Jan Górski – Cichociemny

Jan Górski – Cichociemny

ps. „Chomik”, „Ribas”, „Maciej”, „Samowar”

vel Mikołaj Bereśniewicz, vel Jan Florczak, vel Julian Szablewski

 

Ur. 11 września 1905 r. w Odessie, zamordowany 17 kwietnia 1945 r. w Lengenfeld –  harcerz, inżynier, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza, Armii Krajowej, więzień obozów koncentracyjnych, cichociemny.

Inicjator, wraz z Maciejem Kalenkiewiczem, utworzenia systemu łączności z Krajem, polegającego na zrzucaniu do Polski na spadochronach wszechstronnie przeszkolonych (głównie w dywersji, łączności i wywiadzie) spadochroniarzy, zwanych Cichociemnymi.

 

 

Od 1914 r. uczył się w I Odeskim Gimnazjum, w 1917 r. wstąpił do Harcerstwa Polskiego na Ukrainie. Od lata do jesieni 1918 pracownik wywiadu Komendy Naczelnej III – Okręg Czarnomorski POW. W grudniu 1918 ochotniczo wstąpił do 14 pułku piechoty 4 Dywizji Pancernej gen. Lucjana Żeligowskiego. W 1920 roku w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie. W związku z ofensywą bolszewicką nie ewakuował się wraz ze szkołą, lecz zgłosił się do 21 pułku piechoty, którego zadaniem była obrona mostów i linii kolejowych na trasie Grodzisk – Brwinów.

Od 1927 dowódca plutonu oraz instruktor w kompanii szkolnej Batalionu Elektrotechnicznego w Nowym Dworze Mazowieckim.

W latach 1930 – 1935 studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Obronił pracę z dziedziny maszyn elektrycznych i w lutym 1936 uzyskał tytuł inżyniera elektryka. W latach 1935 – 1938 dowódca kompanii w Batalionie Elektrotechnicznym.

W latach 1938-1939 student Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, naukę przerwał wybuch wojny.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej w Sztabie Naczelnego Wodza, po ataku ZSRR na Polskę ewakuował się wraz ze sztabem do Rumunii. Od 20 września internowany w Bals (Rumunia).

Uciekł 1 listopada, wyruszył do Francji, aresztowany na granicy rumuńsko – jugosłowiańskiej. Ponownie uciekł, 15 listopada zgłosił się w ambasadzie polskiej w Bukareszcie.

Po otrzymaniu nowych dokumentów dotarł do Francji, 15 grudnia wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych.

 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Ukończył kurs oficerów wojsk inżynieryjnych, od marca 1940 r. instruktor w Ośrodku Wyszkolenia Saperów w Wersalu. W kwietniu 1940  r. zaprzysiężony na rotę Związku Walki Zbrojnej, przydzielony do sztabu Komendy Głównej ZWZ we Francji.

 

 

Cichociemny

Twórca wraz z kpt. Maciejem Kalenkiewiczem systemu łączności lotniczej z Krajem. Pierwszą propozycję w tej sprawie zgłosił 30 grudnia 1939 r., ale pozostała bez odpowiedzi. 21 stycznia 1940 r. przedłożył ją ponownie, tym razem gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu. 14 lutego 1940 r. zgłosił gotowość grupy 16 oficerów (od Jego pseudonimu nazwanych „chomikami”) do desantowania się do Kraju. Autor i współautor opracowań dotyczących koncepcji wykorzystania Cichociemnych do łączności z Krajem.

Po upadku Francji, 24 czerwca 1940 r. ewakuowany do Anglii. Początkowo w 1 Brygadzie Strzelców, od 23 października referent wydziału wojsk spadochronowych w Oddziale III Naczelnego Wodza. Od 2 czerwca 1942 r. na trzymiesięcznym szkoleniu w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Następnie instruktor i komendant kursu odprawowego w Audley End. Awansowany na majora ze starszeństwem od 15 marca 1943 r.

 

Zrzucony do Polski w nocy z 14 na 15 marca 1943 r. w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Step” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XXV), z samolotu Halifax DT-543 „G” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Józef Waszak, pilot – F/O Bolesław Koprowski / nawigator – F/O Czesław Wrzesień, F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – Sgt. Stefan Gadomski / mechanik pokładowy – Sgt. Antoni Mentlak / strzelec – Sgt. Stanisław Turlej, Sgt. Jan Mironow).

Start z lotniska Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Bat”, w okolicach miejscowości Książenice, 7 km. od Grodziska Mazowieckiego.

Razem z nim skoczyli: ppor. Janusz Jarosz ps. Szermierz, ppor. Olgierd Stołyhwo ps. Stewa. Skoczkowie przerzucili 335 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwie paczki. W drodze powrotnej samolot został ostrzelany nad Bałtykiem, uszkodzone zostały stery, samolot z trudnością utrzymał się na kursie, wylądował na resztkach paliwa na lotnisku Cottam k. Lincoln, o godz. 8 rano, po locie trwającym trzynaście godzin czterdzieści pięć minut.

Przydzielony do Obszaru Białystok AK, od maja 1943 r. szef Oddziału III tamże, a od września szef sztabu Obszaru. Kwaterował we wsi Gołasze k. Zambrowa. Od listopada 1943 r. do marca 1944 r. komendant Obszaru. Od czerwca do lipca 1944 r. szef sztabu Biura Inspekcji Oddziału III Operacyjnego KG AK w Warszawie. Potem szef sztabu Grupy Operacyjnej „Odra” Krakowskiego Korpusu AK.

Między 6 – 11 sierpnia 1944 r. aresztowany przez gestapo pod fałszywym nazwiskiem Juliusz Szatkowski. Do września 1944 r. osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie, następnie w obozie koncentracyjnym we Flissenburgu. 9 października przewieziony do filii tego obozu w Lengenfeld. 17 kwietnia  1945 r. zastrzelony przez hitlerowców podczas próby ucieczki.

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1926 r.
• porucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1928 r.
• kapitan – ze starszeństwem od 1 stycznia 1936 r.
• major – ze starszeństwem od 15 marca 1943 r.

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Medal za Wojnę 1918–1921
• Medaille Interalliée

 

 

 Życie rodzinne

Syn Ludwika lekarza i Konstancji Pieńkowskiej. Jego babką ze strony matki była Antonina Pieńkowska, z domu księżniczka katalońska de Ribas.

Potomek admirała Josepha de Ribas, założyciela i budowniczego Odessy.

W 1933 roku zawarł związek małżeński z Natalią z Bereśniewiczów (ur. w 1905 roku), z którą miał troje dzieci: Wandę (ur. w 1936 roku) oraz bliźniaki: Bohdana i Halinę (ur. w 1939 roku). 

 

Syn współtwórcy Cichociemnych – prof. Bohdan Górski mieszka w Szwajcarii, jest wybitnym  ekonomistą i politologiem, był doktorantem oraz współpracownikiem Fridricha A. von Hayeka, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

 

 

Dziękuję Rodzinie mjr. dypl. cc Jana Górskiego za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

 

Upamiętnienie

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę. Wśród wymienionych jest mjr Jan Górski.

 

 

 

 

 

 

W grudniu 2016 r. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.

 

 

 

 

 

 

---

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
38 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

---

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęconym Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii

 

 

---

Tł.