Leopold Okulicki – Cichociemny

Leopold Okulicki – Cichociemny

ps.: „Niedźwiadek”, Sęp”, „Jan”, „Kula”, „Kobra 2”, „Termit” 

vel Jan Mrówka, vel Johann Muller, vek. Leopold Miller

 

Ur. 12 listopada 1898 r. we wsi Bratucice (pow. bocheński) zm. 24 grudnia 1946 r. w Moskwie – generał brygady Wojska Polskiego, szef sztabu Armii Polskiej gen. Andersa, współtwórca SZP-ZWZ-AK, ostatni komendant główny Armii Krajowej, komendant główny NIE, więzień NKWD zamordowany po „procesie szesnastu”, cichociemny.

 

 

Ukończył szkołę powszechną w Okulicach, w latach 1909 – 1915 uczył się  w gimnazjum w Bochni. Ukończył 6 klas, w 1919 r. uzyskał świadectwo dojrzałości jako ekstern.

Od 3 maja 1913 r. w Związku Strzeleckim, od maja 1914 podoficer. 6 sierpnia 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich, zwolniony z powodów zdrowotnych, następnie od 24 września 1915 r. przydzielony do 3 Pułku Piechoty 11 Brygady Legionów. 5 lipca 1916 r. lekko ranny pod Polską Górą, w październiku awansowany do stopnia sierżanta.

Od 1917 na kursie oficerskim w Zegrzu, po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 r. wcielony do armii austriackiej 18 września. Na początku 1918 r. ukończył szkołę oficerów rezerwy w Koszycach.

1 listopada sformował pluton z uczniów gimnazjum, od 14 listopada wraz z nimi pod Lwowem na froncie z Ukraińcami. Pluton włączono w skład 5 kompanii 4 Pułku Piechoty Legionów. Ranny na początku lutego 1919 r.  w trakcie nocnych walk w Malechowie nieopodal Lwowa.

 

zobacz publikację IPN – Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (1898 -1946):

Od 24 sierpnia dowódca kompanii, walczył z Sowietami w rejonie Wołkowyska. Mianowany podporucznikiem (1 czerwca 1918 r.), porucznikiem (1 kwietnia 1920 r.), kapitanem ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r. Na początku czerwca 1920 r. ranny nad Bereczyną. Od 22 grudnia 1920 r. do 15 marca 1021 r. dowódca 8 kompanii 4 Pułku Piechoty na linii demarkacyjnej Suwałki – Sejny.

Od listopada 1923 r. do października 1925 r. słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po jej ukończeniu jako kapitan dyplomowany kierownik referatu mobolizacyjnego w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu ne III w Grodnie. Od lutego 1928 r. szef Oddziału Ogólnego, kierownik Okręgowego urzedu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem od 1 stycznia 1928 r. Od kwietnia 1930 do 10 lipca 1931 r. dowódca batalionu w Rybniku.  

Od 11 listopada wykładowca taktyki broni połączonych w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Od 21 kwietnia 1934 r. do 20 września 1935 r. szef sztabu 13 Dywizji Piechoty w Równem. Od 21 września w Sztabie Głównym jako szef Wydziału „Wschód” w Oddziale II operacyjnym. W marcu 1936 r. mianowany podpułkownikiem.

Od 1 kwietnia 1939 r.  szef Wydziału Sytuacyjnego oraz zastępca szefa Oddziału III Sztabu Głównego.

 

 

II wojna światowa

W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 r. jako oficer dyżurny w Sztabie Głównym przyjmował pierwsze meldunki o działaniach wojennych. Po opuszczeniu Warszawy 6 września przez Sztab Naczelnego Wodza, pozostał jako oficer ds. operacyjnych ekspozytury Kwatery Głównej naczelnego Wodza.

Od 10 września ochotniczo w obronie Warszawy jako szef sztabu odcinka Warszawa – Zachód, od 18 września jako dowódca zgrupowania na Woli kierował natarciem w celu ułatwienia przebicia się do stolicy żołnierzom armii „Pomorze” oraz „Poznań”.

Po kapitulacji Warszawy przystąpił do Służby Zwycięstwu Polski, zaprzysiężony 28 września. Od października jako dowódca wojewódzki SZP w Łodzi, od stycznia 1940 r. komendant Okręgu Łódź Związku Walki Zbrojnej. Posługiwał się w tym czasie fałszywymi dokumentami na nazwisko Johann Muller, uzywał pseudonimów”Kula”, „Jan”, „Leopold”. 1 lipca 1940 r. mianowany pułkownikiem.

Wobec dekonspiracji mieszkania i zagrożenia aresztowaniem, 14 sierpnia odwołany z funkcji komendanta Okręgu, przeniesiony jako inspektor do Komendy Głównej ZWZ.  Od października 1940 r. komendant okupacji sowieckiej we Lwowie (obszary: Białystok i Lwów).

W związku z infiltracją siatki ZWZ przez NKWD aresztowany w nocy z 21 na 22 stycznia 1941 r. w mieszkaniu (ul. Zadwórzańska 117). Wywieziony do Moskwy, osadzony w więzieniu NKWD na Łubiance, następnie w Lefortowie.

Zwolniony 12 sierpnia 1941 r. po układzie Sikorski – Majski, wstąpił do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Mianowany szefem sztabu armii, uczestniczył (4 grudnia 1941 r. oraz 18 marca 1942 r.) w rozmowach gen. Andersa z Józefem Stalinem. Od marca 1942 r. dowódca 7 Dywizji Piechoty, sformowanej w Kermine (Uzbekistan).

Od 26 czerwca 1943 r. w dyspozycji SNW, od października 1943 r. organizator i komendant bazy nr 1 w Ostunii k. Bari (Włochy).

 

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeniesiony do dyspozycji Sztabu Naczelnego Wodza, przeszkolony na kursach dla cichociemnych. Od 25 lutego 1944 r. przeniesiony do stacji wyczekiwania Głównej Bazy Prrzerzutowej w Brindisi.

Zrzucony do Polski w nocy z 21 na 22 maja 1944 roku,  w sezonie operacynym „Riposta”, w operacji „Weller 29” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LIII), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski, pilot – P/O Witold Graczyk / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / mechanik pokładowy – Sgt. Piaścik / strzelec – F/O Olgierd Łuczkowski / despatcher – F/S Piotr Straub).

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Kos”, w okolicach miejscowości Wierzbno k. Proszowic (24 km od Krakowa).

Po skoku awansowany do stopnia generała brygady, używał pseudonimu „Kobra 2”. Jego ochronę osobistą stanowili cichociemni: ppor. Zbigniew Waruszyński oraz por. Marian Golarz vel Teleszyński.

Razem z nim skoczyli: rtm. Krzysztof Grodzicki ps. Jabłoń, por. Marian Golarz ps. Góral 2, ppor. Władysław Marecki ps. Żabik 2,  kpt. Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 oraz ppor. Zbigniew Waruszyński ps. Dewajtis 2. Zrzucono także 12 zasobników i 4 paczki. Chwilę wcześniej z drugiego Halifaxa zrzucono kolejne 12 zasobników i 12 paczek.

Zrzut przyjmowały wspólnie: oddział partyzancki Armii Krajowej oraz oddział Batalionów Chłopskich, pod dowództwem Jana Latały ps. Topór.

 

Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty„, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25

 

Od 3 czerwca 1944 r. Szef Operacji oraz I Zastępca Szefa Sztabu Komendy Głównej AK.

Od 27 lipca komendant główny organizacji NIE (Niepodległość). Od 5 września, w zastępstwie rannego gen. Tadeusza Pełczyńskiego szef sztabu KG AK.

 

 

Powstanie Warszawskie

 

Po wybuchu Powstania Warszawskiego, jako komendant NIE pozostał w konspiracji. Od 6 września pełnił obowiązki szefa sztabu Komendy Głównej AK.

28 września uczestniczył w naradzie siedmiu najwyższych oficerów AK z delegatem rządu Janem Stanisławem Jankowskim, na której podjęto decyzję o kapitulacji Powstania.

Po kapitulacji Powstania wyznaczony komendantem głównym AK przez udającego się do niewoli dotychczasowego komendanta AK, gen. dyw. Tadeusza „Bór” Komorowskiego.

 

Od 2 października 1944 r. poza Warszawą, m.in. w Milanówku, Pruszkowie, Podkowie Leśnej. Używał pseudonimów: „Niedźwiadek” (w kraju) oraz „Termit” (w łączności ze Sztabem NW w Londynie).  Dopiero 21 grudnia 1944 r. mianowany przez prezydenta R.P. Władysława Raczkiewicza Dowódcą Sił Zbrojnych w Kraju.

3 stycznia 1945 r. uczestniczył w spotkaniu z brytyjską misją „Freston„.  19 stycznia 1945 r. wydał rozkaz rozwiązujący Armię Krajową. W związku z aresztowaniami przeprowadzanymi przez UB i NKWD sprzeciwiał się ujawnianiu żołnierzy, zalecał ukrywanie ludzi oraz broni.

 

gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” – Sytuacja wojskowa i polityczna w Kraju
(do Prezydenta R.P., 9 grudnia 1944 r.) w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (320) grudzień 2016, s. 25 – 29

 

Marek Ney-Krwawicz – Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek”. Ostatni Komendant Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (246) październik 2010, s. 38 – 44

 

 

Proces szesnastu

Po przyjęciu formalnego „zaproszenia” od gen. „Iwanowa” (Iwan Sierow, gen. NKWD) jako przedstawiciela I Frontu Białoruskiego, w celu „omówienia form współpracy”, 27 marca 1945 r. przybył na mające się odbyć następnego dnia spotkanie do willi w Pruszkowie przy ul. Pęcickiej 3 (obecnie ul. Armii Krajowej).

Aresztowany wraz z 15 innymi przedstawicielami podziemnych władz RP, przetransportowany samolotem do Moskwy i osadzony (ponownie) w więzieniu NKWD na Łubiance. Więcej o procesie – zobacz tutaj (na dole strony).

W pokazowym procesie szesnastu (18 – 21 czerwca 1945 r.), przeprowadzonym z rażącym pogwałceniem prawa międzynarodowego, 12 osób skazano,  3 uniewinniono.

Leopold Okulicki otrzymał najwyższy wyrok – 10 lat więzienia. Do 24 grudnia 1946 r. więziony w celi nr 62 w więzieniu NKWD na Łubiance, tego dnia zamordowany.

 

Marek Ney-Krwawicz – Generał Leopold Okulicki  (1898 -1946). Moskwa nie dała mu szans przeżycia
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (200)  grudzień 2006, s. 25 – 30

 

Mocarstwa zachodnie zaakceptowały stalinowskie wyroki. Jako jeden z nielicznych negatywnie ocenił proces George Orwell: 

Polacy zostali oskarżeni o to, że usiłowali zachować niepodległość własnego państwa, jednocześnie przeciwstawiając się narzuconemu ich krajowi marionetkowemu rządowi, jak również o to, że pozostali wierni rządowi w Londynie, który był w tym czasie uznawany przez cały świat, wyjąwszy ZSRR.

Tadeusz Płużański – Sowiecka zbrodnia na dowódcy Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 2 (262) luty 2012, s. 25 – 29

 

Awanse

sierżant – październik 1916 r.
podporucznik – 1 czerwca 1919 r.
porucznik – 1 kwietnia 1920 r.
kapitan –  ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.
major – ze starszeństwem od 1 stycznia 1928 r.
podpułkownik – 19 marca 1936 r.
pułkownik – 1 lipca 1940 r. 
generał – 22 maja 1944 r.

 

 

Odznaczenia

• Order Orła Białego – 11 listopada 1995 r. (pośmiertnie)
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari – 1939 r.
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari – 1944 r.
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari – 1921 r.  (nr 4549)
• Krzyż Niepodległości – 1932 r.
• Krzyż Walecznych – 1921 r., 1922 r., 1922 r., 1944 r.
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Krzyż Armii Krajowej –  15 sierpnia 1967 r. (nr 1, pośmiertnie)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Srebrny Medal Waleczności II klasy – 1917 r. (Austro – Węgry)
• Gwiazda Wytrwałości – 1985 r.
• Legia Zasługi II klasy – 9 sierpnia 1984 r. (pośmiertnie, USA)

 

 

Życie rodzinne

Syn   Błażeja  rolnika (właściciela gospodarstwa 8 ha) i  Anny  Korcy.  W 1922 r. zawarł związek małżeński z Władysławą z d. Jabłońską (1900-1989 r.), mieli syna Zbigniewa (1924-1944 r.), który jako podchorąży 1 Pułku Artylerii 2 Korpusu poległ 8 lipca 1944 r. pod Osimo k. Ankony.

 

 

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

W 1996 r. w Bochni odsłonięto pomnik gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka”, posadowiony w centralnym miejscu placu Jego imienia. Monument z brązu waży ponad 7 tin, zaprojektował go prof. Czesław Dźwigaj z krakowskiej ASP.

W 1998 r. na budynku LXXXVII Liceum Ogólnokształcącego im. Leopolda Okulickiego w Warszawie przy ul. Saskiej 78 odsłonięto pamiątkową tablicę.

 

W 1986 r. nielegalna Kresowa Oficyna Podziemna wydała serię / bloczek znaczków o nominale 4 x 1 zł pt. Spadochroniarzom Armii Krajowej poległym w walce z Sowietami.

Znaczki upamiętniają ppłk Macieja Kalenkiewicza ps. Kotwicz, kpt. Franciszka Cieplika ps. Hatrak, rtm. Jana Skrochowskiego ps. Ostroga, ppor. Adama Krasińskiego ps. Szczur oraz gen. bryg. Leopolda Okulickiego ps. Niedźwiadek.

 

W 1987 r. cichociemny, por. Bronisław Czepczak – Górecki zaprojektował medal upamiętniający Cichociemnych, w tym Leopolda Okulickiego.

Pamiątkowe tablice poświęcone Leopoldowi Okulickiemu odsłonięto m.in. w Bratucicach, Kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze, na kościele Kapucynów w Krakowie przy ul. Loretańskiej 11, na budynku w którym mieszkał w Rybniku przy ul. Franciszka Chrószcza 1, na pomniku Armii Krajowej w Opolu (27 września 2006 r.), w katedrze w Łodzi oraz przed willą w Pruszkowie, na obecnej ul. Armii Krajowej.

 

Obeliski upamiętniające gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” postawiono m.in. w Piastowie (11 listopada 1997 r.) oraz w Grodzisku Mazowieckim, w Parku Leopolda Okulickiego.

10 października 1993 r. poświęcono Jemu oraz wszystkim cichociemnym pomnik oraz tablicę w Wierzbnie k. Krakowa.

Imię gen. Leopolda Okulickiego ps. Niedźwiadek nadano wielu ulicom, placom oraz placówkom szkolnym w Polsce.

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Zobacz:

• IPN – Leopold Okulicki (1898–1946)
• II wojna światowa – Leopold Okulicki
• MPW – Leopold Okulicki
• Polska Zbrojna – Generał Okulicki – postać tragiczna
• Blisko Polski – Leopold Okulicki
• Leopold Okulicki (1898–1946)

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Wydawnictwo „Abres”, 1994, s. 97–99. ISBN 8390249901.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• T. Kryska Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Wyd. Editions Spotkania, Warszawa 1991.
• H.P. Kosk, Generalicja polska, t. 2, Wyd. Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 2001, ​ISBN 83-87103-81-0​.
• Kurtyka Janusz, Pawłowicz Jacek, Generał Leopold Okulicki 1898-1946, Warszawa: IPN, 2010, ISBN 978-83-7629-216-8
• Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 183–194. ISBN 83-7021-096-1
• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987, s. 138–141. ISBN 83-211-0758-3
• Wojciech Roszkowski, Historia Polski 1939 – 1993, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, ​ISBN 83-01-11637-4​

 

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii