ps.: „Fordon”, „Łoże”, „Czarny”
Edwin Mikołaj Scheller, vel Mikołaj Bereżański, vel Wojciech Połański, vel Wojciech Koronowski, vel Wiesław Kwiatkowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1274
Uczył się w szkołach powszechnych w Toruniu, Nieświeżu, Wołożynie, Poznaniu (rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania w związku z przydziałami ojca – wojskowego), następnie w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz Gimnazjum Państwowym i Liceum im. J. Piłsudskiego w Bydgoszczy. W maju 1939 zdał egzamin dojrzałości. Od maja 1939 w XI batalionie Junackich Hufców Pracy w Nowogrodzie nad Narwią, pracował przy fortyfikacjach.
3 września 1939 spontanicznie, wraz z harcerzami, kolejarzami, młodzieżą PW uczestniczył w walkach z niemieckimi dywersantami w Bydgoszczy. 4 września jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego, przydzielony do 8 kompanii 62 Pułku Piechoty 15 Dywizji Piechoty. Wraz z pułkiem walczył w składzie Armii „Pomorze” w rejonie Strzelc Kujawskich, Brzozy, Gąbina, Bzury, Kampinosu, 13 września lekko ranny w nogę, walczył do 27 września w obronie Warszawy. Leczony w szpitalu przy Al. Ujazdowskich 37, pod koniec października osadzony w niemieckim obozie w Pruszkowie.
30 października uciekł, powrócił do Bydgoszczy, następnie od połowy listopada w Warszawie. Podjął pracę jako sanitariusz w szpitalu, następnie przez Kraków, Rawę Ruską, Lwów, Bolechów dotarł 15 grudnia 1939 do granicy z Węgrami. Internowany w cytadeli w Budapeszcie, następnie w obozach dla uchodźców w Gyöngyös, Leanyfalu, później do 27 stycznia 1940 ponownie w cytadeli w Budapeszcie.
W nocy 1/2 lutego 1940 dotarł pociągiem do granicy z Francją w Modane. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, skierowany do obozu w Bressuire, następnie przydzielony do 5 Pułku Strzelców Pieszych 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Od 1 maja do 17 czerwca na kursie Szkoły Podchorążych Piechoty w Coëtquidan, następnie we francuskim oddziale broniącym tzw. reduty bretońskiej.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Po upadku Francji ewakuowany z La Rochelle, 22 czerwca dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim.Od 18 lipca 1940 przydzielony 3 batalionu strzelców 1 Brygady Strzelców. Od 20 stycznia do 19 kwietnia 1941 uczestnik I kursu Szkoły Podchorążych Piechoty w Dundee; ukończył kurs z wynikiem bardzo dobrym jako podchorąży.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, ukończył kurs „commando”, spadochronowy, od 20 maja do 27 grudnia 1942 uczestnik Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej w Glasgow (kryptonim polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”).
Po kursie praktyka w Oddziale II (wywiad) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942 w Audley End. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 13 marca 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Tile” (dowódca operacji: F/O Karol Gębik, ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik, F/O Jerzy Polkowski / radiotelegrafista – F/S Janusz Antoniewicz / mechanik pokładowy – Sgr. March – RAF / strzelec – F/S Marian Koc / despatcher – F/S Kazimierz Pacut). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.30 z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Olcha”, ok. 9 km od Kielc. Razem z nim skoczyli: por. Oskar Farenholc ps. Sum, por. Janusz Prądzyński ps. Trzy, ppor. Jan Rostworowski ps. Mat. Skoczkowie przerzucili 616,5 tys. dolarów w banknotach oraz 547 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwie paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 16 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Dn. 14.III. nawigatorzy zameldowali: – lot 36/47 wykonany na plac. odb. WÓŁ, zrzut jak plan. (543.000 dol. i 126.000 Rm), .- lot 37/48 wykonany na plac. odb. ŻBIK, zrzut jak plan. (744.000 dol.), – lot 38/49 wykonany na plac. odb. OLCHA, zrzut jak plan. (616.500 dol. i 547.000 Rm), – lot 39/50 wykonany na plac. odb. KOZA, zrzut jak plan. (450.000 dol. i 10.000 peset), – lot 40/51 wykonany na plac. odb. KRA, zrzut jak plan. (395.000 dol.), – lot 41/52 – nawalił dopływ benzyny – 20 min. od plac. – samolot zawrócił, – lot 42/53 – nawigator twierdzi, że plac. odb. nie dała 1944 [sygnałów świetlnych]. DZIĘKI CI WIELKI BOŻE! Wspaniała i szczęśliwa defilada – d l a K r a j u !
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych u „ciotki” Zofii Podoskiej ps. Frania, mieszkał w Warszawie, przy ul. Oboźnej, następnie na ul. Czarneckiego 21.
Elżbieta Skerska – Edwin Mikołaj Scheller – Czarny „Fordon” – cichociemny
w: Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej 2017 (nr 67), s. 92 – 97
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Po aklimatyzacji przydzielony jako oficer Referatu Centralnego i Kolejowego wywiadu ofensywnego do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK. Od czerwca 1943 zastępca kierownika ekspozytury wywiadu o krypronimie „E23” w Lublinie.
15 lutego 1944 aresztowany przez gestapo pod fałszywą tożsamością w konspiracyjnym mieszkaniu w Lublinie przy ul. Żmigród. Osadzony „Pod Zegarem” oraz na Zamku Lubelskim, przesłuchiwany w ciężkim śledztwie (pytano także o… niego), torturowany, nie załamał się. Przez strażnika na zamku przekazał informacje ze śledztwa, ostrzegł zagrożonych aresztowaniem. Po ok. trzech miesiącach, dzięki staraniu narzeczonej (późniejszej żony) Izabelli Kowalewskiej oraz wsparciu KG AK i Komendy Okręgu Lublin AK, 27 maja 1944 wykupiony z rąk gestapo. Leczony z obrażeń po śledztwie pod Lublinem (chodził o lasce), od czerwca w Piasecznie.
W Powstaniu Warszawskim stan zdrowia nie pozwalał mu walczyć (wskutek obrażeń odniesionych w wyniku tortur gestapo wciąż chodził o lasce), ponadto utracił kontakt z Komendą Główną AK. Współpracował wywiadowczo z oddziałami Pułku „Baszta”, por. Bolesława Ostrowskiego ps. Lanca oraz por. Mariana Ślifierza ps. Wirski. Wraz z żoną zajmował się także zbieraniem lekarstw dla Powstańców. Zagrożony aresztowaniem, w październiku 1944 wraz z żoną wyjechał do Krakowa, następnie do Piotrkowa Trybunalskiego.
24 sierpnia 1948 Naczelny Wódz odznaczył Go Orderem Wojennym Virtuti Militari – „za wyróżniające się męstwo w akcjach bojowych podczas konspiracji i walk Powstania Warszawskiego”. Muzeum Powstania Warszawskiego, po mojej interwencji (patrz pkt. 27) wpisało Go do bazy uczestników Powstania. Instytut Pamięci Narodowej („dzięki” Krzysztofowi A. Tochmanowi) wciąż nie chce uznać Go za uczestnika Powstania Warszawskiego…
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 nr 10, s. 149-165
W styczniu 1945 powrócił z żoną do Bydgoszczy, zamieszkali w mieszkaniu jego rodziców. Powrócił do Piaseczna, następnie wyjechał do Łodzi, podjął pracę w Szkole Samochodowej. Odnowił kontakty konspiracyjne, zaangażował się w działania Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, m.in. zorganizował 12 osobowy oddział dyspozycyjny DSZ. W maju 1945 oddział został oddany do dyspozycji Komendzie Okręgu Pomorskiego DSZ, w związku z licznymi aresztowaniami w okręgu, we wrześniu 1945 oddział rozwiązano. 15 września 1945 ujawnił się jako były żołnierz AK w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Bydgoszczy.
ppor. Edwin Scheller-Czarny, ze zbiorów NAC
W nocy 17 listopada 1945 aresztowany w mieszkaniu w Bydgoszczy przy ul. św. Antoniego z Padwy 6, osadzony w więzieniu w Gdańsku. Tego samego dnia aresztowano jego żonę Izabellę (była w 5 miesiącu ciąży). Wraz z 36 innymi osobami oskarżony o to, że w czasie wojny i po wojnie (…) brał czynny udział w nielegalnym związku pod nazwą „Armia Krajowa”, mającym na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego”… 7 czerwca 1946 wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego w Gdańsku wraz z żoną uwolniony od zarzutów, zwolniony z więzienia w stanie skrajnego wyczerpania: choroba serca, opuchlizna głodowa. Po aresztowaniu, wskutek tortur podczas śledztwa żona poroniła, uracili dziecko.
Po odzyskaniu wolności wyjechał do Szczecina, do 1947 bezskutecznie poszukiwał pracy, prześladowany przez UB. Pozostawał na utrzymaniu żony, od 1946 podjął studia na kierunku handel zagraniczny, w szczecińskiej filii Akademii Handlowej w Poznaniu, w październiku 1951 zdobył dyplom wyższych studiów ekonomicznych I stopnia.
Od listopada 1947 w „Baticulu”, zwolniony w lutym 1948, od marca w Zarządzie Portu Szczecin, w maju 1950 zwolniony, następnie w Zakładach Zbytu Energii w Szczecinie. Po zaleceniu władz wyjechał do Inowrocławia, podjął pracę w Narodowym Banku Polskim, zwolniony. Do 1956 w Fabryce Wyrobów Lutowniczych, następnie do 1966 kierownik wydziału eksploatacji Zarządu Portu Szczecin, później starszy projektant w Biurze Projektów Budownictwa Morskiego. W 1968 na dziewięciomiesięcznej delegacji w Indiach, przy opracowywaniu projektów rozbudowy portów w stanach Kerala oraz Mysore. W maju 1980 przeszedł na emeryturę, do 1990 pracował na pół etatu. Zmarł 1 lutego 1999 w Szczecinie.
Syn Bronisława oficera Korpusu Ochrony Pogranicza oraz Zuzanny z domu Strehlau. W 1944 zawarł związek małżeński z Izabellą z domu Kowalewską (1915-1984), żołnierzem ZWZ-AK ps. Janka, vel Zofia Zakrzewska, vel Irena Szeller. Stracili dziecko, gdy poroniła w 5 miesiącu ciąży, w trakcie tortur podczas śledztwa po aresztowaniu w listopadzie 1945.
W 1986 zawarł związek małżeński z Teresą z domu Szuksztów herbu Pobóg (ur. 1932) primo voto Pajewską. Ma dwoje pasierbów: Zbigniewa Pajewskiego (ur. 1957) mgr leśnictwa oraz Mirosławę Pajewską (ur. 1961) mgr pedagogiki, po mężu Patyna.
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz także – biogram w Wikipedii
ps.: „Janek”, „Janek Paschalski”, „Trzy”, „Dziewięć”
Janusz Witold Prądzyński vel Jan Bałdyga
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1693, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1626
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik UB, TW Wanda
rtm. Janusz Prądzyński
źródło: NAC
Od 1921 uczył się w Państwowym Gimnazjum im. T. Kościuszki w Kaliszu, w 1930 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1930 – 1931 dziennikarz (reporter) w Centralnej Agencji Prasowej, w latach 1931 – 1934 uczestnik kursu Wyższej Szkoły Dziennikarskiej w Warszawie. Od 1936 dziennikarz w dzienniku „Gazeta Handlowa”, od 1938 sprawozdawca gospodarczy w „Kurierze Polskim”.
Od 19 września 1934 w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, po jej ukończeniu od 16 lipca 1935 na praktyce w szwadronie karabinów maszynowych 7 Pułku Strzelców Konnych, od 1 października w rezerwie. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1937.
W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany 27 sierpnia, początkowo w 3 Pułku Szwoleżerów im. płk. Jana Kozietulskiego w Suwałkach, od września dowódca plutonu karabinów maszynowych 101 Pułku Ułanów w Białymstoku. Uczestniczył w bitwie z sowietami w rejonie miejscowości Skidel. 21 września 1939 osadzony w niewoli sowieckiej, uciekł następnego dnia. 29 listopada przekroczył granicę ze Słowacją, aresztowany, od 30 listopada osadzony w Sabinowie.
Od 1 października 1939 w Warszawie. Przez Węgry, Jugosławię i Włochy dotarł 7 stycznia 1940 do koszar Bessieres w Paryżu (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Od 1 maja jako oficer pocztowy w kwaterze dowódcy brygady.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od lipca w szwadronie karabinów maszynowych 10 Pułku Strzelców Konnych 10 Brygady Kawalerii Pancernej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
Zgłosił się do służby w Kraju. Koledzy Cichociemni wspominają, że miał lęk wysokości, ale podczas kursu spadochronowego dzielnie go pokonywał. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, m.in. od 16 maja do 19 grudnia 1942 uczestnik Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej w Glasgow (polska szkoła wywiadu, zwana przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”).
Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942 w Audley End.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
skan: Fundacja dla Demokracji
źródło: JW GROM
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Tile” (dowódca operacji: F/O Karol Gębik, ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik, F/O Jerzy Polkowski / radiotelegrafista – F/S Janusz Antoniewicz / mechanik pokładowy – Sgr. March – RAF / strzelec – F/S Marian Koc / despatcher – F/S Kazimierz Pacut). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.30 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Olcha”, ok. 9 km od Kielc. Razem z nim skoczyli: por. Oskar Farenholc ps. Sum, ppor. Jan Rostworowski ps. Mat, ppor. Edwin Scheller-Czarny ps. Fordon. Skoczkowie przerzucili 616,5 tys. dolarów w banknotach oraz 547 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwie paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 16 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Dn. 14.III. nawigatorzy zameldowali: – lot 36/47 wykonany na plac. odb. WÓŁ, zrzut jak plan. (543.000 dol. i 126.000 Rm), .- lot 37/48 wykonany na plac. odb. ŻBIK, zrzut jak plan. (744.000 dol.), – lot 38/49 wykonany na plac. odb. OLCHA, zrzut jak plan. (616.500 dol. i 547.000 Rm), – lot 39/50 wykonany na plac. odb. KOZA, zrzut jak plan. (450.000 dol. i 10.000 peset), – lot 40/51 wykonany na plac. odb. KRA, zrzut jak plan. (395.000 dol.), – lot 41/52 – nawalił dopływ benzyny – 20 min. od plac. – samolot zawrócił, – lot 42/53 – nawigator twierdzi, że plac. odb. nie dała 1944 [sygnałów świetlnych]. DZIĘKI CI WIELKI BOŻE! Wspaniała i szczęśliwa defilada – d l a K r a j u !
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, od kwietnia przydzielony do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK jako inspektor sieci wywiadowczych ekspozytury „Lombard”.
Za pośrednictwem sieci wywiadowczej Stanisława Burkackiego kryptonim 098, w której pracowali agenci na Górnym Śląsku, w Lipsku, Berlinie, Kolonii, Dreźnie, Hamburgu, zdobył plany prototypów nowych niemieckich czołgów „Panther” („Pantera”), broni przeciwpancernej „Panzerfaust”.
Ponadto zlokalizował fabryki samolotów Focke-Wulfa w Bremie, Oschersleben, Cottbus, Malborku, Kraśniku, Bordeaux, umożliwiając bombardowanie ich przez lotnictwo alianckie (fabrykę w Malborku zbombardowano 9 października 1943).
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
W Powstaniu Warszawskim jako oficer Oddziału II (informacyjno-wywiadowczego) Komendy Głównej AK oraz adiutant dowódcy Zgrupowania „Golski”, dowodzonego przez mjr Stefana Golędzinowskiego. Walczył w Śródmieściu Południowym. Po kapitulacji Powstania wyszedł z Warszawy razem z ludnością cywilną, wraz z Cichociemnym Stefanem Ignaszakiem oraz łączniczką Teresą Wołowińską ps. Teresa.
Awansowany na stopień rotmistrza 21 września 1944, 2 października odznaczony Krzyżem Walecznych. Od października do stycznia 1945 nadal w Oddziale II Komendy Głównej AK.
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
skan: Fundacja dla Demokracji
źródło: JW GROM
Od 3 października 1945 dziennikarz Polskiej Agencji Prasowej, od 1 maja 1955 redaktor dyżurny biuletynu „Wieś”, wydawanego przez redakcję Krajową PAP. Wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego. Od 31 marca 1958 na rencie.
12 kwietnia 1946 zwerbowany jako tajny współpracownik ps. Wanda, szantażowany. W związku z chorobą (gruźlica płuc) wyrejestrowany 26 listopada 1957. Zmarł 31 marca 1963 w Płocku, pochowany na cmentarzu w Milanówku.
Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Syn Jana, doktora filozofii oraz Jadwigi z domu Skórzewskiej. Rodziny nie założył.
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Oskar Wacław Farenholc vel Franz Henzel, vel John Oskar Kennedy, vel Jerzy Stawicki, vel Wacław Sławiński
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1694
Po śmierci ojca w wojnie polsko – bolszewickiej z matką przyjechał do Polski, zamieszkali w Warszawie. Od 1927 uczył się w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, w 1937 zdał egzamin dojrzałości. Od września 1937 jako ochotnik w Szkole Podchorążych Artylerii w Zambrowie, następnie od września 1938 w Szkole Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej w Trauguttowie k. Brześcia nad Bugiem. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 września 1939.
W kampanii wrześniowej 1939 przydzielony jako dowódca plutonu dział 40 mm 3 baterii Ośrodka Zapasowego Artylerii Przeciwlotniczej nr 2 w Brześciu, walczył na szlaku: Brześć – Trauguttów – Krzemieniec – Tarnopol.
19 września wraz z żołnierzamii baterii przekroczył przez Przełęcz Tatarską granicę z Węgrami, od 21 września internowany w obozie Lengyeltoti nad Balatonem. 2 października uciekł, po otrzymaniu paszportu w Budapeszcie 20 października przekroczył w Modane granicę z Francją.
23 października w koszarach Bessieres w Paryżu wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przydzielony do Ośrodka Artylerii Przeciwlotniczej w Ancenis, od 5 marca w Pontchateau, następnie w zgrupowaniu artylerii w St. Nazaire.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany z St. Nazaire 18 czerwca, statkiem dotarł 20 czerwca 1939 do Plymouth (Wielka Brytania). Od czerwca w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako oficer zwiadu 1 baterii 1 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej.
Od 1 października w 1 dywizjonie pociągów pancernych, w obsadzie pociągu pancernego „4 E” w Broughton. Od lutego 1942 ponownie w 1 baterii 1 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
spis depozytu Oskara Farenholca w SNW, skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, m.in. podczas Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej (polska szkoła wywiadu, zwana przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”).
Od września do października 1942 uczestnik kursu spadochronowego. Od 28 grudnia 1942 w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942 w Audley End, awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Tile” (dowódca operacji: F/O Karol Gębik, ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik, F/O Jerzy Polkowski / radiotelegrafista – F/S Janusz Antoniewicz / mechanik pokładowy – Sgr. March – RAF / strzelec – F/S Marian Koc / despatcher – F/S Kazimierz Pacut). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.30 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Olcha”, ok. 9 km od Kielc. Razem z nim skoczyli: por. Janusz Prądzyński ps. Trzy, ppor. Jan Rostworowski ps. Mat, ppor. Edwin Scheller-Czarny ps. Fordon. Skoczkowie przerzucili 616,5 tys. dolarów w banknotach oraz 547 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwie paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 16 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Dn. 14.III. nawigatorzy zameldowali: – lot 36/47 wykonany na plac. odb. WÓŁ, zrzut jak plan. (543.000 dol. i 126.000 Rm), .- lot 37/48 wykonany na plac. odb. ŻBIK, zrzut jak plan. (744.000 dol.), – lot 38/49 wykonany na plac. odb. OLCHA, zrzut jak plan. (616.500 dol. i 547.000 Rm), – lot 39/50 wykonany na plac. odb. KOZA, zrzut jak plan. (450.000 dol. i 10.000 peset), – lot 40/51 wykonany na plac. odb. KRA, zrzut jak plan. (395.000 dol.), – lot 41/52 – nawalił dopływ benzyny – 20 min. od plac. – samolot zawrócił, – lot 42/53 – nawigator twierdzi, że plac. odb. nie dała 1944 [sygnałów świetlnych]. DZIĘKI CI WIELKI BOŻE! Wspaniała i szczęśliwa defilada – d l a K r a j u !
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM
Po skoku i aklimatyzacji do realiów okupacyjnych przydzielony do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK jako oficer referatu „Zachód”, kierownik śląskiej ekspozytury wywiadowczej, działającej pod kryptonimami „1AW”, następnie „51KK”. Od września 1943 w ekspozyturze wywiadowczej „Lombard”.
6 października 1943 ranny podczas przypadkowej strzelaniny w rejonie Alei Szucha 12 w Warszawie, w następstwie aresztowany przez SD, służbę bezpieczeństwa SS (Sicherheitsdienst des Reichsführers SS, Służba Bezpieczeństwa Reichsführera SS), jako oficer angielskiego wywiadu John Kennedy. Miał przy sobie dokumenty na nazwiska: Franz Henzel oraz Jerzy Stawicki. Według publikacji Reginy Domańskiej pt. Pawiak. Więzienie gestapo. Kronika 1939-1944 (Ksiązka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 360) 6 października 1944 osadzony w więzieniu na Pawiaku. Wg. innych źródeł osadzony w izolatce, na I oddziale (tzw. niemieckim).
Dotąd sądzono, że prawdopodobnie w lipcu 1944 został wywieziony ostatnim transportem z Pawiaka do obozu koncentracyjnego KL Gross-Rosen lub zginął 3 sierpnia 1944. Według dokumentów, jakie nasz portal uzyskał (patrz poniżej) w Arolsen Archives – największym na świecie archiwum ofiar niemieckiego bestialstwa, zawierającego dokumenty dotyczące ok. 17,5 mln osób – Oskar Farenholc, jako John Oskar Kennedy został wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Mathausen – prawdopodobnie tam zginął po 15 grudnia 1944.
dokumenty z kwerendy w Arolsen Archives
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Syn Ludwika, lekarza oraz Wandy z domu Oleckiej. Rodziny nie założył.
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz: