Aleksander Stpiczyński – Cichociemny

Aleksander Stpiczyński – Cichociemny

ps.: „Wilski”, „Klara”

vel Jerzy Wilski, vel Aleksander Starzyński, vel Feliks Cieszkowski, vel Jan Nowak, vel Arnold von Lückner, vel Andre Luckner, vel Jacques Fourdan, vel Jan Górski, vel Janusz Zalewski

 

Ur. 7 kwietnia 1898 r. we Włocławku, zm. 21 września 1987 r. w Warszawie – oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer wywiadu  ofensywnego Armii Krajowej, kurier Komendy Głównej AK (m.in. jako fałszywy baron), cichociemny.

 

 

W 1913 r. ukończył szkołę handlową we Włocławku, następnie podjął naukę w Polskiej Centralnej Szkole Komitetu Obywatelskiego w Mohylewie, gdzie w 1917 r. zdał egzamin dojrzałości.

Wstąpił do w armii rosyjskiej, od końca 1917 r. w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora – Muśnickiego. Po rozwiązaniu Korpusu w maju 1918 r. powrócił do rodziny w Warszawie.

Wstąpił do szwadronu zapasowego 4 Pułku Ułanów Wojska Polskiego, uczestniczył w walkach polsko – ukraińskich,  od stycznia do początku czerwca 1919 r. dowodził plutonem w obronie Lwowa. 

We wrześniu 1919 r. ukończył Oficerską Szkołę Piechoty w Warszawie, mianowany do stopnia podporucznika,  przydzielony jako dowódca plutonu, nastepnie szwadronu do 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich. W 1920 r. awansowany do stopnia porucznika, walczył w wojnie polsko – bolszewickiej.

Urlopowany z wojska studiował architekturę na Politechnice Warszawskiej, zdał tzw. egzamin półdyplomowy. W 1924 r. ukińczył kurs dowódców szwadronów w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudządzu, w 1926 r. półroczny kurs łączności w Zegrzu. Awansowany do stopnia rotmistrza ze starszeństwem od 1 stycznia 1928 r.

Od września do listopada 1934 r. uczestnik kursu radiowo – szyfrowego oraz informacyjnego przy Oddziale II (wywiad i kontrwywiad) Sztabu Głównego WP. Od sierpnia 1934 r. w Oddziale II Sztabu Generalnego jako agent „F-8”, przydzielony do Wydziału „Wschód”, rozpracowujący armię sowiecką, pracował w polskim konsulacie w Kijowie. Na początku 1936 r. zmuszony do opuszczenia Rosji pod pretekstem romansu z mężatką. Od marca 1939 r. krótko kierownik placówki wywiadowczej w Bratysławie.

Od czerwca do sierpnia 1939 r. uczestnik kursu unifikacyjnego dla kapitanów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Pod koniec sierpnia mianowany delegatem Sztabu Głównego WP przy planowanym do sformowania Korpusie Czeskim w Polsce.

 

 

II wojna światowa

1 września powrócił do Warszawy, 5 września ewakuował się z Oddziałem II, 18 września przekroczył granicę polsko – rumuńską, internowany w Kutach.

Przez Jugosławię i Włochy 22 stycznia 1940 r. dotarł do Paryża, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych we Francji. Od lutego przydzielony do obozu w Lucon i Val-Andre, od 13 kwietnia oddany do dyspozycji do Biura Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza, od 19 kwietnia przydzielony do Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w Angers. 21 kwietnia zaprzysiężony na rotę ZWZ, wyznaczony emisariuszem do Kraju Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego.

19 maja z „Instrukcją nr 4” (także „Zasadami organizacji pracy w Kraju” oraz „Wytycznymi współpracy (…) ze stronnictwami politycznymi”) dla gen. Stefana Roweckiego wyruszył koleją z Angers do Paryża, następnie do Budapesztu, Koszyc, dotarł 31 maja do Krakowa, 1 czerwca do Warszawy. W lipcu pojechał jako kurier KG ZWZ do Budapesztu, po powrocie przydzielony do Wydziału Wywiadu Ofensywnego Oddziału II KG ZWZ.

Organizator i kierownik sieci wywiadowczej „Wschód”, następnie referatu wschodniego  WW-72, obejmującego Litwę, Wileńszczyznę, Łotwę i Białoruś. Po wybucho wojny niemiecko – sowieckiej organizator oraz do kwietnia 1942 r. kierownik ośrodka wywiadowczego w Wilnie.

Od końca 1942 r. przydzielony do podległej szefowi Oddziału II, kierowanej przez Kazimierza Leskiego komórki przerzutowo – wywiadowczej „666”. We współpracy z Działem łączności Zagranicznej Oddziału „B” KG AK organizowali trasy przerzutowe na Zachód, przez Niemcy, Francję i Hiszpanię.

26 grudnia 1942 r. wysłany jako kurier gen. Roweckiego z Warszawy do gen. Sikorskiego w Londynie wyruszył jako fałszywy pułkownik baron Arnold von Lückner, przez Wiedeń, Monachium i Strasburg. Na granicy niemiecko – francuskiej w Elfrigen, wobec braku przepustki granicznej, skierowany do komendy okręgu wojskowego w Strasburgu.

Przyjęty przez feldmarszałka Wilhelma von Lista, podwieziony jego samochodem na dworzec kolejowy. W Paryżu spotkał się z Kazimierzem Leskim, przybyłym z Warszawy jako fałszywy generał wojsk technicznych Julius von Hallman. Przekroczyli nielegalnie linię demarkacyjną z nieokupowaną Francją, dotarli do strefy nadgranicznej, ale nie udało im się przejść przez Pireneje.

W lutym 1943 r. wyruszył ponownie w stronę granicy francusko – hiszpańskiej jako Andre Luckner, dzięki pomocy francuskiego ruchu oporu przez część drogi  ukryty w tendrze lokomotywy pociągu premiera Vichy Pierre’a Lavala. W nocy 6 lutego w przygranicznej miejscowości Amelie des Bains aresztowany, osadzony w cytadeli Perpignan, wielokrotnie przesłuchiwany.

17 lutego wraz z grupą więźniów przewieziony do Patyża, następnie do obozu Compiegne. Wobec podejmowanych kilkakrotnie prób ucieczki, w tym przez wykopany 27,5 metrowy tunel (sic!) 26 kwietnia 1943 r. wysłany do obozu koncentracyjnego. Podczas transportu wraz z czterema współwięźniami uciekł przez wyciętą dziurę w podłodze wagonu, doznał poważnego urazu kolana, uniemożliwiającego dalszą ucieczkę. Aresztowany przez Niemców, jako przestępca kryminalny osadzony w szpitalu więziennym w Metz, 11 maja 1943 r. operowany.

22 lipca uciekł ze szpitala, wykręcając śruby mocujące kratę w oknie oraz schodząc z trzeciego piętra po linie z prześcieradeł. Dzięki pomocy miejscowych Polaków, nawiązuje kontakt z lokalnym ruchem oporu. Po przekroczeniu granicy niemiecko – francuskiej, 17 października 1943 r., z konspiracyjnego lądowiska w okolicach Tours odlatuje angielskim samolotem do Londynu. Ponownie przechodzi operację kolana. 24 stycznia 1944 r. odznaczony Orderem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego.

 

Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176

 

dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Po przeszkoleniu spadochronowym przetransportowany do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi we Włoszech. Awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem od 1 marca 1944 r.

Zrzucony do Polski w nocy z 21 na 22 września 1944 roku w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Przemek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LIX), z samolotu Liberator KG-834 „U” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – W/O Jan Cholewa / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/S Antoni Imielski / despatcher – F/O Józef Bednarski).

Zrzut na placówkę odbiorczą „Rozmaryn”, w okolicach miejscowości Czaryż, 6 km od Secemina. Był to trzeci lot do Kraju, w dwóch poprzednich nie odnaleziono placówek odbiorczych.

Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Leśkiewicz ps. Wygoda, płk. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski ps. Kruk 2, ppor. Zenon Sikorski ps. Pożar, por. Tadeusz Sokół ps. Bug 2, plt. Kazimierz Śliwa ps. Strażak.

Po skoku przyłączył się do dowódcy I Batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów AK – Cichociemnego kpt. Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt. Pozostawał w dyspozycji szefa Oddziału II (wywiad i kontrwywiad) Komendy Głównej AK. Jako Jerzy Wilski ps. Klara uczestniczył w walkach Kieleckiego Korpusu AK. W listopadzie wyruszył do Częstochowy, w grudniu dotarł do Krakowa.

23 grudnia 1944 r., po spotkaniu z żoną, pod fałszywym nazwiskiem Janusz Zalewski aresztowany w Krakowie przez gestapo. Osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich, torturowany przez funkcjonariuszy gestapo i Abwehry. 16 stycznia 1945 r. wywieziony do obozu koncentracyjnego Gross – Rosen, następnie do obozów: Mittelbau-Dora, Sachsenchausen i Mauthausen.

5 maja 1945 r. uwolniony przez oddziały amerykańskie.

 

Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49

 

Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165

 

 

Po wojnie

Ciężko chory, przebywał na leczeniu we Francji, od 4 sierpnia w Wielkiej Brytanii.  Od 14 września przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty Polskich Sił Zbrojnych. Od października 1946 r. przez dwa lata w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Publikował artykuły m.in. w „Orle Białym”, „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” a także w „Dzienniku Polskim” (Detroit, USA).

W styczniu 1949 r. wraz z żoną i synem wyjechał do Ekwadoru, osiedlił się w dżungli w Andach, nad jednym z dopływów Amazonki. Karczował dżunglę pod uprawy, wycinał drzewa cedru. Po przeprowadzce do Quito kupił bar „Cafe Central, uruchomił garbarnię skór. Od 1969 r. zarządzał Kolegium Salezjanów w San Cristobal.

W 1972 r. doznał udaru mózgu, został częściowo sparaliżowany. 24 września 1974 r. wraz z rodzina powrócił do Polski, zamieszkał w Warszawie. W 1981 r. wydał książkę „Wbrew wyrokowi losu”, wznowioną w 1988 r. (wyd. PAX)

Zmarł 21 września 1987 r. w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

 

 

Awanse

• podporucznik – we wrześniu 1919 r.
• porucznik – 1920 r.
• rotmistrz – ze starszeństwem od 1 stycznia 1928 r.
• major – ze starszeństwem od 1 marca 1944 r.

 

 

Ordery i odznaczenia

• Order Virturi Militari
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Brązowy i Srebrny Medal Za Długoletnią Służbę

 

 

Życie rodzinne

Syn Bolesława (zm. 1938 r.) sędziego oraz Antoniny Marii z domu Górskiej. W 1920 r. zawarł związek małżeński z Anną z domu Mirecką (1901-1981) por. AK ps. „Elżbieta”, kierownikiem pracowni dokumentów w Wydziale Legalizacji Oddziału I KG AK. Mieli syna Andrzeja (1921-1993), więźnia obozu koncentracyjnego Auschwitz.

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęconym Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 4, Zwierzyniec Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, s. 206 -210, ISBN 978-83-933857-0-6.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6

 

Zobacz także

• Oficer AK Aleksander Stpiczyński oszukał feldmarszałka III Rzeszy. Udawał pułkownika Wehrmachtu
• Aleksander Stpiczyński – zwycięstwo hartu ducha nad przeciwnościami losu
• biogram w Wikipedii