• cichociemni@elitadywersji.org

Tag Archives: Kruszynka

Stanisław Dmowski – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Stanisław Dmowski - Cichociemnyps.: „Podlasiak”, „Kruszynka”

vel Feliks Lipiński

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0176

 

Dmowski-Stanislaw-elitadywersji-org-183x250 Stanisław Dmowski - Cichociemny

kpt. dypl. cc Stanisław Dmowski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org

AK-opaska-300x201 Stanisław Dmowski - Cichociemnyur. 20 listopada 1909 w Zimnejwodzie (powiat węgrowski), zm. 6 marca 2002 – kapitan dyplomowany piechoty, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, 1 batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, uczestnik kampanii wrześniowej, więzień UB (1946), Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in.  zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy; uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), i in. W dniu wybuchu wojny miał 29 lat 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 35 lat 1 miesiąc

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Stanisław Dmowski - CichociemnySpis treści:


 

Uczył się w szkole powszechnej w Zimnejwodzie, od 1925 w gimnazjum w Warszawie, następnie od 1928 w Węgrowie, tam zdał w 1930 egzamin dojrzałości.

Od 1931 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej (1931-1934), po jej ukończeniu 15 sierpnia 1934 awansowany na stopień podporucznika. Od 1934 przydzielony do 10 Pułku Piechoty w Łowiczu 26 Dywizji Piechoty, m.in. jako dowódca kompanii przeciwlotniczej ciężkich karabinów maszynowych. Awansowany na stopień porucznika 19 marca 1938.

 

 

II wojna światowa

Pomnik_Armii_Poznan-250x188 Stanisław Dmowski - CichociemnyW kampanii wrześniowej 1939 jako  dowódca kompanii ckmów przeciwlotniczych 10 Pułku Piechoty 26 Dywizji Piechoty, w składzie Armii „Poznań”. Uczestniczył w walkach w rejonie miejscowości Czerlin, Gołańcz, Żnin, Barcin, w bitwie nad Bzurą, Kompina, Gągolin Północny, Skierniewice, Osiek, Wyszogród. W Niwiskach pod Siedlcami ranny w nogę.

12 listopada 1939 przekroczył granicę z Węgrami, od 23 listopada 1939 we Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca 8 kompanii 5 Pułku Strzelców Pieszych 2 Dywizji Strzelców Pieszych.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji dotarł do Szwajcarii, internowany. Uciekł 23 lipca 1940, od 11 października 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do Szkoły Podchorążych Piechoty.

 

 

Cichociemny
Consolidated-B-24-Liberator-300x227 Stanisław Dmowski - Cichociemny

Consolidated B-24 Liberator

button-zrzuty_200-150x150 Stanisław Dmowski - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Stanisław Dmowski - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, od maja do listopada 1943 uczestnik III kursu Wyższej Szkoły Wojennej, po jego ukończeniu praktyka w Oddziale III Sztabu Naczelnego Wodza. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 19 stycznia 1944 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przydzielony do Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Awansowany na stopień kapitana 1 marca 1944.

Brindisi_1-300x199 Stanisław Dmowski - Cichociemny

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 26/27 grudnia 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Staszek 2” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LXIII), z samolotu Liberator BZ 965 „V” (301 Dywizjon PAF, załoga: pilot – F/L Stanisław Reymer-Krzywicki, pilot – F/O Mikołaj Paraśkiewicz / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – W/O Dionizy Budnicki / mechanik pokładowy – Sgt. J. Brzeziński / strzelec – P/O K. Grabowski / despatcher – F/S Stanisław Baran). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 16.20 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę „Wilga 1” w okolicach miejscowości Szczawa, w rejonie Mogielicy (Beskid Wyspowy), 23 km od Nowego Targu, w rejonie góry Mogielnica. Był to ostatni zrzut cichociemnych, po upadku Powstania Warszawskiego. Razem z nim skoczyli: ppor. Bronisław Czepczak Górecki ps. Zwijak, ppor. Jan Matysko ps. Oskard, kpr. Jan Parczewski ps. Kraska, mjr Zdzisław Sroczyński ps. Kompresor, mjr Witold Uklański ps. Herold. Był to trzeci lot tej ekipy, w poprzednich (22/23 listopada, 25/26 grudnia) nie można było wykonać zadania. Skoczkowie przerzucili 589 800 dolarów w banknotach oraz 6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 15 zasobników i 5 paczek. Zasobniki i paczki zrzucono w pierwszym nalocie na placówkę o godz. 20.50, skoczkowie (po dwóch) wyskoczyli o godz. 21.09 dopiero w czwartym, piątym i szóstym nalocie samolotu na placówkę. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 01.15, po locie trwającym 8 godzin 55 minut.

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

AK-opaska-300x201 Stanisław Dmowski - CichociemnyPo skoku przydzielony do dyspozycji Oddziału III (operacyjnego) Komendy Głównej AK, w 1 batalionie por. Jana Lipczewskiego ps. Andrzej 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK.

Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 29 – 38

 

Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej
w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISSN 1640-5625

 

Dawid Golik – Alianccy lotnicy, cichociemni i „peżetki” z Krakowa
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (320) grudzień 2016, s. 48 – 53

 

 

Po wojnie
Oddzial-VI-Londyn-300x253 Stanisław Dmowski - Cichociemny

Oddział VI SNW, Londyn

Po rozwiązaniu AK pozostał w konspiracji, od 15 lutego 1945 w dyspozycji ppłk. Zygmunta Janke ps. Walter,  dowódcy Okręgu Śląsk.Od 25 lutego 1945 szef wywiadu wojskowego w okręgu, organizował konspiracyjne komórki dowodzenia w LWP.

Za zgodą komendanta okręgu 15 września 1946 ujawnił się przed komisją likwidacyjną w Warszawie, 19 września zarejestrował w Rejonowej Komendzie Uzupełnień w Mińsku Mazowieckim. Zweryfikowany w stopniu kapitana, skierowany przez wydział personalny MON od 22 września 1945 na kurs pancerny w Modlinie. Po jego ukończeniu 4 stycznia 1946, przydzielony od 6 stycznia 1946  jako szef sztabu 4 Brygady Pancernej w Tarnowie. W związku z szykanami, od 28 marca 1946 zdemobilizowany.

Polski_Korpus_Przysposobienia_i_Rozmieszczenia-1-300x249 Stanisław Dmowski - Cichociemny

Ulotka PKPiR

Od marca 1946 elektromonter w Państwowej Fabryce Samochodów w Gliwicach. 27 maja 1946 aresztowany przez UB w Warszawie, pod zarzutem współpracy z wywiadem brytyjskim, 23 czerwca zwolniony. Z obawy przed kolejnym aresztowaniem 15 lipca 1946 przekroczył granicę z Czechosłowacją, następnie czesko – niemiecką. Po zgłoszeniu na posterunek policji amerykańskiej aresztowany, osadzony w Tirschenreuth, nakłaniany do współpracy z wywiadem amerykańskim. Po kontakcie z polskim oficerem łącznikowym zwolniony.

1 sierpnia 1946 zgłosił się do sztabu 1 Dywizji Pancernej, 25 sierpnia zameldował się w Komisji Likwidacyjnej Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Przez dwa lata w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Pozostał na emigracji, po demobilizacji przez wiele lat jako rysownik w Elliott Automation.

 

 

Awanse

 

 

Odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

cc-Dmowski-grob_P1240371-250x134 Stanisław Dmowski - CichociemnySyn Macieja oraz Bronisławy z domu Skarzyńskiej. Zawarł związek małżeński z Haliną z domu Relich. Mieli troje dzieci.

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Stanisław Dmowski - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Stanisław Dmowski - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Stanisław Dmowski - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Stanisław Dmowski - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Stanisław Dmowski - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Stanisław Dmowski - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Stanisław Dmowski - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Stanisław Dmowski - Cichociemny

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0040
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 34-35, Oleśnica, 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 8390249901
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 329-332, 463, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski  Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 306. ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945 . Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 263

 

 

 

1