Narcyz Łopianowski – Cichociemny

Narcyz Łopianowski – Cichociemny

ps.: „Sarna”, „Komedia”

vel Stanisław Wilczek, po wojnie Sarna – Łopianowski

 

ur. 29 października 1898 r. w Stokach (powiat wileński), zm. 21 czerwca 1984 r. w Vancouver (Kanada) – uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, medalista międzynarodowych konkursów hippicznych, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego,  więzień NKWD, cichociemny.

 

 

Uczył się w szkole powszechnej w majątku Stoki, następnie w szkole średniej w Wilnie.

Od października 1918 r. w plutonie szkolnym Samoobrony Wileńskiej Od listopada przydzielony do szwadronu zapasowego 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Białymstoku, w kwietniu 1919 r. w obronie Wilna, ranny w walce wręcz na bagnety.

Uczestniczył w wojnie polsko – bolszewickiej, w składzie 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich, następnie 21 Pułku Ułanów Nadwiślańskich w Równem.

Od września 1925 r. do lipca 1927 r. w szkole oficerskiej, po jej ukończeniu awansowany do stopnia podporucznika. Przydzielony jako dowódca plutonu 2 szwadronu 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Augustowie, następnie zastępca dowódcy, od 1929 r. dowódca 1 szwadronu karabinów maszynowych.

Od 1931 r. uczestnik oraz medalista wielu międzynarodowych konkursów hippicznych, m.in. na klaczy „Sarna”, od której wziął pseudonim.

Od 28 grudnia 1936 r. oficer mobilizacyjny 1 Pułku Ułanów Krechowieckich oraz komendant rejonu (powiat augustowski) Przysposobienia Wojskowego konnego „Krakusów” przy 1 PUK. Awansowany do stopnia rotmistrza, ze starszeństwem od 19 marca 1937 r.

Do września 1939 r. prowadził prace spiętrzające wody Kanału Augustowskiego oraz rzeki Biebrzy w celu uworzenia bagien, utrudniających przejście oddziałów zmotoryzowanych i pancernych.

 

 

II wojna światowa

Od 1 września organizator ewakuacji rodzin wojskowych z garnizonu w Augustowie do Parczewa. Następnie wyjechał do Grodna, potem do Białegostoku, wraz ze szwadronem zapasowym pułku dotarł do Wołkowyska. Przydzielony jako dowódca 2 szwadronu do 101 Pułku Ułanów w Brygadzie Kawalerii dowodzonej przez płk Edmunda Heldut – Tarnasiewicza (Grupa Operacyjna „Wołkowysk”.

Od 14 do 16 września przygotowywał szwadron do uzyskania pełnej gotowości bojowej w Biskupicach k. Wołkowyska, następnie przedostał się przez Niemen, dotarł do Grodna. 21 września uczestniczył w obronie Grodna, m.in. z karabinu przeciwpancernego trafił sowiecki czołg, uniemożliwiając przedarcie się przez most do miasta.

22 września, wraz ze swym szwadronem uczestniczył w składzie 101 Pułku Ułanów w zwycięskiej bitwie z sowieckimi czołgami pod Kodziowcami nad Czarną Hańczą, zniszczył 17 czołgów, ranny w nogę.

Od 23 września leczony na Litwie, w rejonie Stanowisk, Olity, następnie Rakiszek. Pod koniec grudnia internowany w obozie w Kalwarii, wstąpił do Tajnej Organizacji Niepodległościowej. Po przejęciu obozu przez Sowietów 19 lipca 1940 r., następnego dnia wywieziony przez Mińsk, Smoleńsk do Suchenicz, stamtąd w kolumnie marszowej 13 lipca dotarł do łagru w Kozielsku.

Prawdopodobnie na rozkaz gen. bryg. Wacława Przeździeckiego zadeklarował gotowość współpracy z Sowietami.

9 października 1940 r. wraz z grupą oficerów przewieziony do Moskwy, osadzony w celi nr 62 więzienia NKWD na Łubiance. W tym czasie NKWD planowała z przewiezionych do Moskwy 28 polskich oficerów, z różnych rodzajów broni i służb, po odpowiedniej indoktrynacji, utworzyć zalążek sztabu planowanej polskiej dywizji w ZSRR. Przesłuchiwany w dzień oraz w nocy przez płk NKWD Jegorowa.

Od 25 grudnia 1940 r. w tzw. willi rozkoszy, tj. daczy nr 20 w ośrodku NKWD pod Moskwą,. Po odmowie podpisania „deklaracji lojaności” oraz proteście wobec zawieszenia portretów znanych Rosjan, od 26 marca 1941 r. osadzony w więzieniu na Butyrkach oraz w Putywlu. Po układzie Sikorski – Majski, zwolniony w sierpniu 1941 r.

 

Stanisław Jaczyński – „Willa szczęścia” w Małachówce. Próby pozyskania przez NKWD oficerów polskich
do współpracy politycznej i wojskowej (1940-1941)
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy nr 12 (63)/3 (236) 2011, s. 57 – 82

 

Po zwolnieniu z więzienia, od sierpnia 1941 r. w Armi Polskiej gen. Andersa, przydzielony do dywizjonu rozpoznawczego 5, następnie 8 Dywizji Piechoty. W marcu 1942 r. ewakuowany wraz z Armią do Iranu, od maja w Palestynie.

Od października 1942 r. w Wielkiej Brytanii, przydzielony jako  dowódca plutonu 1 Pułku Rozpoznawczego 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka.

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalością w broni pancernej, zaprzysiężony 23 września 1943 r. w Chicheley. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, awansowany do stopnia majora ze starszeństwem od 16 kwietnia 1944 r.

Przerzucony do Polski w nocy z 15 na 16 kwietnia 1944 roku, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Wildhorn 1” (dowódca operacji: F/L Harrod E.J., ekipa skoczków nr: XLIII), na placówkę odbiorczą „Bąk”.

Samolot Dakota FD-919 „I” (267 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/L Harrod E.J., pilot – F/L Bolesław Koprowski – Esk. 1586 / nawigator – P/O Wells J.A. / radiotelegrafista – P/O Wilcock N.) wylądował na polowym lotnisku w okolicach miejscowości Matczyn, 35 km od Lublina. 

Razem z nim przerzucono Cichociemnego: por. Tomasz Kostuch ps. Bryła.

Samolotem z Polski odlecieli: gen. Stanisław Tatar ps. Turski, ppłk. Marian Dorotycz-Malewicz ps. Roch, por. Andrzej Pomian ps. Dowmuntt oraz wysłannik Delegata Rządu Zygmunt Berezowski i przedstawiciel Stronnictwa Ludowego Stanisław Ołtarzewski.

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od maja 1944 r. przydzielony jako zastępca dowódcy, mjr. Stanisława Łętowskiego ps. Mechanik, Ośrodka Pancernego Komendy Obszaru Warszawskiego AK.

 

Kajetan Bieniecki – Wildhorn
w: Zeszyty Historyczne nr 188, s. 81 – 100, Instytut Literacki, Paryż 1989 r.

 

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

 

Powstanie Warszawskie

Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, początkowo jako dowódca odwodu utworzonego z Ośrodka Pancernego Obszatu Warszawa w 2 Rejonie Obwodu Śródmieście. Od 8 sierpnia w Podobwadzie Śródmieście – Południe, od 13 sierpnia jako dowódca odcinka taktycznego „Sarna” (rejon pomiędzy Alejami jerozolimskimi, Hożą, Marszałkowsą i Nowym Światem).

Walczył w Śródmieściu Południowym, dwukrotnie ranny: 21 sierpnia oraz 11 września. 22 września 1944 r. odznaczony Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych.

Po kapitulacji Powstania w niewoli niemieckiej, w stalagu Küstrin (Kostrzyn nad Odrą), następnie w oflagu Sandbostel i Murnau. 29 kwietnia 1945 r. uwolniony przez wojska amerykańskie.

 

Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.

 

 

Po wojnie

25 czerwca 1945 r. zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza, przydzielony do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej, następnie do Ośrodka Zapasowego. Po demobilizacji przez 3 lata pracował w Londynie jako technik dentystyczny.

W 1954 r. wyjechał do kanady, zamieszkał w Montrealu, następnie w Vancouver. Działał w środowisku polonijnym, m.in. w Polskim Towarzystwie „Zgoda”, Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów.

Wieloletni delegat Rządu R.P. na uchodźstwie na Kanadę. Korespondent tygodnika „Głos Polski” (pod ps. Sarna), publicysta „Gwiazdy Polarnej” (USA). Autor książki  pt. Rozmowy z NKWD 1940 – 1941.

Zmarł 21 czerwca 1984 r. w Vanciuver, pochowany na miejscowym cmentarzy.

 

 

Awanse

• podporucznik – lipiec 1927 r.
• rotmistrz – ze starszeństwem od 19 marca 1937 r.
• major – ze starszeństwem od 16 kwietnia 1944 r.
• podpułkownik – 1955 r.

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 22 września 1944 r.
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 27 lutego 1962 r.
• Krzyż Walecznych – 22 września 1944 r.
• Srebrny Krzyż Zasługi
• King’s Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)

 

 

Sukcesy sportowe

• 6 miejsce – Mistrzostwa Polski w Skokach przez Przeszkody (Łazienki), 4 października 1931 r.
• 3 miejsce – Międzynarodowy Konkurs Hippiczny w Warszawie (Konkurs Otwarcia), czerwiec 1933 r.
• 3 miejsce – Międzynarodowy Konkurs Hippiczny w Warszawie (Konkurs Armii Zagranicznych), 6 czerwca 1936 r.

 

 

Życie rodzinne

Syn Ignacego elektryka, działacza niepodległościowego oraz Marii z domu Woronkow. W 1933 r. zawarł związek małżeński z Ireną z domu Jaworowską (1913-1987), absolwentką Wyższej Szkoły Handlowej, uczestniczką Powstania Warszawskiego, podporucznik, łączniczką ps. Irena na odninku „Sarna”. Mieli dwóch synów: Narcyza Marka (ur. 1934 r.) inżyniera elektronika, Andrzeja (ur. 1937 r.) lekarza oraz córkę Elżbietę (ur. 1948 r.).

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 103 – 106, ISBN 83-902499-5-2.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny.

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii