Stanisław Trondowski – Cichociemny
ps.: „Grzmot 2”, „Krakus 2”
Stanisław Julian Kazimierz Trondowski vel Twardowicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0289, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1619
mjr cc Stanisław Trondowski
ur. 2 kwietnia 1909 w Nisku, zm. 11 kwietnia 1982 w Warszawie – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, dowódca 82 Pułku Piechoty 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK, uczestnik kampanii wrześniowej, libijskiej, walk pod Tobrukiem, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Riazań, Dubrowłag (1945-1956), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. dowódców kompanii przeciwpancernych, sabotażowy (Haifa), spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 30 lat; w dacie skoku do Polski 35 lat. Syn urzędnika skarbowego, działacza Narodowej Organizacji Wojskowej
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej w Nisku, następnie w Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku, w 1928 zdał egzamin dojrzałości. Od 1929 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie, po jej ukończeniu awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1932 Przydzielony jako dowódca plutonu 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich w Jarosławiu. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1936, mianowany dowódcą 2 kompanii karabinów maszynowych. Od wiosny 1939 adiutant 1 batalionu 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich 24 Dywizji Piechoty w Lubaczowie.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich. 11 września 1939 ranny w obie nogi od postrzału z ckm, pod Jawornikiem Ruskim, do 25 września w szpitalu w Przemyślu, od 2 do 25 października w Powszechnym Szpitalu w Jarosławiu, poddany operacji prawego uda. 17 kwietnia 1940 przekroczył granicę ze Słowacją, następnie z Węgrami, internowany. 10 czerwca 1940 wyruszył do Armii Polskiej gen. Andersa, przez Jugosławię, Grecję, Turcję, Syrię dotarł 1 lipca 1940 do Palestyny.
2 lipca 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 12 lipca przydzielony jako dowódca kompanii szkolnej 1 Pułku Strzelców Karpackich, następnie do 28 marca 1941 dowódca 4 kompanii strzeleckiej Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 11 listopada 1940.
Od 29 marca 1941 dowódca 3 kompanii 1 batalionu SBSK, wraz z jednostką uczestniczył od sierpnia do listopada 1941w obronie Tobruku, następnie w natarciach pod Gzalą, Bengazi oraz w okupacji Cyrenajki. 15 grudnia lekko ranny w lewą rękę. Za udział w kampanii libijskiej (bitwa pod El-Gazalla) odznaczony Virtuti Militari. Od 24 lutego 1943 dowódca kompanii dowodzenia Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, następnie do 31 sierpnia 1943 oficer Komendy Rejonu Etapowego Egipt.
Maciej Szczurowski – Przyczynek do dziejów Armii Polskiej na Wschodzie w latach 1942-1943
w: Przegląd Nauk Historycznych 2002 r., R. I, nr 2, s. 153 – 186
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, od 3 września 1943 uczestnik kursów: spadochronowego i dywersyjnego, następnie przeniesiony do STS 10 w Ostuni (Włochy). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 w Ostuni, od 25 lutego 1944 przydzielony do Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza, awansowany na stopień majora 18 czerwca 1944 ze starszeństwem od 31 maja 1944.
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Dotąd sądzono, że zrzut nastąpił w rejonie miejscowości Rakszawa, dzięki nowym ustaleniom wiadomo, że zrzutu dokonano w rejonie miejscowości Żołynia – zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, ppor. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Stosunek D-cy Armii Krajowej [do zrzutów – przyp. RMZ] najlepiej naświetlają depesze:
– L.dz. 942 (Law. 065) [kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
Czerwiec 1944
zbiór Andrzeja Borcza– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Andrzej Borcz – O ukrywaniu alianckich żołnierzy oraz cichociemnych na terenie Obwodu AK Łańcut
w: Biuletyn Informacyjny nr 4 (382), kwiecień 2022 s. 27-36
skan: własny, źródło: JW GROM
skan: własny, źródło: JW GROM
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie przydzielony do Okręgu Polesie AK jako dowódca 82 Pułku Piechoty 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK. Operował w rejonie Puszczy Białowieskiej, w Lasach Nurzeckich, w rejonie miasta Wilanowo. Do końca lipca 1944 82 Pułk Piechoty operował w sile ok tysiąca żołnierzy w 7 kompaniach.
Po sowieckim ultimatum z dowództwa 65 Armii Sowieckiej, zdemobilizował część żołnierzy, 31 lipca wraz z ok. 200 partyzantami dotarł do Hajnówki, od 4 sierpnia 1944 wraz ze zgrupowaniem 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK, w sile ok. 1,5 tys. żołnierzy, dotarł do Białej Podlaskiej. Na rozkaz dowódcy dywizji, Cichociemnego Henryka Krajewskiego ps. Leśny, podzielono żołnierzy zgrupowania na 8 grup. Jako dowódca jednej z nich 18 sierpnia dotarł w pobliże Otwocka. 19 sierpnia rozbrojony przez Sowietów we wsi Siwianka, przewieziony do miejscowości Dębe Wielkie, następnie konwojowany do Brześcia nad Bugiem.
notatka SPP Londyn, skan: własny, źródło: JW GROM
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
12 maja 1945 aresztowany przez NKWD, 10 czerwca 1946 skazany przez „Kolegium Specjalne” przy MWD ZSRR na pięć lat łagrów. Za podjęcie próby ucieczki 28/29 sierpnia 1947 skazany przez sąd specjalny TIEMłagu MWD na 25 lat obozu pracy. Więziony w łagrach: nr 178 w Riazaniu (Riazańska oblast), w kompleksie łagrów (TIEMłag ASRR, rep. Mordowia), ustwinowskim „obozie pracy poprawczej” (USWITłag), w Dubrowłagu, w łagrze ne 280 (doniecka obłast).
15 lipca 1956 postanowieniem komisji Prezydium Rady Najwyższej ZSRR wyrok obniżono do faktycznie odbytego, 19 sierpnia 1956 zwolniony z zesłania. Wyjechał do Możajska, po wielu staraniach otrzymał polski paszport.
dr Marciniak Wojciech Franciszek (UŁ) – Problematyka pracy w łagrach na Kołymie w relacjach polskich więźniów
w: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2008. Referaty, Warszawa 2009, s. 80-89
Po wojnie
23 października 1956 powrócił do Polski, zamieszkał w Warszawie. Od 1957 podjął pracę jako kierownik Przychodni Zdrowia ZZG „Inco-Veritas” w Warszawie przy ul. Żurawiej 24 oraz kierownik administracyjny Liceum im. św Augustyna w Warszawie, w 1975 przeszedł na emeryturę. Zmarł 11 kwietnia 1982 w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim – kw. D14 rz. 2 gr. 22.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1932
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1936
- kapitan – ze starszeństwem od 11 listopada 1940
- major – 31 maja 1944
Ordery i odznaczenia 
Życie rodzinne
Syn Mariana, urzędnika Urzędu Skarbowego, działacza NOW oraz Marii z domu Scholl. W 1959 zawarł związek małżeński z Klarą z domu Gęsicką (1908-1991). Nie mieli dzieci.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0295
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s. 224-227, Zwierzyniec – Rzeszów 2011, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 175-179, 413, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Tadeusz Tomaszewski – Cichociemny
ps.: „Wąwóz”, „Parów”
Tadeusz Stanisław Tomaszewski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 3077
ppor. cc Tadeusz Tomaszewski
ur. 1 stycznia 1917 w Płocku, poległ prawdopodobnie zamordowany przez Niemców po 5 sierpnia 1944 w Warszawie, podczas rzezi Woli – podporucznik piechoty, podoficer Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, cichociemny
Znajomość języków: angielski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno-strzelecki (STS 25, Inverlochy), kierowców samochodowych (1 Brygada Strzelców), commando, łączności (STS 23A), łączności lotnik-ziemia: Eureca-Rebecca i S-Phone (STS 40, Howbury Hall), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 22 lata; w dacie skoku do Polski 27 lat. Syn dependenta (pomocnika) hipotecznego
Spis treści:
Uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego w Płocku, w 1937 zdał egzamin dojrzałości. Od 1938 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Dęblinie, po jej ukończeniu od 24 sierpnia do 18 września 1939 w 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 do 18 września przydzielony do (prawdopodobnie 1 batalionu) 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej, w składzie 28 Dywizji Piechoty (Armia „Łódź”). Uczestniczył w walkach na linii obrony Ożarów – Wierzbice – Popowice – Kadłub, od 2 września na linii Masłowice – Chotów – Gaszyn – Krzyworzeka, od 3 września wzdłuż rzeki Warty na linii: Rychłocice – Strumiany – Burzenin. Do 29 sierpnia na pozycjach wzdłuż linii: Górki Grabieńskie – Grabno – Zamość. Od 6 września odwrót w kierunku na Pabianice, ciężka walka m.in. z udziałem niemieckich czołgów 7 września w rejonie miejscowości Czyżeminek, następnie odwrót w kierunku na Skierniewice, później Brwinów i Puszcza Kampinoska. 19 września przekroczył granicę w Węgrami, od 12 maja 1940 we Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 8 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty, awansowany na stopień kaprala podchorążego.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
odznaka 1BSP
Po upadku Francji od 22 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Siił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od lipca przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Samodzielnej Brygady Strzelców.
Od 11 marca do czerwca 1942 w Szkole Kierowców Samochodowych przy 1 Brygadzie Strzelców. Od 17 maja 1943 na stażu w oddziałach brytyjskich. Od 5 października 1943 przeniesiony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza.
Vade Mecum Żołnierza – Kierowcy, 1941
skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 23 września 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 marca 1944. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
lotnisko w Brindisi (Włochy)
pismo SPP Londyn, skan własny, źródło: JW GROM
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Dotąd sądzono, że zrzut nastąpił w rejonie miejscowości Rakszawa, dzięki nowym ustaleniom wiadomo, że zrzutu dokonano w rejonie miejscowości Żołynia – zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, ppor. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 04.45 po locie trwającym 8 godzin 45 minut.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
– L.dz. 942 (Law. 065)[kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
Łańcut, czerwiec 1944
zbiór Andrzeja Borcza– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Andrzej Borcz – O ukrywaniu alianckich żołnierzy oraz cichociemnych na terenie Obwodu AK Łańcut
w: Biuletyn Informacyjny nr 4 (382), kwiecień 2022 s. 27-36
Powstanie Warszawskie
Głaz upamiętniający batalion „Czata 49” obok stacji metra Warszawa Gdańska
W Powstaniu Warszawskim przydzielony do plutonu „Motyla”, Batalion „Czata 49”, Zgrupowanie „Radosław”. Batalion utworzono z połączenia Centrali Zaopatrzenia Terenu, IV Oddziału Komendy Głównej AK, 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK oraz Cichociemnych znajdujących się w stolicy, czekających na przydział.
Ciężko ranny 5 sierpnia 1944 na Woli, w rejonie ul. Płockiej, podczas natarcia zgrupowania Kedywu w rejonie ulic: Tyszkiewicza – Gostyńska – Płocka – Działdowska. Umieszczony w szpitalu, prawdopodobnie zamordowany przez Niemców podczas rzezi Woli.
Aleksander Dobraczyński – Kanały warszawskie. Ich rola podczas Powstania Warszawskiego 1944 r.
w: Koło Byłych Żołnierzy AK – Oddział Londyn, polishresistance-ak.org
Awanse
- kapral podchorąży – maj 1940
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie, 1 lipca 1944
Życie rodzinne
Syn Bronisława, dependenta (pomocnika) hipotecznego oraz Kazimiery z domu Kurowskiej. Rodziny nie założył.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
13 listopada 2016 uroczyście odsłonięto tablicę pamiątkową na grobie rodzinnym na cmentarzu parafii św. Benedykta w Płocku – Radziwiu.
15 kwietnia 2016 w Archiwum Państwowym w Płocku otwarto wystawę „TOBIE OJCZYZNO: Cichociemny Tadeusz Tomaszewski ps. „Wąwóz” & żołnierze Jednostki Wojskowej GROM – spadkobiercy tradycji Cichociemnych
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0293)
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, s. 189, Rzeszów 1996, Abres, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 425, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 238-239, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Feliks Perekładowski – Cichociemny
ps.: „Przyjaciel 2”, „Wiatr 2”
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4457, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1491
por. Feliks Perekładowski
ur. 11 września 1921 w Żółkwi (obecnie Ukraina), zm. 10 grudnia 1973 w Buenos Aires (Argentyna) – porucznik piechoty, podoficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Kraków AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz wyklęty, więzień sowieckich łagrów: Kandałaksza (1940-1941), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. kurs podchorążych piechoty, dywersyjny, spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Baza 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 17 lat; w dacie skoku do Polski 22 lata
Spis treści:
Do 1932 mieszkał w Żółkwi, uczył się w szkole powszechnej oraz w Państwowym Gimnazjum Humanistycznym. Po śmierci ojca od 1932 w Korpusie Kadetów nr 1 we Lwowie, w 1938 zdał egzamin dojrzałości.
We wrześniu 1938 wstąpił do wojska, uczestnik dywizyjnego kursu Szkoły Podchorążych Piechoty przy 73 Pułku Piechoty 23 Dywizji Piechoty. Po ukończeniu, od czerwca 1939 nadal w 73 PP, przeszedł zapalenie płuc, 12 sierpnia awansowany na stopień kaprala podchorążego. W dniu wybuchu wojny miał zaledwie 18 lat…
II wojna światowa
Represje sowieckie wobec Polaków źródło: pamiec.pl
W kampanii wrześniowej 1939 do 4 września w składzie 73 Pułku Piechoty, od 9 do 22 września w obronie Lwowa. Powrócił do Żółkwi, wraz z młodszym bratem Jankiem, w rejonie miejscowości Zielona, 9 października aresztowany przez milicję sowiecką. Osadzeni w więzieniu w Stanisławowie, od 19 grudnia 1939 w więzieniu w Chersoniu (Ukraina). Skazany na 5 lat łagrów, od lata 1940 w łagrach m.in. za kręgiem polarnym, w Kandałakszy, pracował m.in. przy wyrębie lasu pod linie wysokiego napięcia. W łagrze zmarł jego młodszy brat Janek.
Po układzie Sikorski – Majski, zwolniony z łagru 21 września 1941, wyjechał do Taszkientu. Od lutego 1942 w Armii Polskiej w Rosji gen. Andersa, podawał datę urodzenia „2 września 1919”, z której wynikało że jest starszy o dwa lata.
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Przydzielony do kompanii zbiorczej 7 Dywizji Piechoty w Kermine. Ewakuowany wraz z armią, od 5 kwietnia 1942 w Pahlevi (Persja, obecnie Iran). Od 31 maja 1942 przydzielony jako drużynowy do 2 Batalionu Strzelców Karpackich 1 Brygady Strzelców Karpackich 3 Dywizji Strzelców Karpackich, następnie instruktor na dywizyjnym kursie podchorążych 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Od 31 marca do 4 października 1943 zastępca dowódcy plutonu 2 Batalionu Strzelców Karpackich.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 w bazie nr 10 w Ostuni (Włochy) przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego) płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 1 marca 1944. 11 maja 1944 ze stacji wyczekiwania „B” przeszedł na stację wyczekiwania „A” Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Dotąd sądzono, że zrzut nastąpił w rejonie miejscowości Rakszawa, dzięki nowym ustaleniom wiadomo, że zrzutu dokonano w rejonie miejscowości Żołynia – zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, ppor. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
– L.dz. 942 (Law. 065) [kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Dawid Golik – „Przyjaciel” spod Tatr
w: Biuletyn IPN, styczeń – luty 2010, nr 1-2 (108-109), s. 39 – 45
od lewej: Feliks Perekładowski, Jan W. Lipczewski
Po skoku początkowo w rejonie Łańcuta, od 8 czerwca aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Szczygła 12. Na początku lipca 1944 przydzielony do Kedywu Okręgu Kraków AK, Inspektorat Rejonowy Nowy Sącz, od ok. 24 lipca jako dowódca 1 plutonu oraz zastępca dowódcy oddziału partyzanckiego „Wilk”, dowodzonego przez por. Krystiana Więckowskiego ps. Zawisza.
od lewej: Feliks Perekładowski
Uczestnik wielu udanych bojowych akcji dywersyjnych, m.in. zasadzka na szosie w rejonie Dolnej Kamienicy (ok. 28 lipca), rozbrojenie ok. 50-osobowego niemieckiego posterunku w Kamienicy, zdobycie m.in. 2 rkm, 2 pm oraz kilkudziesięciu karabinów (30 lipca), rozbrojenie posterunku w Łącku, uwolnienie 16 jeńców sowieckich w Jazowsku (ok. 1 sierpnia), kilka zasadzek na samochody niemieckie na drodze Krościenko nad Dunajcem – Czorsztyn oraz pod Tylmanową.
W nocy 16/17 sierpnia 1944 wraz z plutonem zdobył budynek stacji kolejowej w Kasinie Wielkiej. W odwecie Niemcy spalili wieś Porąbka oraz część wsi Skrzydlna i Pogorzany oraz zamordowali ok. 100 osób. Mianowany dowódcą oddziału „Wilk”, uczestniczył m.in. w zasadzce na niemiecką eskortę Polaków przymusowo pracujących na stokach Łopienia (21 sierpnia), zasadzce na niemieckich żandarmów posterunku w Łącku, w której zabito 29 z 30 Niemców (7 września).
żołnierze 1 batalionu
pomnik 1 Pułku Strzelców Podh. w Szczawie
Od 22 września 1944 dowódca 1 kompanii 1 batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, uczestniczył w akcjach bojowych m.in. rozbrojenie posterunku słowackiej straży granicznej w Leśnicy (koniec września), atak na posterunek Grenzschutzu w Czarnej Wodzie (15 października). Ochraniał placówkę odbiorczą „Wilga” w rejonie Szczawy i Mogielicy, przyjmującą w nocy 22/23 listopada 1944 zrzut 6 Cichociemnych oraz zaopatrzenia.
M.in. w związku z nieporozumieniami z rtm Janem W. Lipczewskim ps. Andrzej, dowództwo 1 kompanii 1 batalionu 1 PSP AK objął Cichociemny por. Marian Skowron ps. „Olcha 2”.
Od 28 listopada dowódca oddziału specjalnego (8, następnie 20 osób), operującego w rejonie Zakopanego, m.in. z zadaniem likwidacji band oraz konfidentów. Wraz ze swym oddziałem zdobył posterunek straży słowackiej w Chyżnem (w nocy 5/6 grudnia) oraz 13 karabinów, rkm, pistolet maszynowy, amunicję.
Żołnierze „Wilka” w Gircach, lato 1944
W połowie grudnia 1944 przeprowadził akcje likwidacyjne oraz przeciwko złodziejom w Cichem, Tatułowie, Starem Bystrem, Międzyczerwiennem, przed świętami rozbroił niemieckich żołnierzy na stacji kolejowej w Podczerwonnem, rozbroił posterunek słowacki w Suchej Górze Orawskiej. W styczniu 1945 rozbroił słowacki posterunek w Orawskiej Głodówce, walczył z oddziałem Wermahtu przeprowadzającym rekwizycję w Rogoźniku.
W zespole redakcyjnym partyzanckiego pisma „Żołnierz Podhalański”. 1 stycznia 1945 awansowany na stopień porucznika, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
Dawid Golik – Oddział Specjalny AK ppor. cc Feliksa Perekładowskiego „Przyjaciela”
w: Zeszyty Historyczne WIN-u, nr 44/2016, s. 5-36, ISSN: 1230-106X
Po wojnie
Pozostał w konspiracji, od 27 stycznia do 14 lutego 1945 demobilizacja oddziału. Od kwietnia 1945 do lipca 1945 pod ps. Szerszeń w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, dowodził kilkuosobowymi grupami żołnierzy, likwidując konfidentów UB, walcząc z bandytami oraz prowadząc działania propagandowe przeciwko „władzy ludowej”. Ponadto, do września 1945 organizował przerzut w rejon Wrocławia żołnierzy zagrożonych aresztowaniem.
15 października 1945 wyjechał z Polski, przez Pilzno dotarł 17 października do II Korpusu Polskiego, stacjonującego w Ankonie. Wcielony do Korpusu, przydzielony do ekspozytury informacyjno – wywiadowczej. W styczniu 1947 ewakuowany wraz z Korpusem do Wielkiej Brytanii.
Po demobilizacji wyemigrował do Argentyny, zamieszkał w Buenos Aires. Działał w środowisku Polonii, m.in. udziałowiec spółki „Polar” wydającej od sierpnia 1957 polonijny „Kurier Polski”, wiceprezes Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Argentynie, publikował w jego miesięczniku „Nasza Sprawa”, działał w Kole b. Żołnierzy AK w Buenos Aires. Zmarł 12 grudnia 1973 w Buenos Aires, pochowany na cmentarzu Remedios de Escalada.
Dawid Golik – Oddział Samoobrony AK „Szerszeń”
ppor. cc Feliksa Perekładowskiego ps. „Przyjaciel”
i jego działalność na Podhalu w 1945 roku
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy, rocznik XXIV (LXXV), nr 4 (286)
Warszawa 2023, s. 123-163, ISSN: 1640-6281
Krzysztof Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.
Awanse
- kapral podchorąży – 12 sierpnia 1939
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1944
- porucznik – 1 stycznia 1945
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 1 stycznia 1945
- Krzyż Walecznych
Życie rodzinne
Syn Witolda oraz Feliksy z domu Herc. Na emigracji zawarł związek małżeński z Blanką z domu Krzyńską, secundo voto McFall (1922-1990). Nie mieli dzieci.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0202
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 153-158, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 381, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 237-238
Zobacz także:
- biogram w Wikipedii
- strona uczniów LO im. Stefana Żeromskiego w Krościenku nad Dunajcem – Feliks Perekładowski
- Dariusz Kaliński – Wybici do nogi. Polscy partyzanci gromią niemieckich żandarmów
Karol Pentz – Cichociemny
ps.: „Skała 2”, „Limba 2”
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4488
por. Karol Pentz
źródło: NAC
ur. 17 grudnia 1908 w Dobromilu (obecnie Ukraina), poległ w Powstaniu Warszawskim 9 września 1944 w Warszawie – porucznik piechoty, prawnik, pocztowiec, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, Powstania Warszawskiego, więzień sowieckich łagrów: Wiedlaszcz, Uchtiżemłag (1940-1941), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. oficerów informacyjnych dowódców pułków, dywersyjny, prawo jazdy (samochody osobowe i ciężarowe), spadochronowy, STS 10 (Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 30 lat; w dacie skoku do Polski 35 lat. Pochodził z rodziny chłopskiej
Spis treści:
źródło: Indeks Represjonowanych
Uczył się w szkole powszechnej im. J. Długosza w Dobromilu, od 1920 w Gimnazjum im. Herbutów, w 1929 zdał egzamin dojrzałości. W 1927 zmarła Jego matka, ojciec zawarł ponownie związek małżeński. Od 1930 do końca września 1938 asystent w Urzędzie Pocztowym Lwów 1. Od 15 września 1930 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 10 w Gródku Jagiellońskim, po jej ukończeniu od 1 lipca do 10 września 1931 praktyka w 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1933.
Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl
W październiku 1933 uczestnik ćwiczeń oficerów rezerwy w 6 Pułku Strzelców Podhalańskich w Samborze. Od czerwca 1938 uczestnik kurs oficerów informacyjnych (wywiadowczych) dowódców pułków w Warszawie. Po jego ukończeniu praktyka przy dowódcy 45 Pułku Strzelców Kresowych w Równem podczas manewrów wołyńskich.
W 1933 podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, w 1938 obronił dyplom magistra prawa. Także w 1938 zdał egzamin referendarski w Ministerstwie Poczt i Telegrafów w Warszawie. Od 30 września 1938 zastępca naczelnika Urzędu Pocztowego Stanisławów 1 w Stanisławowie.
II wojna światowa
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany 30 sierpnia do 54 Pułku Strzelców Kresowych w Tarnopolu, wyreklamowany od służby przez Dyrekcję poczt i Telegrafów we Lwowie. Do 8 grudnia w Stanisławowie jako zastępca naczelnika Urzędu Pocztowego Stanisławów 1, następnie ukrywał się przed aresztowaniem przez Sowietów w Dobromilu oraz Lwowie.
1 kwietnia 1940 aresztowany przez Sowietów, podczas próby przekroczenia w rejonie Skole granicy z Węgrami. Więziony przez sowietów w więzieniu w Skole, Stryju, Połtawie oraz łagrze nr 7 – Wiedlaszcz, republika Komi.
Po układzie Sikorski – Majski zwolniony z zesłania, 24 września 1941 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa. Przydzielony jako dowódca plutonu 7 kompanii 1 pułku rekruckiego Centrum Wyszkolenia Piechoty. Od 31 października 1941 kierownik kancelarii 21 Pułku Piechoty. Od 19 stycznia 1942 wyruszył, 29 lutego przekroczył granicę z Iranem, 9 maja 1942 dotarł do Gedery.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Od 1 czerwca 1942 oficer informacyjny 7 batalionu, od 11 listopada przydzielony do kompanii zaopatrzenia, od 14 marca 1943 dowódca plutonu dowodzenia oraz adiutant kompanii 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Od 21 marca w dowództwie Oddziału Zaopatrzenia Transportu.
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 4 listopada 1943 w Ośrodku Zapasowym Armii, od 5 lutego 1944 w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. 12 lutego ukończył szkolenie w Bazie nr 10 „Inpudent” w Ostuni (Włochy), tam zaprzysiężony na rotę AK 14 lutego 1944 przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego) płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Od 2 kwietnia 1944 na stacji wyczekiwania „B”, od 28 maja 1944 na stacji wyczekiwania „A” Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 31 maja 1944.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Dotąd sądzono, że zrzut nastąpił w rejonie miejscowości Rakszawa, dzięki nowym ustaleniom wiadomo, że zrzutu dokonano w rejonie miejscowości Żołynia – zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, ppor. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
– L.dz. 942 (Law. 065) [kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
Czerwiec 1944
zbiór Andrzeja Borcza– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Andrzej Borcz – O ukrywaniu alianckich żołnierzy oraz cichociemnych na terenie Obwodu AK Łańcut
w: Biuletyn Informacyjny nr 4 (382), kwiecień 2022 s. 27-36
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Po aklimatyzacji przydzielony do Okręgu Lublin AK, jednak przydział nie został zrealizowany.
Powstanie Warszawskie
Płonący gmach PAST-y
W Powstaniu Warszawskim od 4 sierpnia w 6 kompanii „Wawer” Zgrupowania IX Batalionu „Kiliński”. Walczył w Śródmieściu, m.in. uczestniczył w walkach w rejonie ul. Królewskiej, pl. Grzybowskiego oraz ul. Grzybowskiej. Wraz z kompanią uczestniczył w udanym szturmie na PAST-ę.
29 sierpnia 1944 ciężko ranny na ul. Próżnej, wskutek odniesionych ran zmarł 9 września 1944 w szpitalu przy ul. Lwowskiej 20. Według innej wersji poległ 6 września 1944 przy ul. Próżnej.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1933
- porucznik – ze starszeństwem od 31 maja 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 2 października 1944 (pośmiertnie)
- Krzyż Walecznych – 15 września 1944 (pośmiertnie)
Życie rodzinne
Syn Józefa, rolnika oraz Katarzyny z domu Wolff, rolniczki, rodzina gospodarowała na ok. 24 morgach. Ojciec w lipcu 1941 został rozstrzelany (bez sądu) przez funkcjonariuszy NKWD. Rodziny nie założył.
Miał pięciu braci oraz siostrę. Młodszy brat mjr Jana Adama Pentza, pilot Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie. Po ponownym małżeństwie ojca (po śmierci matki) urodziły się dwie córki i syn.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0201
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 128-129, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 381, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 237
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Adolf Łojkiewicz – Cichociemny
ps.: „Ryś 2”, „Wilk 2”
vel Kaczmarek
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4429, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1989
mjr Adolf Łojkiewicz
źródło: NAC
ur. 8 stycznia 1895 w Buciłach (powiat szczuczyński, obecnie Białoruś), zm. 17 maja 1952 w Katowicach – major uzbrojenia, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), chemik, żołnierz Armii Rosyjskiej, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, Powstania Warszawskiego, więzień sowieckich łagrów: Kozielsk, Grazowiec (1939-1941), więzień niemieckiego obozu jenieckiego Woldenberg (1944-1945), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (Baza nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 44 lata; w dacie skoku do Polski 49 lat. Syn robotnika kolejowego
Spis treści:
Od 1905 do 1908 uczył się w tajnej ochronce polskiej w Wilnie, następnie od 1914 w 2 szkole Miejskiej. W 1915 powołany do służby w armii rosyjskiej, skierowany do szkoły chorążych w Peterhofie, po jej ukończeniu awansowany na stopień chorążego (praporszczyk). W 1916 awansowany na stopień podporucznika, za udział w walkach z Niemcami odznaczony Krzyżem św. Jerzego.
Odznaka I Korpusu Polskiego
W styczniu 1918 wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, wskutek niemieckich żądań przymusowo zdemobilizowany 7 marca 1918. Uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, od 7 marca 1919 dowódca kompanii 3 Pułku Strzelców Wielkopolskich, późniejszego 57 Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Od lipca 1919 na froncie litewsko – białoruskim, ranny 4 oraz 31 lipca 1920. Odznaczony Virtuti Militari oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919. Po 20 maja 1922 dowódca pociągu pancernego oraz w zastępstwie dowódca batalionu. Od maja 1922 oficer Sądu Rejonowego w Poznaniu, od 1 stycznia 1924 do 1 września 1925 referent Komendy Obozu Warownego Poznań.
symbol LOPiP
W 1923 zdał egzamin dojrzałości w Wilnie, w 1926 podjął studia na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym, w 1928 obronił dyplom magistra filozofii w zakresie chemii. Ukończył kurs dla oficerów młodszych w Chełmnie, następnie dowódca kompanii 41 Suwalskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 29 Dywizji Piechoty. Od grudnia 1928 na praktyce w Warsztatach Naprawy Sprzętu Przeciwgazowego w Warszawie, od stycznia 1930 rzeczoznawca Centrali Odbioru Materiałów Uzbrojenia w Fabryce Sprzętu Przeciwgazowego w Radomiu. Od 1931 referent w Wydziale Broni Małokalibrowej Instytutu Badań Materiałów Uzbrojenia w Warszawie. Od 1933 na emeryturze, w 1934 ukończył kurs inspektorów Ligii Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej w Warszawie, od 1935 zastępca inspektora LOPiP w Katowicach, od grudnia 1936 inspektor LOPiP w Białymstoku.
II wojna światowa
źródło: Indeks Represjonowanych
3 września 1939 zmobilizowany, przydzielony jako dowódca batalionu marszowego Ośrodka Zapasowego 18 Dywizji Piechoty, do 14 września szef sztabu Pododcinka Obrony Białegostoku.
18 września 1939 przekroczył granicę z Litwą, internowany w obozie oficerskim w Kownie, następnie w Kalwarii. Po zajęciu Litwy przez Sowietów wywieziony do łagru, od 13 lipca 1940 osadzony w obozie w Kozielsku (Kałuska oblast), następnie od 2 lipca 1941 w obozie w Griazowcu (Wołogodzka oblast).
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl
Po układzie Sikorski – Majski zwolniony z łagru, 3 września 1941 w Tockoje wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa. Przydzielony jako szef uzbrojenia w Ośrodku Zapasowym Armii, następnie jako pełniący obowiązki szefa uzbrojenia 7 Dywizji Piechoty.
Od stycznia 1943 szef Służby Warsztatowej 7 Dywizji Piechoty, późniejszej Służby Warsztatowej Elektryczno – Mechanicznej 7 DP. Od 5 listopada 1943 przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza.
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Stanisław Jaczyński – Polscy jeńcy wojenni obozu NKWD w Griazowcu
wobec radzieckiej indoktrynacji i penetracji wywiadowczej
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy 2012, nr 13 (64)/ 3 (240). s. 19-42
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji w Bazie nr 10 w Ostunii (Włochy), zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Awansowany na stopień majora 31 maja 1944.
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Dotąd sądzono, że zrzut nastąpił w rejonie miejscowości Rakszawa, dzięki nowym ustaleniom wiadomo, że zrzutu dokonano w rejonie miejscowości Żołynia – zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: ppor. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
– L.dz. 942 (Law. 065) [kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
skan własny, źródło: JW GROM
– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
skan własny, źródło: JW GROM
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, po aklimatyzacji przydzielony do Oddziału IV Komendy Głównej AK, jako oficer Szefostwa Służby Uzbrojenia o kryptonimie „Leśnictwo”.
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim od 8 sierpnia 1944 jako szef sztabu i zastępca płk Jana Szypowskiego ps. Leśnik, dowódcy Zgrupowania „Leśnik”. Walczył w rejonie ul. Chmielnej, Ogrodowej, uczestniczył w zdobyciu gmachu Sądów Grodzkich przy ul. Leszno, koszar policji granatowej (Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa) przy ul. Ciepłej.
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Od 3 sierpnia w zdobytych gmachach sądów przy ul. Leszno werbował ochotników do batalionu zapasowego. Do 21 sierpnia w obronie Muranowa, następnie do 28 sierpnia w obronie kompleksu gmachów Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych przy ul. Sanguszki. Wobec ciężkiego zranienia płk Jana Szypowskiego ps. Leśnik, od 18 sierpnia dowódca Zgrupowania „Leśnik”. 28 sierpnia ranny na ul. Wójtowskiej, podczas wycofywania się z PWPW, nadal uczestniczył w walkach w rejonie ul. Zakroczymskiej oraz Przyrynek. Po upadku Starego Miasta w nocy 1/2 września przeszedł kanałami do Śródmieścia.
Po kapitulacji Powstania od 2 października 1944 w niemieckiej niewoli, osadzony w oflagu w Woldenbergu (Dobiegniewo). Uwolniony przez żołnierzy Armii Czerwonej.
Aleksander Dobraczyński – Kanały warszawskie. Ich rola podczas Powstania Warszawskiego 1944 r.
w: Koło Byłych Żołnierzy AK – Oddział Londyn, polishresistance-ak.org
Po wojnie
Od kwietnia 1945 główny technolog Państwowego Zjednoczenia Przemysłu Olejarskiego w Zabrzu, od 1946 w Śląskich Zakładach Przemysłu Tłuszczowego i Chemicznego w Katowicach, następnie dyrektor techniczny w Szopienicach. Zmarł 17 maja 1952 w Katowicach.
Awanse
- chorąży – 1915 (Armia Rosyjska)
- podporucznik – 1916 (Armia Rosyjska)
- porucznik
- kapitan – ze starszeństwem od 1 czerwca 1919
- major – 31 maja 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 1921
- Krzyż Walecznych – 1921 (dwukrotnie)
- Krzyż Zasługi Wojskowego Orderu Świętego Jerzego (Rosja)
Życie rodzinne
skan własny, źródło: JW GROM
Syn Wincentego, robotnika kolejowego oraz Ludwiki z domu Wyszyńskiej. W pierwszej dekadzie XX w. zawarł związek małżeński z Heleną z domu Sieg. Mieli dwie córki: Halinę (ur. 1921) oraz Ligię (ur. 1923), zamężną Plichtę.
Po śmierci żony w 1931 zawarł związek małżeński z Henryką z domu Borowską (ur. 1910). Mieli dwie córki: Annę (ur. 1932), technika chemika, zamężną Skoldę oraz Bogumiłę (ur. 1937), mgr biologii, zamężną Wolińską.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0152
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 82-83, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 358, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 236-237
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Maksymilian Klinicki – Cichociemny
ps.: „Wierzba 2”, „Topola 2”
vel Marian Kwiatkowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4456
mjr Maksymilian Klinicki
ur. 13 stycznia 1916 w Brodnicy, zm. 11 grudnia 1984 w Brodnicy – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Kraków AK, uczestnik kampanii wrześniowej, dowódca oddziału partyzanckiego „Grom”, cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 28 lat. Syn robotnika
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej, od 1929 w Państwowym Męskim Gimnazjum Klasycznym w Brodnicy. Po ukończeniu szóstej klasy gimnazjum przerwał naukę z powodu trudnych warunków materialnych. 8 września 1936 wstąpił do Szkoły Podoficerskiej Piechoty w Toruniu – Rudak przy 67 Pułku Piechoty, po jej ukończeniu (z druga lokatą) 5 marca 1937 awansowany na stopień kaprala.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 w Ośrodku Zapasowym 4 Dywizji Piechoty, w obronie Przemyśla. 17 września 1939 przekroczył granicę z Węgrami, internowany w Ersekujwar. 10 kwietnia 1940 uciekł, przez Jugosławię i Grecję dotarł do francuskiego terytorium mandatowego w Syrii, wstąpił do formowanej Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie pod dowództwem francuskim).
Odznaka SBSK
Po upadku Francji, 30 czerwca 1940 wraz z Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich (ang. Polish Independent Brigade Group) w sile 319 oficerów, 3437 żołnierzy dotarł do Samekh (Palestyna). Brygada została uroczyście przywitana na terytorium kontrolowanym przez wojska brytyjskie.
Uczestnik walk pod Tobrukiem (wrzesień – grudzień 1941) oraz 15 – 17 grudnia 1941 bitwy pod Ghazalą. Od 14 kwietnia 1942 słuchacz Szkoły Podchorążych Piechoty w Palestynie, po jej ukończeniu 16 sierpnia 1942 mianowany podchorążym. 19 lutego 1942 odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy, od 16 sierpnia 1942 instruktor w Centrum Wyszkolenia Armii.
Tomasz Zawistowski – Orły „Szczurów Tobruku”
w: Pamięć.pl 2012, nr 2 s. 42 – 54
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Zgłosił się do służby w Kraju 1 października 1943, przerzucony przez Algier i Maltę do Włoch, od 14 listopada 1943 uczestnik szkoleń dla kandydatów na Cichociemnych. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 w Ostuni (Włochy) przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), ppłk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 marca 1944.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Dotąd sądzono, że zrzut nastąpił w rejonie miejscowości Rakszawa, dzięki nowym ustaleniom wiadomo, że zrzutu dokonano w rejonie miejscowości Żołynia – zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
– L.dz. 942 (Law. 065) [kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
Łańcut, czerwiec 1944
zbiór Andrzeja Borcza– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22 ], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Andrzej Borcz – O ukrywaniu alianckich żołnierzy oraz cichociemnych na terenie Obwodu AK Łańcut
w: Biuletyn Informacyjny nr 4 (382), kwiecień 2022 s. 27-36
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał na Żoliborzu przy ul. Krasińskiego 4, u p. Mazurkiewicz. Od lipca 1944 przydzielony do organizacji dywersyjnej Kedyw Okręgu Kraków AK, od 31 lipca 1944 dowódca oddziału partyzanckiego „Grom”. W drodze na koncentrację wraz z oddziałem uczestniczył 1 oraz 3 sierpnia 1944 w walkach w rejonie Goszczy k. Słomnik. Od 10 sierpnia 1944 dowódca 3 kompanii „Grom – Skok” Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała”. W składzie batalionu także Cichociemny por. Henryk Januszkiewicz ps. Spokojny, od lipca 1944 adiutant mjr Jana Pańczakiewicza ps. Skała, dowódcy Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” oraz dowódca 2 kompanii „Błyskawica”. Batalion „Skała” operował w rejonie Miechowa, liczył ok. 500 żołnierzy. Awansowany na stopień porucznika 15 sierpnia 1944.
Uczestnik wraz z kompanią „Grom – Skok” wielu walk, m.in. w rejonie Krzeszówki (28 sierpnia), Sadek (30 sierpnia), Złotego Potoku (11 września). 1 września 1944 odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, 25 września 1944 Krzyżem Walecznych po raz drugi. Po rozwiązaniu batalionu Skała w listopadzie 1944 dowódca nowo utworzonych oddziałów partyzanckich. Od 20 listopada, w związku z chorobą, przebywał w Maszycach. 17 stycznia 1945 odznaczony Krzyżem Walecznych po raz trzeci, awansowany na stopień kapitana.
Kazimierz Lorys – Samodzielny Batalion Partyzancki „SKAŁA” 1945 – 1990, Kraków 1990
Po wojnie
Drzwi do celi aresztu MBP Kraków, ul. Kapucyńska 2
Na początku 1945 aresztowany w Krakowie przez UB, osadzony w areszcie UBP przy ul. Kapucyńskiej 2. 15 września 1945 Sąd Okręgowy w Krakowie umorzył postępowanie.
Powrócił do Brodnicy, od 1 kwietnia 1946 współwłaściciel „Sklepu Bławatów i Galanterii”, od 25 października 1949 zaopatrzeniowiec w Zakładach Mięsnych, od 1 lipca 1950 referent ds. kontraktacji Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Górznie. Od 21 sierpnia 1950 starszy ekonomista w Zakładach Zbożowo-Młynarskich PZZ Zespół Spichrzy i Młynów w Nowym Mieście Lubawskim.
Od 1 stycznia 1982 na emeryturze. Zmarł 11 grudnia 1984 w Brodnicy, pochowany na miejscowym cmentarzu.
Awanse
- kapral – 5 marca 1937
- podchorąży – 16 sierpnia 1942
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1944
- porucznik – 15 sierpnia 1944
- kapitan – 17 stycznia 1945
- major
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 24 sierpnia 1048
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami – 1 września 1944
Życie rodzinne
Syn Franciszka, robotnika oraz Marianny Gołębiewskiej z domu Klinickiej. W 1953 zawarł związek małżeński z Małgorzatą z domu Truszczyńską (ur. 1917). Mieli córkę Wiesławę (ur. 1954) inż budownictwa, zamężną Rybicką oraz syna Janusza (ur. 1958) mgr prawa, zastępcę prokuratora rejonowego w Brodnicy.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0105
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 62-63, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 336, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 235-236
Zobacz także – biogram w Wikipedii
