Stanisław Zapotoczny – Cichociemny

Stanisław Zapotoczny – Cichociemny

ps.: „Płomień”, „Bicz”, „Kąkol”

Stanisław Tadeusz Zapotoczny vel Stanisław Batużyński

 

ur. 28 kwietnia 1922 w Krasnem (powiat złoczowski, obecnie Ukraina), zm. 18 lutego 1944 w Wilnie (obecnie Litwa) – podporucznik łączności czasu wojny, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, radiotelegrafista Komendy Okręgu Wilno AK, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Semipałatyńsk (1940-1942), więzień gestapo, popełnił samobójstwo po aresztowaniu (1944), łącznościowiec, cichociemny

 

 

Uczeń gimnazjum we Lwowie, do wybuchu wojny we wrześniu 1939 ukończył czwartą klasę, miał 17 lat.

 

 

World War II

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, ze względu na młody wiek.

Po wkroczeniu sowietów do Polski, 13 kwietnia 1940 razem z matką wywieziony na zesłanie do Semipałatyńska (Kazachstan).  Funkcjonariusze NKWD zwykle dawali ok. pół godziny na spakowanie się, Polaków transportowano bydlęcymi wagonami.

Zwolniony z zeslania po układzie Sikorski – Majski.

12 lutego 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa w Czok-Pak w Kazachstanie (ok. 100 km na północny wschód od Taszkentu), przydzielony do 2 szwadronu dywizjonu rozpoznawczego 8 Dywizji Piechoty.

Od 20 kwietnia 1942 w Szkole Podchorążych przy 8 Dywizji Piechoty w Teheranie. Od 20 maja w 2 kompanii Szkoły Podchorążych w El Khassa, niedaleko Jerozolimy (Palestyna). Przez Afrykę Południową dotarł statkiem m/s „Sobieski” do Wielkiej Brytanii. Od 24 września w Obozie Rozdzielczym.

 

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

 

At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, od 5 października 1942 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, do 17 kwietnia 1943 w Szkole Podchorążych Łączności. 21 lutego 1943 zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 21 września 1943.

Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 21/22 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 5” (dowódca operacji: F/O Władysław Krywda, ekipa skoczków nr: XXXII), z samolotu Halifax LW-276 „E” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Michał Goszczyński, pilot – F/O Zbigniew Sancewicz / nawigator – F/O Władysław Krywda / radiotelegrafista – F/S Tadeusz Łuksza / mechanik pokładowy – Sgt. Antoni Mentlak / strzelec – Sgt. Andrzej Godecki / despatcher – F/L Eligiusz Zaleski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Lustro”, w okolicach miejscowości Mistów, 9 km od Mińska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppor. Tadeusz Seeman ps. Garbus, ppor. Stanisław Skowroński ps. Widelec. Skoczkowie przerzucili 432 tys. dolarów w banknotach oraz 100 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także 6 zasobników oraz jedną paczkę. Samolot podczas lotu został zaatakowany przez niemiecki myśliwiec ME-110, ale szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„20.IX. – miała miejsce rozmowa N.W. [Naczelnego Wodza] z gen Brooke’m i w ślad za nią m.W. wysle list, którego projekt otyrzymał 21.IX. do korekty Szef Wydza. S”. [mjr dypl. Jan Jaźwiński]. W liście tym jest podkreślone:
– niezbędne minimum potrzeb AK – 600 lotów do kwietnia 1944 r., 
– pilna organizacja Bazy Przerzutu No.2  we Włoszech i wyposażenie tej Bazy w 2 Dyony Liberatorów,
– pilność org. Bazy No.2 – ostatnia depesza Dcy A.K. – najpilniej przysłać mat. dla akcji mającej na celu przecięcie niemieckich transportów z frontu wsch. do Europy a szczeg. do Europy Płd. Chodzi tu o pilny przerzut so rej. Kowel –  Dubno i Lwów (…) 21.IX. wieczorem, por. Czulak (z-ca Kwat. Wydz.S”) zatelefgonowal, że może już dn. 22.IX. rano nastąpi spotkanie  gen. Carton de Wiart, V.C.  – chodzi tu Szefowi Wydz. „S” o zbadanie, czy tą drogą nie da się urządzić rozmowy N.W. z Churchill’em. Generał ten, przybył niedawno z Włoch i ma duże możliwości a przede wszystkiem nienowidzi Sowiety i zna Polskę. Zobaczymy – trzeba próbować.” (s. 202/220)

 

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, przydzielony jako radiotelegrafista plutonu „Radio” Oddziału V Komendy Okręgu Wilno AK. Nadawał w Wilnie m.in. z ul. Słonecznej  oraz z ul. Piaski na Antokolu, z mieszkania żony ppłk. Stanisława Dobrskiego ps. Żuk, komendanta Okręgu Brześć AK.

18 lutego 1944 namierzony podczas nadawania z mieszkania w Wilnie przy ul. Piaski przez niemiecki oddział goniometryczny, Aresztowany, otruł się w siedzibie gestapo w Wilnie przy ul. Ofiarnej,  rozgryzając szklaną kapsułkę z cyjankiem potasu. Miał niecałe 22 lata… Pochowany w Wilnie na Cmentarzu Na Rossie, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

 

 

Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

 

Promotions

• Second lieutenant – ze starszeństwem od 21 września 1943

 

 

Military Decorations

• Krzyż Srebrny Orderu Viruti Militari – pośmiertnie.

 

 

Family Life

Syn Stanisława oraz Marii z domu Nadały. Rodziny nie założył.

 

 

Commemoration

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Commemoration of the Silent Unseen

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

May 15, 2005 was unveiled in the special unit - Military Unit GROM The monument is dedicated to the Silent Unseen of the Home Army. A considerable degree of the exposition in Sala Tradycji (eng. Hall of Tradition, also localized in the GROM HQ) is also focused on the lives of the Silent Unseen.

Since August 4, 1995, the unit has been named - GROM, named in honour of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army is Poland’s leading special-operations unit.

In 2008, the documentary "We cichociemni. Voice of the Living" (script and directed by Paweł Kędzierski).

On October 7, 2013 in Warsaw at ul. Matejko, opposite the Seym of R.P. ( parliament) the Memorial of the Cichociemni Paratroopers of the Home Army was unveiled.

In 2013, the documentary film Cichociemni was created. Fight for freedom or die ”(script and directed by Dariusz Walusiak).

In 2016, the Sejm of the Republic of Poland established the year 2016 as the Year of Silent People. The NBP issued a silver 10 zloty collector coin commemorating the 75th anniversary of the first drop of Cichociemni.

In 2017, LOT Polish Airlines placed a parachute sign and signature commemorating Cichociemni on the hull of a Boeing 787 (SP-LRG).

The Silent Unseen are a patron for many teams and scouting organizations. Many books and articles have been dedicated to their thematic.

At the Military Cemetery in Powązki in Warsaw there are graves of several Cichociemni and a monument dedicated to them "YOU HOMELAND"

 

 

Sources:

• Own sources
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 201–202. ISBN 83-902499-5-2.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 440, ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 178–179

 

Also see – - biographical entry on Wikipedia (in Polish)