Tag Archives: Kąty Borucza

Bernard Wiechuła – Cichociemny

ps.: „Maruda”, „Kusy”

Bernard Augustyn Wiechuła  vel Bernard Słota, vel Janusz Dębicki

Zwykły Znak Spadochronowy nr 3078, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1461

kpt. Bernard Wiechuła

ur. 30 lipca 1920 w Katowicach zm. 7 czerwca 2000 w Hamilton (Kanada) – kapitan saperów, harcerz (podharcmistrz), doktor nauk chemicznych, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, oficer Armii Krajowej, m.in. instruktor Kedywu bazy kieleckiej „Start IV”, instruktor dywersji Inspektoratu Rejonowego Częstochowa AK, zastępca dowódcy plutonu batalionu „Tygrys”, oficer Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in.  szkoła podchorążych saperów (Dundee), commando, walk ulicznych (Battersea), spadochronowy (1 SBS, Largo House, STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 23 lata

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

Uczył się w szkole powszechnej w Bogucicach (obecnie Katowice), następnie w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. A. Mickiewicza w Katowicach, później w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W 1939 zdał egzamin dojrzałości.

Wraz z bratem Henrykiem oraz bliźniakiem Ludwikiem działał w Związku Harcerstwa Polskiego, w 1938 obaj bracia bliźniacy otrzymali stopień podharcmistrza.

II wojna światowa

4 września 1939 wraz z poszukiwanym przez gestapo ojcem, uczestnikiem trzech Powstań Śląskich oraz braćmi Henrykiem i Ludwikiem, w grupie powstańców śląskich ewakuował się z Katowic. 7 września w trakcie bombardowania utracili kontakt z ojcem, dotarł w rejon Lublina. Po agresji sowieckiej na Polskę powrócił do Katowic, pod pozorem studiów kleryckich we Włoszech otrzymał niemiecki paszport dla cudzoziemców, pociągiem wraz z bratem bliźniakiem dotarł do Włoch. 

Po otrzymaniu paszportu polskiego w Mediolanie, 4 lutego 1940 przekroczył granicę włosko – francuską w Modane. 6 lutego 1940 w Bressuire wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 1 kompanii saperów 2 batalionu 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Od 1 maja 1940 (wraz z bratem Ludwikiem) w Szkole Podchorążych Rezerwy Saperów w St. Gammes k. Angers.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

m/s Batory

Po upadku Francji 22 czerwca 1940 ewakuowany z Biaritz statkiem m/s „Batory”, 26 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 28 czerwca do 6 lipca 1940 w Crawford, przydzielony do służby wartowniczej (obserwacja przeciwdesantowa).

Od 7 lipca 1940 przydzielony do 1 kompanii saperów 1 Brygady Strzelców. Od 15 grudnia w Szkole Podchorążych Saperów w Dundee, po jej ukończeniu (z szóstą lokatą) 3 maja 1941 awansowany na stopień kaprala podchorążego. Ponownie przydzielony do 1 kompanii saperów 1 Brygady Strzelców, od 14 kwietnia 1943 dowódca rozpoznania 10 kompanii saperów.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 7 maja 1943 w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. podczas 6 tygodniowego kursu komandosów w Szkocji, kursu walk ulicznych w Battersea (zbombardowana dzielnica Londyn), kursu spadochronowego w Leven oraz Ringway. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK (wraz z bratem Ludwikiem) 4 sierpnia 1943 w Chicheley, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 16 września 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 3” (dowódca operacji: F/L Wincenty Wasilewski, ekipa skoczków nr: XXXI), z samolotu Halifax BB-309 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Tadeusz Miecznik, pilot – Sgt. Eugeniusz Kasprzak / nawigator – F/L Wincenty Wasilewski / radiotelegrafista – F/S Julian Michalski / mechanik pokładowy – Sgt. Władysław Barzdo / strzelec – Sgt. Roman Puchała / despatcher – Sgt. Władysław Patlewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Handley Page Halifax

Start o godz. 18.29 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Obraz”, za ujściem Bugu i Narwi, w rejonie miejscowości Kąty – Borucza, 12 km od Tłuszcza. Razem z nim skoczył: por. Mirosław Kryszczukajtis ps. Szary. Skoczkowie przerzucili 247,5 tys. dolarów w banknotach oraz 120 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i jedną paczkę. Podczas lotu samolot został dwukrotnie ostrzelany, m.in. przez niemiecką artylerie przeciwlotniczą. Zrzucono skoczków oraz zasobniki ok. godz. 00.40.

Lotnisko RAF, Tempsford

W drodze powrotnej (Warszawa – Toruń – jezioro Bukowo – Bałtyk), ok. godz. 4.00  Halifax BB-309 „T”  został nad Danią, w rejonie Slaglille (ok. 65 km od Kopenhagi), zaatakowany przez niemiecki myśliwiec, spadł na dom farmera Laurista Christensena, zabijając pięć osób z jego rodziny. Zginęli także: kpt. Wincenty Wasilewski, st. sierż. Władysław Barzdo, plut. Julian Michalski oraz nieco później kpr. Władysław Patlewicz. Plut. Eugeniusz Kasprzak wydostał się z płonącego samolotu, zmarł z powodu oparzeń w drodze do szpitala.

Uratowali się jedynie: pilot st. sierż Tadeusz Miecznik, wyrzucony na zewnątrz płonącego samolotu, przewieziony do szpitala, uciekł dzięki pomocy konspiracyjnej siatki Duńczyków do Szwecji oraz sierż. Roman Puchała, który wyskoczył ze spadochronem, złapany przez niemiecki patrol, osadzony w obozie jenieckim. Niemiecki myśliwiec, który zestrzelił Halifaxa zaczepił o linię wysokiego napięcia i rozbił się w rejonie Slaglille. Po wojnie Duńczycy postawili pomnik pięciu polskim lotnikom na cmentarzu w Slaglille. Pamiątkową tablicę ufundował także Związek Polaków z Ringsted.

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dn. 16.IX. uruchomiony został następujący plan startu – (4): Lot Nr. 76/97, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza OBRAZ, zapasowa Zegar, nawigator por. Wasilewski (T), pieniądze 247.500 dol. 120.000 rmk., zestaw OWB-SA-SF-SF, godz. startu 18.29, Lot Nr. 77/98, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza OBRAZ, zapasowa Zegar, nawigator B/O Trotter (W), zestaw MD-X2, godz. startu 18.26, Lot Nr. 53/76, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza GARNEK, zapasowa Sito, nawigator por. Krywda (D), pieniądze 162.000 dol. 160.000 rmk. i DR 53/16, zestaw OW-PLT, godz. startu 18.50, Lot Nr. 75/96, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza WIESZAK, zapasowa Rama, nawigator por. Freyer (Z), pieniądze 252.000 dol. 240.000 rmk., zestaw OWB-SA -EU, godz. startu 18.22.

Dn. 17.IX. Wynik lotu – bardzo nieszczęśliwy (Nr. lotu – plac. odb.):
– w y k o n a n e: 53/76/95 – GARNEK i 75/96 – WIESZAK (załogi wróciły z meldunkiem, że wszystko w porządku – plac. odb. działały doskonale i nie zauważyli działalności niemieckiej). 
– z a g i n ę ł y:  76/97 – OBRAZ i 77/98 – OBRAZ. Samolot znad plac. GARNEK widział samolot idący w kier plac. OBRAZ i nadający hasło – literę „R” ważną na ten okres. Wg. depeszy L.dz. 6519/Sp/43 – samolot Nr. 76/97 – zestrzelony nad Danią. Por. Wasilewski i dwóch członków załogi zginęło. Strzelec wzięty do niewoli. Sierż. Tadeusz Miecznik ucieka do Szwecji. (…)
Straty obecne nie są zaskoczeniem – Szef. Wydz. „S” wielokrotnie meldował, że na jedynej „nitce” trasy północnej grożą bardzo poważne straty i za wszelką cenę należy starać się o uruchomienie polskiej bazy przerzutowej na Sycylii lub jeszcze bliżej, gdy tylko sytuacja wojenna pozwoli. Za zaniechania – płacimy teraz słono i będziemy płacić. Jedyny wniosek – utrzymać możliwie duże nasilenie lotów na trasie północnej i usilnie starać się o bazę na Sycylii. Starania takie może podjąć N.W. i Rząd. (…)” (s. 196)

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, u konspiracyjnej ciotki  Franki (Zofia Podoska). Początkowo przydzielony do Zgrupowań Partyzanckich Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury, jednak przydział nie został zrealizowany. W trakcie oczekiwania na przydział instruktor na szkoleniach z minerstwa. Od listopada przydzielony jako instruktor Kedywu bazy kieleckiej „Start IV”, przygotowującej zrzut dla wzmocnienia oddziałów „Ponurego”. Przez dłuższy czas zmuszony był ukrywać się w związku z aresztowaniem dowódcy bazy, Cichociemnego Jana Rogowskiego ps. Czarka.

Według późniejszych ustaleń, za dwukrotną pacyfikację Michniowa, obławy na partyzantów Zgrupowania, atak na młyn we Wsi Wielkiej, aresztowanie Cichociemnego Jana Rogowskiego ps. Czarka, wykrycie fabryki stenów w Suchedniowie oraz inne akcje Niemców odpowiedzialny jest zdrajca w szeregach AK. Był nim łącznik Zgrupowania „Ponurego” z KG AK, uczestnik akcji w Pińsku, ppor. Jerzy Wojnowski ps. Motor, od 14 lutego 1943 r. współpracujący z gestapo pod pseudonimami „Mercedes”, „Garibaldi”. 28 stycznia 1944 r. na polecenie kontrwywiadu KG AK, agent gestapo Jerzy Wojnowski został przez Cichociemnego Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt na kwaterze w Milejowicach aresztowany, przesłuchany i rozstrzelany.

kpt. Edward Paszkiel ps. „Pozew” – Ostatnie chwile „Motora”

Od 9 marca 1944 instruktor dywersji Inspektoratu Rejonowego Częstochowa AK, zastępca dowódcy plutonu batalionu „Tygrys” por. Mieczysława Tarchalskiego ps. Marcin, także instruktor minerski Obwodu Włoszczowa AK. Wyszkolił 17 patroli saperskich. Od lipca 1944 zastępca dowódcy kompanii i dowódca patrolu minerskiego, następnie dowódca patrolu saperskiego w batalionie mjr Hipolita Świderskiego ps. Jur. Uczestniczył w akcjach bojowych, m.in. na niemiecki pociąg.

Od września 1944, po spotkaniu brata bliźniaka, Cichociemnego ppor. Ludwika Wiechuły ps. Jeleń, przydzielony jako zastępca dowódcy kompanii i dowódca patrolu minerskiego batalionu „Tygrys” por. Mieczysława Tarchalskiego ps. Marcin, Od końca września oficer do zadań specjalnych oraz dowódca 3 plutonu (saperów) 5 kompanii Cichociemnego ppor. Ludwika Wiechuły ps. Jeleń, w składzie 2 batalionu por. Antoniego Hedy ps. Szary 3 Pułku Piechoty Legionów 2 Dywizji Piechoty Legionów.

Radiostacja AP-4 inż. Tadeusza Heftmana, źródło: ABW

Uczestnik wielu działań bojowych, m.in. 13 września pod Trawnikami, zlikwidowania silnie umocnionego bunkra niemieckiego w nocy 16/17 września, na szlaku kolejowym Kielce – Częstochowa, natarciu 17 września wraz z 5 kompanią w rejonie wsi Szewce, podczas którego zabito 64 Niemców. Wraz z bratem Cichociemnym ppor. Ludwikiem Wiechułą ps. Jeleń, przedstawiony do odznaczenia Virtuti Militari.

W nocy 27/28 września 1944, po dekoncentracji pułku wraz z batalionem Antoniego Hedy ps. Szary uczestnik walk z niemiecką jednostką lotniczą w rejonie miejscowości Biedaszek. 5 listopada jako dowódca plutonu wraz z 5 kompanią Cichociemnego ppor. Ludwika Wiechuły ps. Jeleń uczestnik kontrataku w rejonie drogi Niekłań – Szydłowiec.

Od grudnia 1944 wraz z bratem Ludwikiem w ochronie radiostacji 3 Pułku Piechoty Legionów, obsługiwanej przez Cichociemnego plut. Kazimierza Śliwę ps. Strażak 2, zlokalizowanej w pomieszczeniach fabrycznych kopalni rudy „Łopata” w rejonie Chlewisk, utrzymującej łączność z Brindisi i Londynem. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 1 stycznia 1945. 9 stycznia 1945 na spotkaniu z bratem Ludwikiem w Kielcach, następnie w kierunku na Częstochowę i Oleszno, jako szef tamtejszego Kedywu. W związku z sowiecką ofensywą 17 stycznia, schronił się  w klasztorze sióstr Nazaretanek w Częstochowie, przy ul. Dąbrowskiego 19.

Po wojnie

Pozostał w konspiracji, 21 stycznia 1945 spotkał się z Cichociemnym mjr. Bolesławem Jackiewiczem ps. Łabędź, szefem Oddziału III Sztabu Obszaru Zachodniego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, następnie WiN (Bydgoskie, Poznańskie, Olsztyńskie, Gdańskie), m.in. szefem Wydziału Organizacyjnego Komendy Obszaru Zachodniego WiN (I Zarząd).

Eskortował Cichociemnego mjr. Bolesława Jackiewicza ps. Łabędź oraz ppłk Wojciecha Borzobohatego ps. Wojan, od kwietnia 1945 szefa sztabu Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, kierowanej przez płk. dypl. Jana Rzepeckiego, na zakonspirowaną „melinę” w domu swojej matki w Katowicach, przy ul. Ludwika 35. Eskortował ich także 14 kwietnia 1945 w drodze do Warszawy.

Realizując rozkaz ppłk Wojciecha Borzobohatego ps. Wojan, 19 maja 1945 wyruszył w celu nawiązania kontaktów ze Sztabem Naczelnego Wodza, przez Pilzno (Czechosłowacja) dotarł do strefy amerykańskiej, następnie samolotem 23 maja dotarł do Wielkiej Brytanii, 26 maja zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza. Spotkał się także z premierem Rządu R.P. Tomaszem Arciszewskim.

Od 25 maja 1945 do 6 marca 1947 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, od 30 lipca 1945 w kompanii rezerwowej saperów w ośrodku szkoleniowym saperów. Od 16 sierpnia podjął studia na Wydziale Chemicznym Uniwersytetu w Leeds. W 1950 obronił doktorat w zakresie nauk chemicznych. Podjął pracę w British Ceramic Research Association.

Od 15 maja 1952 w Kanadzie, pracował w Dominion Tar and Chemical Company w Montrealu. Od 1945 w Imperial Oil Limited, Oddział ESSO Petroleum Canada w Kanadyjskim Zagłębiu Chemicznym w Sarni, Ontario. Od 1953 członek Stowarzyszenia Techników Polskich w Kanadzie, założyciel oraz wielokrotny prezes Oddziału Techników w Sarni, Ontario. Działacz Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (SPK) w Kanadzie, honorowy członek Kanadyjskiego Instytutu Energetycznego. Od 1985 na emeryturze.

W 1962 po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski. Zarządzeniem Prezydenta R.P. z 10 listopada 1990 awansowany na stopień kapitana. Prowadził bardzo aktywny tryb życia, pływał, jeździł na rowerze, odbywał codzienne marsze do 14 km, W 1995 doznał rozległego wylewu. Zmarł 7 czerwca 2000.

Awanse

• kapral  podchorąży – 3 maja 1941
• podporucznik – ze starszeństwem od 16 września 1943
• porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
• kapitan – 10 listopada 1990

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
• Medal Wojska Polskiego
• Krzyż Armii Krajowej 
  
  

  Królewski Medal za Odwagę w Sprawie Wolności

• Krzyż Partyzancki
• Medal Pamiątkowy Wojny 1939–45 (Francja)
• King’s Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)
• Defense Medal (Wielka Brytania)
• War Medal 1939–1945 (Wielka Brytania)

Życie rodzinne

Syn Franciszka, górnika, uczestnika trzech Powstań Śląskich oraz Elżbiety z domu Lewan. Brat bliźniak Cichociemnego Ludwika.

W 1949 zawarł związek małżeński z Margater Mary Byron (1925-1983). Mieli troje dzieci: Damiana (ur. 1950) nauczyciela w szkole średniej, Marka (ur. 1953) programistę komputerowego oraz Gabrielę (ur. 1955) koordynatorkę akcji charytatywnej w Peru.

Po śmierci pierwszej żony, zawarł związek małżeński z Mauren Rogers (ur. 1932), nauczycielką języka włoskiego i francuskiego, specjalistką nauczania dzieci niepełnosprawych fizycznie oraz umysłowo.

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0306)
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 190-193. ISBN 83-902499-5-2.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny.

Zobacz także – biogram w Wikipedii