w Obwodzie Busko – „Borsuk”, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Środowisko ,,Jodła”, Warszawa, 1995, ISBN 83-903698-0-X
• Henryk Myśliński „Mars” – Bazy przerzutów, w: Zeszyty Kombatanckie nr 32, czerwiec/lipiec 2002
• Waldemar Natoński – „Riposta” z Paszkot 2 – N 50° 09′ 55″ E 22°16′ 07″, w: Biuletyn informacyjny AK nr 03 (395), marzec 2023, s. 1, 90, 35-41
• Waldemar Natoński – Alianckie zrzuty i desant cichociemnych w Żołyni, w: Fakty i realia. Gazeta żołyńska, nr 02 (292) luty 2023, s. 11-13
• Oddział VI (Specjalny) – Sprawozdania z przerzutu do Kraju (wszystkie sezony operacyjne), niepublikowane, w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. CAW II.52.353
• Andrzej Olejko, Krzysztof Mroczkowski – Mosty, które rozwiesiła noc. Armia Krajowa i lotnicy Polskich Sił Powietrznych w operacjach typu Wildhorn – Most. Dokumenty, wspomnienia, relacje, Piekary Śląskie 2011
• Krzysztof Oktabiński – Cichociemni z malcanowskiej „Pierzyny”, w: Rocznik Otwocki. 1429-4303, t. 13 (2014), s. 140-145
• Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w Inspektoracie AK Rzeszów. Sprawozdanie ppor. Jana Łopuskiego, Studia rzeszowskie, Rzeszów 2002, tom IX, s.135-140
• Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów, w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, ISSN 1734-3584
• Grzegorz Ostasz – Podziemna armia. Podokręg AK Rzeszów, Rzeszów 2010
• Jan Podoski – Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddziału Spec. Sztabu N.W. za okres 1941 r. – 1945 r., Londyn, 28 lutego 1996, niepublikowane, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II-52.356
• Antoni Pospieszalski – Operacja FRESTON. Misja Brytyjska w Polsce 1944/1945, w: Zeszyty Historyczne Stowarzyszenia Klub Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari, nr 4/2006, s. 3-14
• Stanisław Pasterz – Krzywdy dozwolone, Jasło-Lubla 2002
• Stanisław Pasterz – Bez tytułu. Wspomnienia, Strzyżów 1994
• Andrzej Paweł Przemyski – Amerykański zrzut lotniczy na powstańczą Warszawą 18 września 1944: kontrowersje – fakty, w: Rocznik Lubelski 1985-1986, nr 27-28, s. 177-187
• Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ,Warszawa, ISBN 83-206-0833
• Andrzej Przybyszewski – Skoczkowie spadochronowi – Cichociemni na terenie Krakowskiego Okręgu Armii Krajowej, w: Mars : problematyka i historia wojskowości: studia i materiały, Tom 14 (2003) s. 61-74
• Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski, w: Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty, IPN, Warszawa 2012, s. 15-25, ISBN 978-83-7629-394-3
• Grzegorz Rutkowski – Ewakuacja ludzi i sprzętu ze zrzutowisk, w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309), styczeń 2016, s. 6-12, ISSN 1233-8567
• Grzegorz Rutkowski – Techniki przerzutu zaopatrzenia dla AK, w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309), styczeń 2016, s. 13-19, ISSN 1233-8567
• Grzegorz Rutkowski – Środki pieniężne przerzucone drogą lotniczą dla Polskiego Państwa Podziemnego w: Dzieje Najnowsze, Instytut Historii PAN, 2018, nr 2, s. 5-20, ISSN 0419-8824
• Antoni Stańko – Gdzie Karpat progi? Armia Krajowa w powiecie dębickim, Warszawa 1990
• Elżbieta Skerska – Operacja „Neon 4”, w: Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej 2017 (nr 67), s. 86-91, ISSN 1732-1913, ISSN 2081-2752
• Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej. Zrzuty w 1944 r. dla Armii Krajowej, w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198), październik 2006, s. 39-43 ISSN 1233-8567
• K. Stoliński – Pomoc finansowa dla Armii Krajowej i Delegatury Rządu na Kraj (1940-1944), Mars 2004, t. XVI, s. 5-14.
• Halszka Szołdrska – Lotnictwo Armii Krajowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1998, ISBN 83-232-0877-8
• Halszka Szołdrska – Lotnictwo Podziemia, czyli dzieje Wydziału Lotniczego KG AK, Warszawa 1986
• Halszka Szołdrska – Zrzuty, w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295), listopad 2014, s. 44-49, ISSN 1233-8567
• Przemysław A. Szudek – Wspomnienia oficera do zadań specjalnych, ŚZŻAK, OW Rytm, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7399-532-1
• Przemysław A. Szudek – Viva Italia!, w: Biuletyn Informacyjny Studium Polski Podziemnej, nr 7, Londyn 2013, s. 38-41 ISBN 978-0-9928030-0-1
• Barłomiej Szyprowski – Sprawy sądowe związane z mieniem zrzucanym dla Sił Zbrojnych w Kraju drogą lotniczą, „Zgrupowanie Radosław”, 2011, nr 5, s. 73-86.
• Bartłomiej Szyprowski – Porucznik cc. Witold Strumpf „Sud” przed sądem podziemia, Przegląd Historyczno-Wojskowy 2012, nr 2 (240), s. 207-218.
• Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem. Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego. w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211-227, ISSN 1734-7815
• Bartłomiej Szyprowski – Sprawa kradzieży pieniędzy cichociemnych z placówki „Trawa” i rozwiązanie jej przez podziemny wymiar sprawiedliwości, w: Przegląd Historyczno – Wojskowy 16 (67)/1, s. 158-178
• Bartłomiej P. Szyprowski – Kradzież pieniędzy zrzutowych z placówki „Kopyto”. Sprawa karna pchor. Tadeusza Szatkowskiego „Groma” przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej Armii Krajowej, w: Dzieje Najnowsze, Instytut Historii PAN, nr 2/2018, s. 21-47, ISSN 0419-8824
• Jan Tarczyński – Organizacja zrzutów materiałowych dla Armii Krajowej, Studium Polski Podziemnej, Londyn, ISBN 0-9501348-8-0
• Jacek Tebinka, Anna Zapalec – Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), Neriton, Warszawa 2021, ISBN 978-83-66018-94-5 (druk), ISBN 978-83-66018-95-2 (e-book)
• Krzysztof Tochman – Słownik Biograficzny Cichociemnych, t. I,  Kasperski Meble, Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
• Krzysztof Tochman – Słownik Biograficzny Cichociemnych, t. II, Abres, Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
• Krzysztof Tochman – Słownik Biograficzny Cichociemnych, t. III, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec, ISBN 83-910535-4-7
• Krzysztof Tochman –  Słownik Biograficzny Cichociemnych, t. IV, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec, ISBN 978-83-933857-0-6
• Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944), w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122, ISSN 1234-5075
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, IW PAX, wyd. III, ISBN 83-211-0752-4
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941 – 1945, WIH Warszawa
• Jędrzej Tucholski – Powracali nocą, KiW, Warszawa 1988
• Jędrzej Tucholski – Spadochroniarze, IW PAX, ISBN 83-211-1057-6 
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni i spadochroniarze 1941 – 1956, OW Rytm, ISBN 978-83-7399-371-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni. Historia legendarnych spadochroniarzy, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2010
• Edmund Twardowski „Dąb” – Zrzut dla „Obroży”, w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309), styczeń 2016, s. 45-47, ISSN 1233-8567
• Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943 (list do redakcji), w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42) s. 471-475
• Marian Woźniak – Wielkopolska karta „Riposty”. Materiałowe zrzuty lotnicze dla Poznańskiego Okręgu Armii Krajowej w roku 1943, w: Biuletyn informacyjny ŚZŻAK Okręg Wielkopolska, nr 4 (4/90), grudzień 1990, s. 2-17
• Andrzej Zagórski (oprac.) – Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, t. I, Dział łączności konspiracyjnej zewnętrznej (1943-1945), Zbiory Adama Potyry, Kraków 1998
• Andrzej Zagórski (oprac.) – Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, t. II, Dział Łączności Operacyjnej, Łączność radiowa, część 1, Kraków 1999
• Andrzej Zagórski (oprac.) – Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach,  t. II, Dział Łączności Operacyjnej, Łączność radiowa, część 2, Kraków 1999
• Zieliński Zbigniew – Misja kryptonim „Freston” wylądowała pod Częstochową 26 grudnia 1944 roku. Czy wykonała zadanie?, w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (200), grudzień 2006, s. 31-36, ISSN 1233-8567
• Zbigniew Zieliński – Brytyjska Misja Wojskowa SOE FRESTON 1944, w: Niepodległość i Pamięć, 2007 nr 14/1 (25), s. 157-166, ISSN 1427-1443
• Katarzyna Zientara-Majewski – Operacja „Adolphus”, w: „Kombatant”, luty 2014, nr 2 (278), s. 10-13, ISSN 0867-8952
• Józef Żbik [Józef Zabielski] – Pierwszy skok, wyd autor, Polsko Angielska Drukarnia, Londyn 1946, wyd. I