SOE

SOE

Special Operations Executive

w tym budynku w Londynie, przy Baker Street 64 mieściła się w latach 1940 – 46 centrala SOE

SOE (ang. Kierownictwo Operacji Specjalnych) – to brytyjska, ściśle tajna agencja rządowa, utworzona decyzją Winstona Churchilla z 16 lub 17 lipca 1940 r., działająca do stycznia 1946 r. Dzięki niej możliwe było m.in. przeszkolenie i wysłanie do Polski Cichociemnych oraz sprzętu, broni i uzbrojenia dla Armii Krajowej. Jej zadania definiowała tzw. Karta SOE, uchwalona przez brytyjski Gabinet Wojenny 22 lipca 1940 r. Dokument ten do dzisiaj jest tajny.

Powstała z połączenia działających od czerwca 1940 r.: Departamentu – MI R, Ministerstwa Wojny Sekcji D (sabotaż), części tajnej służby SIS/MI6 (Secret Intelligence Service) oraz zespołu ministerstwa spraw zagranicznych ds. propagandy.

Hotel St-Erminss , Londyn

Zadaniem SOE było głównie prowadzenie dywersji,sabotażu, operacji specjalnych, koordynacja działań politycznych i propagandowych oraz wspieranie ruchu oporu w okupowanych przez hitlerowców i państwa Osi podczas II wojny światowej krajachEuropy.

Pierwszą siedzibą SOE były trzy piętra czerogwiazdkowego, wiktoriańskiego hotelu – St. Ermin’s Hotel – w centrum Londynu, położonego nieopodal stacji metra St James Park, w pobliżu opactwa Westminster, Pałacu Buckingham i Houses of Parliamen

Centrala SOE mieściła się w Londynie przy  Baker Street 64, pod zakonspirowaną nazwą Union Trading Company. Miała swoje placówki w głównych miastach Europy i Afryki, m.in. w Sztokholmie, Lizbonie, Madrycie, Bari, Algierze. Agenci SOE byli szkoleni w Anglii oraz na zachodnim wybrzeżu Szkocji.

Gdy hitlerowcy rozpoczęli bombardowania Londynu, komórki SOE ulokowano na terenie majątków ziemskich w Szkocji: w Grendon, Poundon, Dunbar, Bister, miały kryptonimy: Stations 53-A, 53-B, 53-C, 53-D.

Zwierzchnikiem SOE był minister wojny ekonomicznej dr Hugh Dalton, od lutego 1942 Lord Selborne (wicehrabia Wolmer). SOE kierował dyrektor: sir Frank Nelson (sierpień 1940 – maj 1942), sir Charles Hambro (maj 1942 – wrzesień 1943), bryg. Colin McVean Gubbins (wrzesień 1943 – styczeń 1946). Kierownictwo SOE składało się z 16 osobowej Rady: dyrektorów i ich zastępców, doradców i asystentów reprezentujących wszystkie służby i regiony. Wewnątrz SOE funkcjonowały trzy zarządy: dyrektor finansowy, zarząd ds. łączności, zarząd ds. badań, rozwoju, zaopatrzenia. Ponadto SOE miało poięciu dyrektorów terytorialnych, odpowiadających za podległe im obszary: londyński, obszar Francji, Holandii, Belgii, obszar Morza śródziemnego, Kair, Bliski Wschód, obszar Bałkanów oraz obszar „MN”, tj. Polska i Czechosłowacja.

W ramach SOE działały trzy piony: 

• SO-1: propaganda. Jego zadaniem była propaganda destrukcyjna. Od 1941 roku zadanie to przejęło powołane Kierownictwo Wojny Politycznej (Political Warfare Executive).
• SO-2: operacje. Jego zadaniem było szkolenie agentów, wywiad, kierowanie dywersją i sabotażem, współpraca oraz wsparcie ruchom oporu oraz wojskowym organizacjom wyzwoleńczym na terenach okupowanych przez hitlerowców.
• SO-3: planowanie. Jego zadaniem było planowanie operacyjne, współpraca z przemysłem i laboratoriami, zabezpieczenie materiałowo-techniczne, magazynowanie i pakowanie, służby pomocnicze, służby rozliczeniowo-księgowe.

schemat organizacyjny SOE i jego usytuowanie w strukturze dowodzenia

Sztabowi Regionalnemu SOE w Londynie, odpowiadającemu za działania na terytorium Europy, podlegały sekcje narodowe:

• francuska RF – współpracowała z ruchem oporu „Wolna Francja” (Francais Libres) generała de Gaulle
• francuska F – współpracowała z pozostałymi francuskimi środowiskami niepodległościowymi
• polska EU/P – współpracowała z Polonią we Francji, Belgii, Holandii i Luksemburgu, m.in. potajemnie przerzuciła do Wielkiej Brytanii ok. 1,5 tys. zdemobilizowanych żołnierzy polskich, z których utworzono polskie jednostki w Wielkiej Brytanii
• sekcja X – działała na półwyspie iberyjskim
• sekcja DF – specjalizująca się w przerzucaniu i organizowaniu powrotów agentów, kurierów i innych osób
• holenderska N
• belgijska T
• norweska NOR
• duńska DAN

siedziba Secret Intelligence Service w Londynie

Sztabowi Regionalnemu SOE w Kairze, odpowiadającemu ponadto za Bliski i Daleki Wschód, podlegały sekcje:

• grecka GR
• jugosłowiańska JUG
• albańska  ALB
• włoska WŁ
• rumuńska, węgierska, bułgarska D – utworzona w 1943 r.
• polska, czeska Force-139 – od połowy 1943 r.

Działalność wszystkich sekcji SOE objęta była najwyższą klauzulą tajności. Ponadto nie znały się wzajemnie, nie wiedziały o swoim istnieniu, pracowały według własnych metod. Współpracowały m.in. z wywiadem SIS oraz innymi agendami brytyjskiego Gabinetu Wojennego Premiera.

W styczniu 1946 r. SOE została rozwiązana, a jej agenci w większości przeszli do pracy w Secret Intelligence Service. W maju 1944 r. z SOE współpracowało ok. 10 tys. mężczyzn oraz 3 tys. kobiet. Do krajów okupowanych przerzucono ok. 1,8 tys. agentów oraz 10 tys. ton sprzętu. Dokumenty zawierające dane o działaniach SOE otrzymały klauzulę 75 albo 100 lat tajności….

zobacz odtajniony raport Lt. Col. H.M. Threlfall z 30 maja 1945 r. nt. operacji specjalnych dot. Polski (archiwum UK National Archives):

zobacz – Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945 r.

zobacz także:  Special Operations Executive  oraz tajny raport ppłk. H.M. Threlfall’a

Źródła:

• Tadeusz Dubicki, Daria Nałecz, Tessy Stirling – Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej. t. I. Ustalenia Polsko – Brytyjskiej Komisji Historycznej, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, ISBN 83-89115-11-5
• Lynne Olson – Wyspa ostatniej nadziei. Anglicy, Polacy i inni. Braterstwo i zdrada, Bellona Warszawa 2017, s. 162 ISBN 978-830-11-15176-5
• Waldemar Grabowski – „Agenci” SOE? Polscy spadochroniarze w okupowanej Europie, Biuletyn IPN 2011 nr 8-9, s. 98-107
• Hanna Świderska – Z powiązań Polska – SOE – NKWD Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 112 (pdf)
• Kajetan Bieniecki – Współpraca SOE z NKWD i Polacy Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 121 (pdf)

Zobacz:

• Jarosław Durka – Freston. Brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 161 (pdf)
• Mord katyński w dokumentach SOE Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 116 (pdf)