Tag Archives: Wojciech Lipiński

Wojciech Lipiński – Cichociemny

ps.: „Lawina”, „Bryk”, „Smerek”, „Kurzawa”, „Marcin”, „Wojtek”, „Kuba”

Wojciech Józef Lipiński

vel Wojciech Kopczewski, vel Wojciech Przesiecki

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1696, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1639

 

ur. 12 listopada 1921 w Bliżynie (powiat skarżyski), zm. 5 października 2004 w Legionowie – kapitan piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narvik, żołnierz wyklęty, cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia (kursy): m.in. Szkoła Podchorążych Piechoty (Dundee), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl), wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy,  odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 17 lat; w dacie skoku do Polski 21 lat. Syn kierownika Spółdzielni Spożywców w Skarżysku

po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik UB, TW Set, Heros

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w szkole powszechnej w Bliżynie, następnie w Gimnazjum i Liceum im. A. Witkowskiego w Skarżysku – Kamiennej, w 1939 zdał egzamin dojrzałości. Pasjonat lotnictwa szybowcowego, podczas nauki w liceum podczas każdych wakacji podejmował naukę pilotażu, zdobywając kolejne uprawnienia pilota szybowcowego, finalnie kat. „C”.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. 20 listopada 1939 przekroczył granicę ze Słowacją, przez Węgry, Jugosławię, Włochy dotarł 20 grudnia 1939 do Francji.

5 stycznia 1940 w Camp de Coëtquidan wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przydzielony do 4 kompanii 2 batalionu 2 Pułku Grenadierów Wielkopolskich im. Bolesława Chrobrego 1 Dywizji Grenadierów, następnie drużynowy 1 kompanii 2 Batalionu  Strzelców Podhalańskich 1 Półbrygady Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narvik, ranny 29 maja 1940, odznaczony Virtuti Militari.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany statkiem do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 26 lipca 1940 przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców. W czerwcu 1940 awansowany na stopień kaprala z cenzusem.

Od 11 listopada 1940 do 11 stycznia 1941 uczestnik kursu młodszych podoficerów przy 1 Batalionie Strzelców Podhalańskich, następnie od 2 maja kursu Szkoły Podchorążych Piechoty w Dundee. Po jego ukończeniu 1 września 1941 awansowany na stopień kaprala podchorążego. Ukończył kurs kierowców samochodowych, ponownie przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich, jako instruktor plutonu jugosłowiańskiego w Kirkcaldy. 21 grudnia 1941 awansowany na stopień plutonowego podchorążego.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 28 grudnia 1941 przeniesiony do Ośrodka Szkoleniowego Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza (prawdopodobnie w Polmont). Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, od 16 maja 1942 uczestnik „Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej” (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”) w Glasgow. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 grudnia 1942  w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 13 marca 1943.

Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113

 

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brick” (dowódca operacji: S/L Boxer A.H.C., ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-627 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – S/L Boxer A.H.C. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 19.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Wół” 601 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w rejonie miejscowości Piła, Stara Kuźnica, 14 km od miejscowości Końskie. Razem z nim skoczyli: ppor. Longin Jurkiewicz ps. Mysz, mjr Franciszek Koprowski ps. Dąb, ppor. Janusz Messing ps. Bekas. Skoczkowie przerzucili 543 tys. dolarów w banknotach oraz 126 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz 2 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 15 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.

Dn. 14.III. nawigatorzy zameldowali: – lot 36/47 wykonany na plac. odb. WÓŁ, zrzut jak plan. (543.000 dol. i 126.000 Rm), .- lot 37/48 wykonany na plac. odb. ŻBIK, zrzut jak plan. (744.000 dol.), – lot 38/49 wykonany na plac. odb. OLCHA, zrzut jak plan. (616.500 dol. i 547.000 Rm), – lot 39/50 wykonany na plac. odb. KOZA, zrzut jak plan. (450.000 dol. i 10.000 peset), – lot 40/51 wykonany na plac. odb. KRA, zrzut jak plan. (395.000 dol.), – lot 41/52 – nawalił dopływ benzyny – 20 min. od plac. – samolot zawrócił, – lot 42/53 – nawigator twierdzi, że plac. odb. nie dała 1944 [sygnałów świetlnych]. DZIĘKI CI WIELKI BOŻE! Wspaniała i szczęśliwa defilada – d l a   K r a j u !

Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e    w y s t a r t o w a l i ś m y. Łącznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996

 

Podczas podróży pociągiem z Niekłania do Warszawy, w związku z kontrolą podróżnych, aresztowany pod fałszywym nazwiskiem przez gestapo na stacji Tomaszów Mazowiecki wraz z Cichociemnym ppor. Janusz Messing ps. Bekas, osadzeni w tamtejszym więzieniu, torturowany, nie ujawnił się, nikogo nie wydał.

Poprzez współwięźnia, członka AK nawiązali kontakt ze strukturami AK. Po przekupieniu szefa gestapo w Tomaszowie Mazowieckim, także w związku z epidemią tyfusu plamistego, na który ciężko zachorował, zwolnieni  7 maja 1943. Ewakuowany do szpitala w Warszawie na leczenie.

Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49

 

Po wyleczeniu z tyfusu, przydzielony do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK jako oficer wywiadu ofensywnego AK, wydziału wywiadu zagranicznego o kryptonimie „Stragan”, referatu „Wschód” o kryptonimie „Pralnia”. Służył m.in. jako kurier na odcinku III „Południe”, wyjeżdżał m.in. do Lublina, Lwowa, Kijowa. Od jesieni 1943 zastępca kierownika ośrodka wywiadowczego o kryptonimie „54 KK” obejmującego obszar Białorusi oraz Polesia.

Po wkroczeniu Sowietów, w lipcu 1944 odmówił wykonania zadania nawiązania łączności z ośrodkiem wywiadowczym w Lwowie mjr „Grodzickiego”. Krótko działał w strukturach Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, w  trakcie tej działalności utrzymywał kontakty konspiracyjne m.in. z Cichociemnymi: Piotrem Szewczykiem ps. Czer vel Piotrem Brzegiem oraz Henrykiem Januszkiewiczem ps. Spokojny.

dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org

 

 

Po wojnie

Po apelu z 8 września 1945 o ujawnienie się oraz skorzystanie z amnestii, wystosowanym przez płk Jana Mazurkiewicza ps. Radosław, ujawnił się w listopadzie 1945. Do 1948 poszukiwany jako „Wojciech Kopczewski”, agent brytyjskiego Secret Intelligence Service, przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W zainteresowaniu operacyjnym Wydziału I UBP m. st. Warszawy oraz Wydziału I Departamentu III MBP oraz MSW. Od 1949 rozpracowywany wraz z innymi oficerami wywiadu KG AK, DSZ i WIN. 28 marca 1950 zwerbowany do współpracy z UB jako tajny współpracownik ps. „Set”, prawdopodobnie później ps. „Heros”, uczestnik rozpracowywania emigracji w Wielkiej Brytanii.

Do 1946 pracował jako referent w Centralnym Urzędzie Planowania, następnie starszy referent w Państwowej Agencji Gospodarczej, do 1953 kierownik referatu prasowego, naczelnik Wydziału Organizacyjnego oraz zastępca dyrektora Gabinetu Ministra Budowy Miast i Osiedli. Do 1965 dyrektor w Centralnym Zarządzie Zakładów Prefabrykacji, w latach 1964-1965 także pełnomocnik Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych ds. budowy Cementowni „Nowiny”. Od kwietnia 1965 wicedyrektor Puławskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego, od 1967 dyrektor Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego „Budomontaż”, od 1971 do ukończenia budowy w 1980 dyrektor Zarządu Budowy Zamku Królewskiego w Warszawie. W latach 1980-1983 pełnomocnik prezydenta Warszawy ds. budownictwa oświaty i służby zdrowia, od września 1983 pracownik Stołecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego. Od stycznia 1985 na emeryturze.

Wieloletni redaktor naczelny warszawskiego miesięcznika „Miasto”, wyjeżdżał do Czechosłowacji (1960), Bułgarii i Jugosławii (1971), Węgier (1973), Turcji i Grecji (1974), a także Afryki  (1984), Wielkiej Brytanii oraz Norwegii. W maju 1970 awansowany na stopień  porucznika, 23 kwietnia 2003 na stopień kapitana. Zmarł 5 października 2004 w Legionowie, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie – kw. D18 (kolumbarium).

Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003, nr 10, s. 149-165

 

 

Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”

W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.

W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych

 

 

Awanse

• kapral z cenzusem – czerwiec 1940
• kapral podchorąży – 1 września 1941
• plutonowy  podchorąży – 21 grudnia 1941
• podporucznik – ze starszeństwem od 13 marca 1943
• porucznik – maj 1970
• kapitan – 23 kwietnia 2003

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1969
• Krzyż Armii Krajowej
• Medalom za Vojničke Verline (Jugosławia)
• Krzyż Oficerski Orderu Leopolda – Belgia, 1977
• Złota Odznaka GROM

 

 

Życie rodzinne

Syn Mariana, kierownika Spółdzielni Spożywców w Skarżysku oraz Marii z domu Szmurłło. W 1966 zawarł związek małżeński z Grażyną z domu Fijałkowską (ur. 1933), mgr inż arch. Nie mieli dzieci.

Jego brat Wojciech Zdzisław Lipiński w 1940 został rozstrzelany przez Niemców.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0145)
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 120-122, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 355, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 138-139

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii