Józef Zajac - Silent Unseen

Józef Zajac - Silent Unseen

Pseudonym: "Kolanko’’, ‘’Rozdzielacz’’, ‘’Zawór’’

Vel Józef Synek

 

ur. 10 marca 1902 w Gorlicach, zm. 9 października 1968 o godz. 11.30 w Londynie (Wielka Brytania) – porucznik piechoty (nr legitymacji oficerskiej: A.10184), uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), urzędnik samorządowy, rachmistrz Starostwa w Kopyczyńcach, żołnierz Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Warszawa AK, zastępca dowódcy 9 kompanii Batalionu Kiliński, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii francuskiej, Powstania Warszawskiego, dwukrotnie więzień niemieckich obozów jenieckich: Colmar, Neuf-Brisach, Kaisersteinbruch, Stalag I A k/Królewca (1940-1942) oraz Ożarów, Stalag 344 Lamsdorf, Oflag II-D Gross Born, Oflag X A Sandbostel (1944-1945), cichociemny. Specjalność wojskowa: broń pancerna.

 

Awarded with the Silver Cross of Merit. He was awarded the cross of valour four times for bravery and courage. Decorated with the Army Medal for War 1939-1945 four times. Language fluency: French and German. Places of longer stay in Poland include: Lwowskie, Krakowskie, Stanislawowskie and Tarnopolskie voivodeships. Places of longer stay abroad include: France, East Prussia, Bavaria, Austria and Romania. Polish nationality, religion - Roman Catholic.

 

 

In the years 1909-1918 he attended the lower secondary school in Nowy Sacz. After the completion of his studies, he attended the School of Economics in Kraków..

W 1918 ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Przydzielony do 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu, następnie w 1 Kompanii Sztabowej przy Brygadzie Podhalańskiej w Nowym Targu.

He was a participant in the Polish-Bolshevik war: in the Task Force under the command of Colonel Józef Rybak (kwiecień – lipiec 1920) oraz w walkach pod Łunińcem, Pińskiem, Białymstokiem i Siedlcami. Z 1 kompanią sztabową 21 Dywizji Piechoty Górskiej ppłk. Andrzej Galica , he participated in the Southern Front counteroffensive on the Lukow - Bialystok - Grodno - Lida - Nowogrodek - Wilno route.

Po demobilizacji w 1921 przyjechał do Białej, pracował na kolei w Muszynie, w Składnicy Kółek Rolniczych w Nowym Sączu i spółce wodociągowej w Borysławiu.

W latach 1924–1939 pracował jako rachmistrz w Wydziale Powiatowej Rachuby Starostwa w Kopyczyńcach (dawne Kresy, obecnie Ukraina). Działał społecznie, m.in. w Powiatowym Związku Straży Pożarnych w Kopyczyńcach (1933 – 1939).

 

 

World War II

W kampanii wrześniowej 1939 wyreklamowany przez starostę od służby. 18 września 1939 opuścił Polskę przez granicę w Zaleszczyki (at the time it was the border between the Second Polish Republic and Romania), making his way through Romania, Yugoslavia and Greece. He boarded the ship s/s Pulaski  and reached France by October.

24 października 1939 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od 27 października 1939 do 10 kwietnia 1940 w Szkole Podchorążych Piechoty w Camp de Coëtquidan.

Od 28 kwietnia do 22 czerwca 1940 walczył w kampanii francuskiej jako dowódca drużyny kaem, następnie zastępca dowódcy plutonu w 2 kompanii 2 batalionu 3 Pułku Grenadierów Śląskich 1 Dywizji Grenadierów. W maju 1940 awansowany na stopień plutonowego podchorążego.

 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji, 22 czerwca 1940 złapany na granicy podczas próby przedostania się do Szwajcarii. Od 28 czerwca 1940 do czerwca 1942 w niewoli niemieckiej (numer jeniecki: 10798), m.in.  w obozach na terenie Francji: Colmar, Neuf-Brisach, następnie w Stalag XVII A in Kaisersteinbruch (Austria).

He was transferred to Stalag I A at the turn of January and February 1941 (located near Krolewiec, currently Dolgurukowo). He fell ill in the camp, and was transferred to the Polish Hospital in Marseille, then to the hospital in Clermont-Ferrand.

14 lipca 1942 wraz z kilkunastoma osobami uciekł barką morzem do Gibraltaru. W sierpniu 1942 przedostał się przez Pireneje i Francję do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Pod koniec sierpnia 1942 przydzielony do 1 Pułku Rozpoznawczego 1 Dywizji Pancernej jako zastępca dowódcy plutonu.

 

 list por. Józefa Zająca, wysłany 3 grudnia 1941 ze szpitala w Clermont-Ferrand
to the family home in Kopczyncy (pre-war Eastern Borderlands, currently Ukraine):

 

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen

W marcu 1943  pytany przez Szefa Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, czy chce iść do Kraju i walczyć w AK, odpowiedział – If I will be able to take up my assignment quicker than the 1st Armored Division will go to the front - then yes. 28 marca 1943 podpisał pisemną deklarację – I volunteer my candidacy to use me for work in the country. This declaration is tantamount to swearing an oath of secrecy..  1 kwietnia 1943 deklaracja z adnotacją „TAJNE” została zarejestrowana pod l.dz. 1512/21 w Oddziale Specjalnym Sztabu Naczelnego Wodza.

Od 10 maja 1943 do 20 marca 1944 uczestniczył w wielu szkoleniach dla Cichociemnych. Był także instruktorem kursu specjalnego.

31 października 1943 ukończył kurs nr 1, m.in.: bytowanie, taktyka działań dywersyjnych, minerstwo, łączność i elektrotechnika, szkolenie strzeleckie, w zakresie broni, motorów, język niemiecki, wychowanie fizyczne, technikę zbierania informacji i meldowania (m.in. fotografia, atramenty utajnione).

6 czerwca 1943 ukończył szkolenie zaprawowe nr R18 w STS 25 (STS - Special Training School) on the 6th of July, 1943, in Invernesshire (Garramour, k. Arisaig). 28 lipca 1943 szkolenie nr 18 (m.in. sabotażu oraz „przydatnych umiejętności” w „szkole szpiegów” STS 34 – the Drokes, Beaulieu – Hampshire. Od 30 sierpnia do 9 września 1943 przeszkolony na kursie oficerskim w używaniu sprzętu wroga.

Od 16 września do 10 listopada 1943 uczestnik szkolenia (klasa nr 9) w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Catterick Camp, he was trained on how to use the British tank Valentine II (driving, shooting, communications). His group’s tutors for the special trainings were: Lieutenant Colonel Stefan Majewski, then Cavalry Captain Czaykowski and Major Szymanski.

Na karcie wyszkolenia odnotowano: „Wiadomości podstawowe – dobre. Z budowy czołgu – dobry. Z jazdy – dobry. Wyróżniał się pilnością, systematycznością. Ogólnie – bardzo dobry”. W listopadzie 1943 ukończył kurs taktyczny w zakresie działania plutonu czołgów. Na karcie wyszkolenia odnotowano: „Inteligentny, spokojny, orjentuje się szybko, pobiera decyzje logicznie i slusznie. Wykazywał dużo pilności, pracowitości i zainteresowania przedmiotem. Mjr Zyrkiewicz, kpt. Orliński”. Opinia ogólna – Kurs ukończył z wynikiem b. dobrym. Wykazał dużo pilności i zainteresowania. Nadaje się na z-cę dowódcy plutonu czołgów, a po praktyce w linji na dowódcę plutonu czołgów. Komendant Szkoły Pacernej Mjr Zyrkiewicz”.

13 listopada 1943 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Po przeszkoleniu m.in. w dywersji i broni pancernej zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 15 grudnia 1943 w Chicheley, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Instruktor kursu specjalnego. 24 grudnia 1943 podpisał deklarację m.in. zobowiązującą do zachowania całkowitej tajemnicy.

26 grudnia 1943 dowódca kursu odprawowego kpt. Jan Lipiński made statement about him on the 26th of December 1943, saying that: He is ready to work in Nazi-occupied Poland. Conscientious and hard-working. High sense of discipline. He will be a good leader.

 

Szkoła Podchorążych Broni Pancernych Catterick Camp, 1944
film ze zbiorów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego (SIK 041)

 

Transported to the Main Transfer Base (pol. Glowna Baza Przerzutowa) in Brindisi (Baza nr 11) we Włoszech. 12 kwietnia 1944 przybył na Stację Wyczekiwania „B”, 3 maja 1944 przesunięty na Stację Wyczekiwania „A”. 4 maja 1944 przekazany do dyspozycji wojskowych władz alianckich.

Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 4/5 maja 1944, in operational season ‘’Riposte’’ (pol. ‘’Riposta’’), as part of air operation ‘’Weller 26’’ (commander of the operation: Squadron Leader Józef Gryglewicz, paratroopers’ team no. L). The soldiers were airdropped to receiving post "Szczur’’ (eng. ‘’Rat’’), located 31 km away from Janow Lubelski, near the village of Wola Galezowska.

A Liberator BZ-965 "S" (1586 PAF Squadron, crew: pilot - F/L Zbigniew Szostak, pilot - P/O Jacek Blocki / navigator - F/L KAzimierz Wunsche, S/L Jozef Gryglewicz / radiotelegraph operator - F/S Jozef Witek / flight engineer - Sgt. Stanislaw Wileniec / gunner - F/S Stanislaw Malczyk / dispatcher - F/S Stanislaw Jarecki) departed from the Reggia Aeronautica airport in Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech, gdzie stacjonowała polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

The L (50) crew consisted of: Second Lieutenant Andrzej Prus-Bogusławskipseudonym ‘’Pancerz’’ (eng. ‘’Armor’’), Second Lieutenant Adam Dąbrowski, pseudonym ‘’Puti’’, Second Lieutenant Adam Krasiński, pseudonym ‘’Szczur’’ (eng. ‘’Rat’’), Captain Jan Walter, pseudonym ‘’Cyrkiel’’, Lieutenant  Alfred Whiteheadpseudonym ‘’Dolina 2’’ (eng. ‘’Valley 2’’). The troops jumped in twos, with the plane flying over the delivery site three times, with 2 minutes interval between the jumps, starting at 00:12. During the 4th fly-by, at 00:18, twelve containers with equipment and six packages were airdropped.

Po godzinie nadleciał drugi samolot, Halifax JP-180 „S”, także z polską załogą, zrzucił na placówkę dziewięć zasobników oraz dwanaście paczek, w godz. 01.28 – 01.36. Ogółem przyjmowanie całego zrzutu (skoczków oraz zaopatrzenia z dwóch samolotów) trwało półtorej godziny. „Liberator” z którego zrzucono skoczków lądował w bazie o godz. 05.15, po 9 godzinach 35 minutach lotu. Drugi samolot, „Halifax” lądował szczęśliwie w bazie po locie trwającym dziesięć godzin 20 minut.

The troops and equipment was received by a partisan unit of the Home Army, commanded by Second Lieutenant Aleksander Sarkisow ps. Szaruga. Oddział funkcjonował od września 1943 do lipca 1944, jego dowódca był oficerem ds. zrzutów, oddział m.in. przyjmował zrzuty skoczków oraz sprzętu. Najwyższy stan osobowy oddziału to 120 żołnierzy.

Do 31 lipca 1944 w oddziałach leśnych AK. Zranił się w rękę udzielając pomocy rannemu koledze, ppor. Adam Dabrowski, ps. Puti. Wraz z kurierem Delegatury Rządu na Kraj udał się do Warszawy. Aklimatyzacja u „"aunt” Michalina Wieszeniewska ps. Antosia i innych, w mieszkaniach na ul. Bielańskiej, Saskiej Kępie (prawdopodobnie przy ul. Katowickiej 1), Twardej 16. Jego łączniczką była „ciotka” Zofia Podoska , pseudonym ‘’Frania’’. After settling in Nazi-occupied Poland, he was assigned to the 27th Volyn Infantry Division (under the codename ‘’Zawór’’), however this assignment was never implemented in reality.

 

W swoim pamiętniku, mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Gen. Tatar oznajmił, że przybywa w charakterze pełnomocnika dowódcy AK wraz z dwoma oficerami, którzy pracować będą w O.Sp. jako eksperci znający możliwości przyjęcia zrzutów lotniczych w Kraju. Zaproponowałem: Chciałbym zapoznać pana generała z możliwościami Bazy Jutrzenka, która obecnie i w najbliższych miesiącach jest jedynym źródłem przerzutu do AK. Gen. Tatar odpowiedział: Nie jestem zainteresowany ani Bazą Jutrzenka, ani też możliwościami przerzutu lotniczego w ogóle. Przybywam z misją. W wykonaniu mojej misji zrobię wszystko co uważam za celowe dla Polski. (…)

W ciągu następnej półtorej godz. Tatar wygłosił tyradę zarzutów w stosunku do polityki rządu RP przed wojną oraz rządu RP na emigracji. Podkreślił brak zrozumienia obecnej sytuacji tak w Londynie jak i też w Kraju, podał przykładowo masę nazwisk ludzi w Londynie, Raczkiewicz, Hełczyński, Zaleski, Ciechanowski w Washingtonie oraz w Kraju, gen. Bór-Komorowski, gen. Pełczyński szef Sztabu AK, płk Iranek-Osmecki szef Wywiadu AK oraz delegat Rządu na Kraj, partia ludowa z Witosem na czele, ONR i inne mniejsze ugrupowania partyjne. Poza tym szereg osób, których nie znałem. O Mikołajczyku wyraził się: Mikołajczyk ma niewątpliwie trudności, gdyż zbyt dużo jego przeciwników ma kontakt z Anglikami i w Washingtonie. Nie przerywałem tej tyrady, gdyż Tatar operował ogólnikami bez podania konkretnych faktów. Cała ta tyrada ujawniła dwa istotne punkty. Jest zupełnie ciemny politycznie oraz jest zdecydowanie pod wpływem agentur prosowiec-kich. Jego formułowanie zarzutów przypominają często dosłownie oświadczenia Majskiego, Litwinowa, Mołotowa oraz Bogomołowa jakie dawali i dają prasie brytyjskiej i amerykańskiej w stosunku do Polski. Zarzuca Anglikom ich dwuznaczną grę, nie zarzuca nic Amerykanom. (…)

Wyszedłem zmęczony tą sowiecką propagandą wyrażoną przez pełnomocnika dowódcy AK. Postanowiłem wyjaśnić tę „misję Tatara” nim sformułuję konkretne wnioski. Pojechałem do stacji wyczekiwania polityków przybyłych z Kraju. (…) na stacji zastałem tylko reprezentanta delegata Rządu w Kraju. (…) Delegat: Znam pana majora z opinii, jaką dał mnie o panu dowódca AK. Powiem panu szczerze, że dowódca AK i delegat Rządu w Kraju są zadowoleni, że pozbyli się z Kraju Tatara. Tatar ma zbyt przeciwne poglądy dotyczące stosunku do Sowietów. Praca z nim na terenie Kraju nie jest teraz możliwa. Zresztą jest on bardzo trudny we współpracy nawet w normalnych warunkach. (…)

[mjr dypl. Jaźwiński:] odnoszę wrażenie, że jest zbyt duża różnica poglądów Tatara w stosunku do poglądów dowódcy AK i delegata Rządu. Rozumiem, że najłatwiej było pozbyć się jego z Kraju. Jeżeli jednak ta różnica poglądów polega na stosunku do Sowietów to zjawienie się Tatara w Londynie może mieć bardzo poważne i nieobliczalne skutki. Tatar może działać w Londynie jako pełnomocnik dowódcy AK. Obawiam się, że Tatar może najłatwiej porozumieć się z Mikołajczykiem, który od dłuższego już czasu idzie po linii przypodobania się Sowietom względnie prosowieckim grupom brytyjskim i amerykańskim, aby uzyskać uznanie rządów obu aliantów, a w szczególności Roosevelta. Mikołajczyk i Tatar są podobni, politycznie ciemni, żądni władzy. Wątpię, aby byli uznani przez Churchilla, czy nawet Roosevelta, ale mogą być użyci, aby obaj alianci mogli umyć ręce od zobowiązań w stosunku do Polski. (…).” (Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, tom II, s. 36-40)

 

 

Warsaw Uprising

Od 5 maja do 31 lipca 1944 przydzielony do Okręgu Warszawa AK. Ok. 26  lipca  otrzymał rozkaz gotowości, nawiązania współpracy z Cichociemnym por. Tadeusz Jaworski , pseudonym ‘’Blawat’’ (who lived in Powisle, a neighbourhood in Warsaw). Several people were under his command: Silent Unseen, Second Lieutenant Zbigniew Wilczkiewicz , pseudonym ‘’Kij’’ (eng. ‘’Stick’’), as well as two non-commissioned officers from Nowogrodzka street. The unit counted 18 soldiers.

1 sierpnia 1944 w godzinach dopołudniowych na spotkaniu z „ciotką” Antosią. O godz. 14.45 otrzymuje rozkaz udania się wraz z grupą na pkt. 1 – ul. Nowogrodzką. Nie docierają do celu z powodu strzelaniny z dużym oddziałem niemieckim. Wycofują się w kierunku na pkt. 2 – ul. Bagno.  Tam wraz z kilkoma ochotnikami budują barykady u zbiegu ulic Świętokrzyskiej z Zielną, od strony Ogrodu Saskiego. Przyłączają się do oddziału walczącego o zdobycie PAST-y przy ul. Zielnej. W walkach ginie dowódca i zastępca dowódcy oddziału.

Jozef Zajac fought against German infantry and tanks along with his unit in the region of: Bagno - Swietokrzyska - Prozna - Zielna (fight for the PAST(pol. Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna, eng. Polish Telephone Joint-stock Company) building near Zielna street. Two men die in the fighting, namely the commander and the deputy commander of the unit. Jozef Zajac fought against German infantry and tanks along with his unit in the region of: Bagno - Swietokrzyska - Prozna - Zielna (fight for the PAST skyscraper). On the 5th of August he was able to make contact with the 41st company ‘’Romanski’’, commanded by Lieutenant. Roman Alojzy Wyczolkowski.

5 sierpnia 1944 mianowany zastępcą dowódcy 9 kompanii Batalionu Kiliński. Otrzymuje zadanie obrony rejonu pl. Grzybowskiego oraz ulic: Grzybowska – Ceglana – Graniczna – Żelazna Brama – Królewska – Marszałkowska – Zielna – Świętokrzyska, ew. dojścia do Pl. Bankowego. Ranny w obie nogi.

He raided Graniczna street having come from Zelazna Brama, the street was under the control of the Germans and was partially aflame, he was successful in obtaining weapons and prisoners. He was able to evacuate an injured radio telegraphist along with the radio station. 

His company fought for control over an outpost ‘’Krolewska 16’’ (building opposite the ruins of the market), located on the edge of Ogrod Saski (corner of Grzybowski Square, Graniczna and Krolewska street; with Zielna and Swietokrzyska streets being on the other side.

The outpost was nicknamed’Fortress on Krolewska Street (16)’’due to the intense fights with the Germans, it was attacked over 30 times, using air support, grenade launchers, infantry and two tanks - each attempt made by the Germans was met with resistance, and was ultimately unsuccessful.

W nocy z 17 na 18 sierpnia 1944 wraz z por. Jerzy Skupienski pseudonym ‘’Jotes’’, Jozef Zajac commanded the mission that focused on mining a street that led to Krolewska 16, as well as mining an apartment house near Prozna Street (Headquarters of the 9th company). The action was carried out by Poles that were supporting the uprising: Waclaw Nowakowski, pseudonym ‘’Zygmunt’’, Tadeusz Nowakowski, pseudonym ‘’Wojcik’’, Ludwik Tomaszewski, pseudonym ‘’Chlebowski’’, Waclaw Kac, pseudonym ‘’Bronikowski’’, Zbigniew Goszcz, pseudonym ‘’Pech’’, Franciszek Jelonek, pseudonym ‘’Zandarm’’, Jerzy Retmanczyk, pseudonym ‘’Czarny’’ and Toman Furman, pseudonym ‘’Sep’’.

On several occasions, Jozef Zajac was responsible for organising counterattacks, those are met with success: weapons and prisoners of war are captured. The armament of the company consisted of the weapons acquired by raiding the Germans, the list included: 1 heavy machine gun, 1 machine gun, 40 rifles, 2 flamethrowers, 10 MP40 submachine guns (often called Schmeissersafter the developer of the weapon), 12 PPSh-41 submachine guns and 20 pistols. After the ‘’Kilinski’’ battalion has broken up, he joined the ‘’Rum’’ battalion, he was assigned to the 1st Rum Assault Battalion, IV region, operating in Srodmiescie - Polnoc (Warsaw).

 

Brave and courageous, always setting an example to follow for his fellow soldiers. He took part in raids on the Germans during the time of the Uprising. His operations were successful, bringing us prisoners of war and weapons.

(opinia wystawiona przez dowódcę Batalionu Rum Cichociemnego kpt. Kazimierz Bilski , found in a report nominating Jozef Zajac for promotion to the rank of Lieutenant. The comment section of the paper said that: the nomination was presented previously during the time of the Uprising at least a few times, the previous commanding officer noted that the promotion was announced in the last orders.

 

Wyróżnił się umiejętnościami dowódczymi, także osobistym męstwem, szczególnie 18 sierpnia 1944. Tego dnia trwały całodzienne, ciężkie boje na pl. Grzybowskim oraz ul. Królewskiej przeciw przeważającym siłom Niemców, nacierającym pod osłoną czołgów. Wyróżnił się także podczas szturmu na Hale Mirowskie, przeprowadzonego w nocy 30/31 sierpnia, w ramach akcji „na pomoc Starówce”.

Lekko ranny 19 września 1944 podczas wizytowania placówki „Królewska 16”. Przez ok. 2 dni przebywał w Punkcie Sanitarno-Opatrunkowym kompanii przy ul. Próżnej 14.

1 października 1944 awansowany przez Naczelnego Wodza na stopień porucznika. Za męstwo i osobistą odwagę w czasie Powstania Warszawskiego odznaczony przez Dowódcę Armii Krajowej Krzyżem Walecznych po raz trzeci i czwarty (rozkaz nr 512 z sierpnia 1944)  Na rozkaz dowódcy Batalionu „Rum”, Cichociemnego kpt. Kazimierz Bilski, wraz ze swoim oddziałem idzie do niewoli.

Po kapitulacji powstania od 5 października 1944 do 2 maja 1945 w obozach niemieckich (jako „Józef Synek”):  początkowo Ożarów, osadzony 8 października w Stalag 344 Lamsdorf, then transferred to  Oflag II-D Gross Born  on the 18th of October (prisoner number 101658/318), finally being transferred to Oflag X A Sandbostel.

He was issued an order to hand over 25.000zl that he smuggled into the camp to his fellow polish prisoners at the Gross Born camp by Colonel Ignacy Izdebski, przekazuje przeszmuglowane przez siebie ok. 25 tys. zł do dyspozycji polskich jeńców. Ewakuacja piesza 28 stycznia 1945 do  Oflag X C Lubeck which he reached on the 20th of April, 1945 (prisoner number: 10658).

 

 

After the War

Uwolniony z obozu jenieckiego  2 maja 1945 przez żołnierzy brytyjskiej 2 Armii. 10 maja 1945 przybył do Wielkiej Brytanii, następnego dnia zameldował się w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.

1 lipca 1945 otrzymał od Szefa Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza rozkaz pracy w Głównej Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej Sztabu Głównego (zarządzenie L.1141/Pers.Pfn. z 30 maja 1945).

Funkcjonowała ona przy 11 Leopold Road w Londynie, do 1949  (od 1947 siedziba The Polish Underground Movement Study Trust, (which aims to popularize knowledge about Poland in years 1939-1956).

 

Opinia Szefa Oddziału Specjalnego Sztabu NW ppłk. dypl. Michała Protasewicza:
True to his ideology and righteous. Very serious, level-headed and calm. Keeps to himself. Collected, jovial and ambitious. Hard on himself and demands performance from his subordinates. Friendly, and liked by his colleagues. Hard working and stubborn to reach the end goal. Enterprising and brave (engaged in front-line fights - escaped from German captivity). Physically durable. He will make a good commander of an armoured platoon. Generally speaking very good all-around. Suitable for an officers position.

 

Michał Wójcik – Informacje biograficzne i genealogiczne
w zespole Komisji Weryfikacyjnej 1 z Archiwum Studium Polski Podziemnej w Londynie
w: Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego, 2009, nr 1, s. 142-148

 

W dyspozycji Oddziału Specjalnego Szefa Sztabu Głównego, potem Komisji Likwidacyjnej Specjalnej Sztabu Głównego, następnie przydzielony do Oddziału Personalnego Sztabu Głównego (L.dz.544/Pers.M.S./47) z równoczesnym przydziałem do Głównej Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej Sztabu Głównego. Od 16 listopada 1945, na wniosek ppłk dypl. Utnika, z braku etatu w Sztabie Głównym, formalnie przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty, faktycznie nadal w Komisji Weryfikacyjnej.

29 listopada 1945 zweryfikowany przez Główną Komisję Weryfikacyjną AK w Londynie (zaświadczenie weryfikacyjne nr K.dz. 814/pfn/45, patrz obok).

Pracował w Głównej Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej Sztabu Głównego do 31 maja 1947. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii. Działał w Kole Cichociemnych w Londynie. 

Zmarł 9 października 1968 o godz. 11.30 w Londynie, pochowany na cmentarzu Gunnersbury – Sq. FA gr 91 (Londyn, Wielka Brytania).

 

 

 

Wartime Service: 

Siły zbrojne: Wojsko Polskie (II R.P.), Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, Armia Krajowa

Jednostki: 1 Pułk Strzelców Podhalańskich, 21 Dywizja Piechoty Górskiej, 3 Pułk Grenadierów Śląskich, 1 Dywizja Pancerna (PSZ), Batalion Kiliński, I Batalion Szturmowy Rum

 

30 października 1918 – marzec 1921

30 października 1918  – marzec 1921

Polish Army: 1st Regiment of the Home Army Podhale Rifles (City: Nowy Sacz), then 1st Staff Company near the Podhalanska Brigade (Nowy Targ).

21 października 1939  –  3 maja 1944

21 października 1939	wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Camp Coëtquidan (Francja)
27 października 1939 – 10 kwietnia 1940	Machine Gun Corps (Heavy Branch) 4, Infantry Cadet School, Camp Coëtquidan, France.
28 kwietnia – 22 czerwca 1940	1st Grenadiers Division, 3rd Regiment, 2nd Battalion, commander of the heavy machine gun team, deputy commander of the platoon.
28 czerwca 1940	Captured on the border of France and Switzerland
29 czerwca – 30 lipca 1940	Captivity:sent to various camps in France: Colmar, Neuf-Brisach
30 lipca 1940 do kwietnia 1942	Captivity:Oflag XVIII.A., Stalag XVII.A., Stalag I.A, prisoner number 10797 10798
13 lipca 1942	Escaped from captivity
sierpień 1942	wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Gibraltar (Wielka Brytania)
wrzesień 1942 – 12 maja 1943	1st Reconnaissance Regiment, England, 1st Armored Division, deputy commander of the 1st platoon (evidence number: 23341), trained in the use of armored weapons.
10 maja 1943 – 20 marca 1944	Special training for the Silent Unseen:among others, attended courses at: STS 25, STS 34, Catterick Camp,  instructor of the special course.
22 maja 1943 – 4 maja 1944	At the disposal of Unit VI (Special) of the Commander-in-Chief’s Staff
12 kwietnia – 3 maja 1944	At waiting stations ‘’A’’ and ‘’B’’ in Italy, at the disposal of the Home Army

4 maja 1944   –  31 maja 1947

4/5 maja 1944	Airdropped to Nazi-occupied Poland   (operation Weller 26).
5 maja – 31 lipca 1944	Home Army, Warsaw District.
1 – 5 sierpnia 1944	Commander of an assault team (Streets Swietokrzyska - Zielna, Warsaw Uprising
5 sierpnia – 5 października 1944	Deputy commander of the 9th company, ‘’Kilinski’’ battalion, then assigned to the 1st company of the assault battalion, IV region, Srodmiescie North (Warsaw).
5 października 1944 – 2 maja 1945	POW camps: Lamsdorf, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka, prisoner number: 10658, freed by the British army.
1 grudnia 1944	Transferred from the personnel department of the Commander-in-Chief’s Staff to the disposal of the Allied Military Authorities.
2 maja 1945	Transferred from the disposal of the Allied Military Authorities to personnel department of the Commander-in-Chief’s Staff.
10 maja 1945	Departure by plane to Great Britain.
11 maja 1945	Unit VI (Special) of the Commander-in-Chief’s Staff (London, Great Britain).
1 lipca 1945 – 31 maja 1947	Main Verification Committee of the Home Army (London, Great Britain).

 

 

Promotions: 

• Senior Private – 1919
• Corporal – 1920
• Corporal  Officer Cadet – 1939
• Lance  Officer Cadet – maj 1940
• Second lieutenant – 28 czerwca 1944, ze starszeństwem od 5 maja 1944 (zarz. l.1303/tjn.pers.44  z 28 czerwca 1944)
• Lieutenant – awansowany przez Naczelnego Wodza  1 października 1944 (rozkaz Szefa Sztabu Głownego L.3267/Pers.Pfn./45 z 22 grudnia 1945), zweryfikowany 29 listopada 1945.

 

 

 

Military Decorations: 

• Merit Silver Cross – 1939
• Cross of Valour – po raz pierwszy i drugi za udział w kampanii francuskiej 1940  (wrzesień 1944)
• Cross of Valour – po raz trzeci i czwarty – za męstwo i osobistą odwagę w czasie Powstania Warszawskiego (rozkaz Dowódcy Armii Krajowej nr 512 z sierpnia 1944
• Army Medal for War 1939-1945 – po raz pierwszy (1 sierpnia 1946) i drugi (15 lutego 1947) za wybitną gorliwość i szczególnie sumienne wypełnianie swych obowiązków służbowych.
• Army Medal for War 1939-1945 – po raz trzeci (maj 1946) za udział w kampani francuskiej.
• Army Medal for War 1939-1945 – po raz czwarty (maj 1946) za ucieczkę z niewoli niemieckiej i przedzieranie się przez Pireneje do Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.

 

 

Creation

Jozef Zajac is the author of memoirs titled ‘’Sluzba na odcinku’’, published in ‘’Drogi Cichociemnych’’ (editions I, II, III, Veritas, London, 1954, 1961, 1972, Bellona, Warsaw, 1993, 2008).

Along with another paratrooper,  [Second Lieutenant and Silent Unseen, Zbigniew Wilczkiewicz) nicknamed ‘’Kij’’  and a few other young people, who showed up to one of the clandestine meeting locations near Grzybowski square, we joined a unit attacking PAST (Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna, Polish Telephone Joint-stock Company) near Zielna street. Our team consisted of 18 people. We were armed with hand-grenades, bottles with petrol and one Sten submachine gun. There were over 100 Germans in the building. (...)

I became the company deputy commander and tactical defense commander of an entire section, which stretched from Graniczna street, through Grzybowski square and along Swietokrzyska and Zielna streets, all the way to the ruins of the stock exchange. The most important part of the section to us was Krolewska street. It was a sizeable chunk of the city, and whilst the initiative was in our hands, I tried to regain more and more territory from the Germans. (...)

The Germans never left us alone, not even for a day. We were constantly under fire from tanks, guns, grenade launchers and Goliaths (we have managed to destroy a few of those miniature tanks fitted with explosives, before they were able to reach us.). During one of the battles on the corner of Zielna and Krolewska street, an entire building was set ablaze. Not soon after it became a smoking ruin. Our people were able to take control of the cellars, which at the time were still red hot from the heat, in order to make the Germans fighting for the PAST unable to regroup. (...)

(Fragments of memoirs given by Jozef Zajac, titled ‘’Sluzba na odcinku’’ found in the book ‘’Drogi Cichociemnych’’)

 

 

 

Commemoration

On the 2nd of October, 2016, the Foundation of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army have organised the first the City Game in the Footsteps of the Silent Unseen - Warsaw iInsurgents".

Several members of the Silent Unseen that fought in the Warsaw Uprising were commemorated: Boleslaw Kontrym, pseudonym ‘’Zmudzin’’, Edmund Marynowski pseudonym ‘’Sejm’’, Jozef Zajac, pseudonym ‘’Kolanko, Stefan Mich, ps. Jeż,  Tadeusz Runge, pseudonym ‘’Osa’’, Tomasz Wierzejski, pseudonym ‘’Zgoda 2’’ and Wladyslaw Miciek, pseudonym ‘’Mlot’’.

 

To commemorate the deeds of Lieutenant Jozef Zajac , this website was created by his grandson - Ryszard M. Zajac

 

 

Family Life:

 

Son of Stanislaw and Antonina from house Gawor. He had two sisters: Janina and Maria, as well as two brothers: Stefan and Henryk. 

Before the outbreak of the war, he married Aniela (maiden name: Pierogowska 1900-1992). They had two kids: Zbigniew (1927-2002) and Ewa (1931-2017).

After the war, he married again in Great Britain. His wife buried him in London, at the Gunnersbury cemetery.

His grandson, Ryszard M. Zajac  (for more information in Polish, visit: ryszardzajac.pl) is a former MP in Sejm R.P., and son of Ewa Zajac (for evidence of relationship in Polish, click here  oraz Adam Zając syn Zbigniewa (zm. w 2017).

 

 

 

 

 

---

From the 316 Silent Unseen,
40 have fought for the independence of Poland in 1918-1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowskand (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

 

Niepodlegla, Poland, 100 anniversary of re-gaining independence.
Project implemented as part of the celebration of the centenary of regaining independence and the reconstruction of Polish statehood

---

 

 

 

Commemoration of the Silent Unseen

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

May 15, 2005 was unveiled in the special unit - Military Unit GROM The monument is dedicated to the Silent Unseen of the Home Army. A considerable degree of the exposition in Sala Tradycji (eng. Hall of Tradition, also localized in the GROM HQ) is also focused on the lives of the Silent Unseen.

Since August 4, 1995, the unit has been named - GROM, named in honour of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army is Poland’s leading special-operations unit.

In 2008, the documentary "We cichociemni. Voice of the Living" (script and directed by Paweł Kędzierski).

On October 7, 2013 in Warsaw at ul. Matejko, opposite the Seym of R.P. ( parliament) the Memorial of the Cichociemni Paratroopers of the Home Army was unveiled.

In 2013, the documentary film Cichociemni was created. Fight for freedom or die ”(script and directed by Dariusz Walusiak).

In 2016, the Sejm of the Republic of Poland established the year 2016 as the Year of Silent People. The NBP issued a silver 10 zloty collector coin commemorating the 75th anniversary of the first drop of Cichociemni.

In 2017, LOT Polish Airlines placed a parachute sign and signature commemorating Cichociemni on the hull of a Boeing 787 (SP-LRG).

The Silent Unseen are a patron for many teams and scouting organizations. Many books and articles have been dedicated to their thematic.

At the Military Cemetery in Powązki in Warsaw there are graves of several Cichociemni and a monument dedicated to them "YOU HOMELAND"

 

Sources:

• Own sources
• Family archive
• Personal folder no. 4056
• Personal folder from theThe Polish Underground Movement Study Trust, Kol.23 0321)
• Verification certificate of the Home Army Main Verification Commission
• Biographical entry of the Warsaw Uprising Insurgents 1944.pl
• Warsaw Uprising Museum - Survey participant of the Warsaw Uprising (pdf)
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. t. 4. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, s. 242–243. ISBN 9788393385706
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 439. ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 220–221
• Andrzej Paweł Przemyski: Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
• Robert Bielecki: W zasięgu PAST-y, Czytelnik, Warszawa 1994, ISBN 8307019508, s.68, 167, 231, 485

 

Also see – - biographical entry on Wikipedia (in Polish)

 

 

---

Text translated from Polish to English by Amadeusz Lange. Some of our pages are still under construction and translation, please be patient – we constantly update our site. If you would like to help the project grow, please contact the administrator at cichociemni@elitadywersji.org or directly with the author of the translations at amadeusz-lange@elitadywersji.org.
Please help us improve our project by sending us scans of documents, archival materials, donations and information about the Silent Unseen.