Tag Archives: Wołk

Antoni Chmielowski – Cichociemny

ps. “Wołk”, “Gród”

vel Antoni Krawiec, vel Chełmoński, vel Głowacki, vel Hulewicz, vel Wroński

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1690

 

ur. 15 sierpnia 1914 w Wołczuchach (pow. Gródek Jagielloński, obecnie Ukraina), zm. 2 sierpnia 1969 w Opolu – major artylerii, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, WiN, uczestnik kampanii francuskiej, oficer kontrwywiadu, szef wywiadu wojskowego Komendy Obszaru Lwów AK, organizacji NIE we Lwowie, WiN, żołnierz wyklęty, więzień UB, skazany na śmierć, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Galimyj, Kołyma, Magadan (1945-1955), Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, francuski, rosyjski, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End); specjalnościowe: wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej); uzupełniające: techniki samochodowej, podchorążych artylerii, przeciwlotniczy, artylerii przeciwlotniczej, instruktorów broni piechoty,  i in. W dniu wybuchu wojny miał 25 lat; w dacie skoku do Polski 28 lat 6 miesięcy. Pochodził z rodziny chłopskiej

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w szkole powszechnej w Wołczuchach, następnie w Państwowym Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Gródku Jagiellońskim, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. Wstąpił jako ochotnik do wojska, od 29 września 1934 do marca 1935 w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie. Od 16 lipca  1935 do października 1937 w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. Po jej ukończeniu awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 października 1937.

Od 15 listopada 1937 uczestnik kursu samochodowego w Warszawie, następnie od 15 lutego 1938 kursu artylerii przeciwlotniczej w Ośrodku Szkoleniowym Artylerii. Po jego ukończeniu przydzielony jako dowódca plutonu oraz młodszy oficer baterii 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej im. Marszałka Śmigłego – Rydza w Warszawie. W 1937 podjął studia w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Warszawie.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 przydzielony do 11 Samodzielnego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej. 21 września 1939 przekroczył granicę z Węgrami,  internowany w obozie Hidasnemeti. Uciekł, 3 grudnia 1939 dotarł do Francji.

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca plutonu artylerii przeciwlotniczej 5 Pułku Strzelców Pieszych 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Uczestnik kampanii francuskiej, ranny, odznaczony Krzyżem Walecznych oraz francuskim Croix de Guerre.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany 19 czerwca 1940 z La Rochelle, dotarł 22 czerwca 1940 do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej Ośrodka Szkoleniowego Artylerii Przeciwlotniczej.

Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do “Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997, nr 4/1 (7) [1], s. 153-176

 

dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, m.in od 16 maja 1942 uczestnik “Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej” (polska szkoła wywiadu, zwana przez Cichociemnych “kursem gotowania na gazie”). Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 20 marca 1941, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 grudnia 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa.

Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113

 

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943, w sezonie operacyjnym “Intonacja”, w operacji “Window” (dowódca operacji: F/O Mieczysław Kuźnicki, ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax HR-666 “E” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Mierniczek, pilot – F/O Jan Polnik / nawigator – F/O Mieczysław Kuźnicki / radiotelegrafista – F/S Edward Janik / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Chętkowski / strzelec – F/O Zdzisław Markiewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.35 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą “Żbik” 605 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Lelów, 8 km. od Koniecpola. Razem z nim skoczyli: por. Stefan Ignaszak ps. Drozd, ppor. Stefan Jasieński ps. Alfa, ppor. Władysław Maksyś ps. Azot. Skoczkowie przerzucili 744 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i dwie paczki. Skoczków podjął oddział ppor. Henryka Furmańczyka ps. Henryk. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 45 minut.

 

W “Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

“Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant “osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.

Dn. 14.III. nawigatorzy zameldowali: – lot 36/47 wykonany na plac. odb. WÓŁ, zrzut jak plan. (543.000 dol. i 126.000 Rm), .- lot 37/48 wykonany na plac. odb. ŻBIK, zrzut jak plan. (744.000 dol.), – lot 38/49 wykonany na plac. odb. OLCHA, zrzut jak plan. (616.500 dol. i 547.000 Rm), – lot 39/50 wykonany na plac. odb. KOZA, zrzut jak plan. (450.000 dol. i 10.000 peset), – lot 40/51 wykonany na plac. odb. KRA, zrzut jak plan. (395.000 dol.), – lot 41/52 – nawalił dopływ benzyny – 20 min. od plac. – samolot zawrócił, – lot 42/53 – nawigator twierdzi, że plac. odb. nie dała 1944 [sygnałów świetlnych]. DZIĘKI CI WIELKI BOŻE! Wspaniała i szczęśliwa defilada – d l a   K r a j u !

Nastrój załóg, ekip i Wydz. “S”: w r e s z c i e    w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Jerzy Straszak – “Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996

 

Po skoku przydzielony do komórki “993/G” Oddziału II B (kontrwywiad) Komendy Głównej AK. Od października do 20 grudnia 1943 roku szef referatu legalizacyjnego, od połowy 1944 szef wywiadu wojskowego Oddziału II Komendy Obszaru Lwów AK.

Po Akcji Burza we Lwowie i aresztowaniu płk. Henryka Pohoskiego, od 1 sierpnia 1944 szef Oddziału II organizacji NIE (jako kapitan “Hulewicz”). Do października 1945 likwidator organizacji “NIE” we Lwowie. Później działał w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość.

Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49

Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003, nr 10, s. 149-165

 

 

Po wojnie

Od października 1945 w Krakowie, podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

20 grudnia 1945 w Krakowie aresztowany przez MBP, osadzony w warszawskim więzieniu przy ul. Rakowieckiej. W listopadzie 1946 przewieziony do Kijowa, przekazany sowieckiemu MGB.

W procesie w Kijowie początkowo skazany na śmierć, następnie na 20 lat łagru. Zesłany do łagrów nad Kołymą, pracował niewolniczo w kopalniach klastevitu w rejonie posiołka Galimyj (Om – Suk – Czon, oblast Magadan) oraz w Magadanie.

Po zwolnieniu, 15 grudnia 1955 powrócił do Polski. Od 1956 w Wydziale Gospodarki Komunalnej Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, następnie zastępca kierownika wydziału Wojewódzkiego Zrzeszeniu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Opolu. W 1967 ukończył Studium Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego, 27 czerwca 1967 obronił dyplom magistra administracji. 12 października 1968 awansowany na stopień majora (rozkaz personalny MON z 17 sierpnia 1968).

Zmarł tragicznie 2 sierpnia 1969 w Opolu, wskutek zatrucia podczas snu dwutlenkiem węgla. Pochowany we Wrocławiu na Cmentarzu Grabiszyńskim – pole 32, grób 196, rząd 16.

 

 

Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
“Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”

W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.

W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych

 

 

Memoriał Zrzeszenia “Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 1 października 1937
• porucznik – ze starszeństwem od 20 marca 1941
• kapitan – 14 marca 1943
• major – 12 października 1968

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 3  maja 1944
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Krzyż Wojenny (Francja)

 

 

Życie rodzinne

Syn Antoniego rolnika oraz  Anny z domu Mulak. Miał dwóch braci: Piotra oraz Józefa, kpt. lotnictwa, przydzielonego do Inspektoratu Lotnictwa WP.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, syng. Kol.023.0030
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych,  t. 2, s. 33-34, Rzeszów, 1996, Wydawnictwo Abres, ISBN 8390249952
• Kajetan Bieniecki  Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 65-67, 361-361, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, 1984, s. 301, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 140
• Jerzy Węgierski – Armia Krajowa na Kresach południowo-wschodnich po lipcu 1944 r., w: Żołnierze wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku, Warszawa, 2013, s. 19-50, Oficyna Wydawnicza Volumen, ISBN 9788372330772