Franciszek Pukacki – Cichociemny

Franciszek Pukacki – Cichociemny

ps.: „Gzyms”, „Gwóźdź”

Franciszek Konstanty Pukacki 

vel Sylwester Błażejewski, Jan Konstansty Kobudziński, vel Marek Korajski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0014

 

ur. 29 stycznia 1916 w Wyskoci (powiat kościański), zm. 4 listopada 1980 podczas podróży pociągiem, pomiędzy Ostrowem Wielkopolskim a Kaliszem – major, prawnik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, II Odcinka „Wachlarza”, w akcji sabotażowej zniszczył pięć bombowców nurkujących Junkers Ju-87D (1943), uczestnik kampanii wrześniowej, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Riazań, Griazowiec (1944-1948), Cichociemny

Znajomość języków obcych: niemiecki, francuski, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze:  dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), STS 38 (Briggens), spadochronowy; uzupełniające: łączności dla oficerów 4 BKS, pozwolenie 1691/k na prowadzenie samochodów osobowych, ciężarowych, i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata 7 miesięcy; w dacie skoku do Polski 26 lat 1 miesiąc. Syn kontrolera Ubezpieczalni Krajowej, wieloletniego organisty

po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik SB, TW Cichy

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Album Fotograficzny 27. WDP AK
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w szkole powszechnej w Wyskoci, od 1927 w Gimnazjum Klasycznym im. Hugo Kołłątaja w Krotoszynie, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. W 1934 podjął studia na Wydziale Prawno – Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, zaliczył I rok. Wraz z braćmi: Marianem i Józefem działał w Polskiej Korporacji Akademickiej Lechia.

Od sierpnia 1936 uczestnik dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty 25 Dywizji Piechoty w Szczypiornie, od 1937 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie. Po jej ukończeniu praktyka w 51 Pułku Piechoty w Brzeżanach, w lipcu 1939 awansowany na stopień sierżanta podchorążego, przydzielony do 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej 25 Dywizji Piechoty.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 dowódca 3 plutonu 8 kompanii 3 batalionu 60 Pułku Piechoty w składzie Armii „Poznań”. Uczestnik bitwy nad Bzurą, m.in. 9 września w walce o Łęczycę poprowadził pluton w walce na bagnety, od 9 września dowódca 8 kompani 60 PP. Od 20 września wraz z jednostką w obronie Warszawy, 25 września 1939 ranny w Lasku Bielańskim (postrzał w biodro). Awansowany na stopień podporucznika 24 września 1939, ze starszeństwem od 1 września 1939, za męstwo w walce odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

24 grudnia 1939 przekroczył granicę ze Słowacją, następnie z Węgrami, od 28 grudnia 1939 internowany w obozie Nogradreroce. 12 marca 1940 uciekł, przez Jugosławię, następnie morzem dopłynął 7 kwietnia 1940 do Marsylii (Francja). W Chateubriant (Bretania) przydzielony do Legii Oficerskiej.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

Po upadku Francji ewakuowany 24 czerwca 1940 r. z St. Jean de Luz, 27 czerwca dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Od 30 lipca 1940 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 9 października 1941 przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. uczestnik kursu łączności dla oficerów 4 Brygady Kadrowej Strzelców, kursu dywersji (STS 25, Inverlochy), STS 38 (Briggens) i in. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 listopada 1941 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), płk  Józefa Smoleńskiego ps. Łukasz.  Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 3 marca 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 marca 1942 w operacji lotniczej „Collar” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: IV), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Stradishall, zrzut na placówkę odbiorczą „Pole”, w okolicach miejscowości Łosinno, 7 km od Wyszkowa. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Jankowski ps. Agaton, por. Jan Kochański ps. Jarema, kpt. Zygmunt Milewicz ps. Róg, kpt. Bohdan Piątkowski ps. Mak, por. Jan Rogowski ps. Czarka. Był to trzeci lot tej ekipy, poprzednio (25/26 oraz 27/28 lutego) zadanie nie mogło być wykonane.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, szef samodzielnego Referatu „S”, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dnia 3/4.III. – odbył się 8-my lot (5-ta ekspedycja). Według relacji nawigatora i strzelca ogonowego zrzut nastąpił wprost na plac. „Pole”. Pogoda wspaniała. Nawigator – por. Wodzicki i kpt. Król (jako doradca).

Noc z 3/4.III. była ożywiona. Na lotnisku Stradishall lądowało kilka Halifaxów biorących udział w bombardowaniu zakładów Renault w Paryżu. (…)

Nasz Halifax wrócił w dobrej formie. Kpt. Król (dublant i kontroler) wytrzymał i za czwartym okrążeniem zauważył sygnał placówki „Pole”.” (s. 47)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943
w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42), s. 471-475

 

Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem.
Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego
w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211 – 227

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Dynasy 10/6 u Anny i Mieczysława Siewierskich, od kwietnia przy ul. Dąbrowieckiej 15 u p. Jabłońskiej, od maja 1942 przy ul. 6 Sierpnia.

Od kwietnia 1942 przydzielony do organizacji dywersyjnej Wachlarz, na II odcinek, obejmujący rejon Równego, Zwiahel, Żytomierza, Kijowa. 2 maja 1945 zatrzymany w ulicznej łapance na Kercelaku, osadzony w koszarach dawnej policji konnej przy ul. Ciepłej, uwolniony dzięki pomocy tzw. granatowych policjantów. W kwietniu i maju 1942 instruktor dywersji podczas szkolenia żołnierzy z Czerniakowa i Mokotowa. W lipcu 1942 dzięki fałszywym dokumentom niemieckiej organizacji Todt wyruszył z Warszawy do Krakowa, następnie do Lwowa wraz z grupą 13 harcerzy z organizacji „Jerzyki” z Piastowa.

Zorganizował ośrodki dywersyjne w rejonie linii kolejowej Szepietówka – Berdyczów – Koziatyn – Kijów, m.in. w rejonie Sławut, Szepietówki, Płoskirowa, Połonne, Miropola, Borszczówki. Objął dowództwo ośrodka w Szepietówce. Podjął pracę jako mechanik w firmie „Franz Derscheid” w Równem.

We wrześniu 1942, w drodze powrotnej z Warszawy, zatrzymany w łapance na dworcu kolejowym w Tarnowie, uniknął zatrzymania dzięki sfałszowanym dokumentom Todta (miał przy sobie ładunki wybuchowe oraz mapy). Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych, m.in. na początku marca 1942 wysadził dwa transporty kolejowe pod Szepietówką i Berdyczowem.

Wobec przeniesienia firmy „Franz Derscheid” do Charkowa, od 10 kwietnia 1943 wraz z grupą dywersyjną w Charkowie. Pracował w rejonie lotniska, na którym bazowały bombowce nurkujące Junkers Ju-87D. Od 15 maja do czerwca 1943, używając mieszanki karbonitu, pyłu szklanego i metalowego doprowadził do zniszczenia pięciu samolotów Ju 87, które po starcie nie powróciły z lotów bojowych przeciwko Rosji.

W związku z pracą w firmie „Franz Derscheid”, od 5 lipca 1943 powrócił do Szepietówki. Wobec rozwiązania „Wachlarza” otrzymał rozkaz zorganizowania oddziału partyzanckiego Inspektoratu Rejonowego Równe AK. Uczestnik udanej akcji rozbrojeniowej, w nocy z 25 na 26 lipca 1943 wraz z sześcioma żołnierzami uzbrojonymi w noże zaatakował trzynastoosobowy niemiecki posterunek na stacji kolejowej w Szepietówce, likwidując 4 oraz raniąc 5 Niemców oraz zdobywając pięć karabinów. Tej samej nocy żołnierz z jego zespołu dywersyjnego, Henryk Prochocki ps. Karaś włamał się do szafki depozytowej niemieckich kolejarzy, zdobywając sześć pistoletów.

Od 29 lipca 1943 wraz z dziesięcioosobowym oddziałem w Lasach Sławucko – Zasławskich. 3 maja 1943 odznaczony Krzyżem walecznych po raz pierwszy. Wkrótce oddział powiększył się do ok. 30 żołnierzy, m.in. wspierając polską samoobronę oraz chroniąc Polaków przed działaniami UPA. W połowie września 1943 oddział rozproszono wskutek ujawnienia przez Ukraińców jego dyslokacji Niemcom.

Od grudnia 1943 oddział ponownie sformowano, od 4 stycznia 1944 w drodze na koncentrację 27 Dywizji Piechoty AK, po podporządkowaniu oddziałowi por. Mariana Orlińskiego ps. Jerzy, w sile ok. 60 żołnierzy AK. W drodze zwycięska potyczka z oddziałem UPA w rejonie kolonii Dermań. 11 stycznia 1944 w rejonie chutora (niewielka osada) Sady Małe oddział okrążony przez UPA, żądającą poddania się. Por. Marian Orliński ps. Jerzy zdecydował o podjęciu pertraktacji, udał się na nie wraz z jednym żołnierzem, obaj zostali zamordowani. Po zaatakowaniu przez oddział Ukraińców, rozpierzchli się, oddział przeprawił się za rzekę Ikwę, dotarł do Pańskiej Doliny, tam do 11 lutego uczestniczył w walkach polskiej samoobrony przeciwko UPA.

15 lutego 1944 wraz z oddziałem wyruszył przez Kisielin, Twerdynie, Świniarzyn, dotarł do Kupiczowa, na miejsce koncentracji formowanej 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Po porwaniu przez oddział NKWD Cichociemnego kpt. Władysława Kochańskiego ps. Bomba, objął dowodzenie także tym oddziałem. Mianowany dowódcą 1 batalionu 45 Pułku Piechoty AK, jako oddziału dyspozycyjnego dowódcy dywizji, w składzie dwóch kompanii po dwa plutony, pluton moździerzy i działek przeciwpancernych, pluton ciężkich karabinów maszynowych, pluton zwiadu, pluton gospodarczy, razem ok. 300 żołnierzy.

Wraz z batalionem uczestnik wielu akcji bojowych, m.in. 24 marca 1944 zdobył bunkier pod Turpinem z załogą niemiecko – węgierską, 29 marca 1944 zdobył wieś Pustynkę, utrzymał pozycje aż do 9 kwietnia 1944, umożliwiając innym jednostkom dywizji zajęcie nowych pozycji. Za szczególne męstwo przez dowódcę dywizji, ppłka dypl. Jana Kiwerskiego, powtórnie odznaczony Orderem Virtuti Militari, 3 maja 1944 awansowany na stopień kapitana.

25 kwietnia 1944 pod Heladynem w Lasach Szackich (Polesie) odparł natarcie Węgrów wspieranych ogniem broni pancernej i moździerzy. Po wyjściu z okrążenia, od 22 maja 1944 w drodze w stronę Bugu, przekroczył rzekę 29 maja 1944. Na Lubelszczyźnie umożliwił 27 DP AK wyjście z okrążenia w Lasach Parczewskich, 22 lipca 1944 pod Firlejem uczestniczył w zasadzce na niemiecką kolumnę samochodów, zabito 18 niemieckich żołnierzy, 21 wzięto do niewoli. W nocy 25/26 lipca 1944 dywizja została rozbrojona przez Sowietów.

 

 

Album Fotograficzny 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK

Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki

 

Kalendarium działań 27 WDP AK

 

 

Po wojnie

Pod koniec lipca wyruszył w kierunku Warszawy, dotarł do Otwocka. 6 sierpnia 1944 aresztowany w Otwocku przez NKWD, osadzony w Charkowie, od 4 stycznia 1946 r. w łagrze w Riazaniu (Riazańska oblast), następnie od lipca 1947 w łagrze w Griazowcu (Wołogodzka oblast). 11 sierpnia 1947 uciekł, dotarł do Wilna, zatrzymany 24 grudnia 1947 podczas przekraczania granicy, osadzony w Twierdzy Brzeskiej.

W czerwcu 1948 zwolniony, powrócił do Polski. Od lipca 1948 planista w Państwowej Fabryce Sieci i Węży Pożarniczych w Grodzisku Mazowieckim, od grudnia 1951 kamieniarz, następnie mistrz kamieniarski w Zjednoczeniu Robót Kamieniarskich Budownictwa.

Stanisław Jaczyński – Polscy jeńcy wojenni obozu NKWD w Griazowcu
wobec radzieckiej indoktrynacji i penetracji wywiadowczej
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy 2012, nr 13 (64)/ 3 (240). s. 19-42

 

Od 1957 podjął studia (zaoczne) na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, w kwietniu 1963 obronił dyplom magistra prawa. Od 1 lutego 1963 kierownik działu handlowego w Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Nagranuia” w Warszawie, od 1975 w Zjednoczonych Zespołach Gospodarczych „Inco”, od 1978 na emeryturze.

W 1968 zwerbowany przez SB jako kontakt operacyjny Franciszek, następnie tajny współpracownik ps. Cichy. Rozpracowywał środowisko Komitetu Obrony Robotników, w latach 1976-1977 środowisko polskiej emigracji politycznej w Londynie oraz Cichociemnych.

Znany kolekcjoner hełmów wojskowych z I oraz II wojny światowej, obecnie kolekcja znajduje się w Muzeum Regionalnym PTTK im. H. Ławniczaka w Krotoszynie. Od 1972 prezes warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy. W latach 1976-1979 przewodniczący Zespołu Historycznego Cichociemnych Okręgu Warszawskiego ZBoWiD. Zweryfikowany jako major rezerwy.

Wykonał kamienny pomnik upamiętniający pomordowanych i poległych żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz Cichociemnych, posadowiony na cmentarzu na Powązkach (d. wojskowy) w Warszawie. Fundator tablic upamiętniających gen. Michała Karaszewicza – Tokarzewskiego oraz gen. Tadeusza Bora – Komorowskiego, wmurowanych w kościele OO. Dominikanów pw. św. Jacka w Warszawie. 4 listopada 1980 zmarł nagle podczas podróży pociągiem, pomiędzy Ostrowem Wielkopolskim a Kaliszem, pochowany na cmentarzu w Krotoszynie.

Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59

 

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72

 

 

Awanse

• sierżant  podchorąży – lipiec 1939 
• podporucznik – 24 września 1939, ze starszeństwem od 1 września 1939
• porucznik – ze starszeństwem od 3 marca 1942
• kapitan – 3 maja 1944
• major

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – dwukrotnie 
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami

 

 

Życie rodzinne

Syn Teofila, kontrolera Ubezpieczalni Krajowej, wieloletniego organisty oraz Joanny z domu Cwojdzińskiej. Rodziny nie założył.

Miał braci: Józefa (1914-1944), urzędnika, uczestnika kampanii wrześniowej, antyniemieckiej konspiracji, zamordowanego w obozie w Żabikowie; Mariana (1908-1939), prawnika, ppor. rez. 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, poległ w obronie Warszawy.

 

 

Upamiętnienie

Jedna z ulic w Krotoszynie nosi imię Franciszka Pukackiego

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0228
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 141-145, ISBN 83-902499-5-2
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
• Krzysztof Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji, w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60-72
• Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych,  w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157 

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii