Generał Stanisław Sosabowski

Generał Stanisław Sosabowski

 

---

Spis treści:

• Dzieciństwo
• Armia Austro-Węgier
• Wojsko Polskie
• II wojna św.
• Początki wojsk spadochronowych
• Najkrótszą drogą!
• Po wojnie

---

 

 

Stanisław Franciszek Sosabowski, ur. 8 maja 1892 w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankiwsk, Ukraina), zm. 25 września 1967 w Hillingdon (Wielka Brytania) – „Sosab”, „Stary”, vel Emil Hełm, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1504, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1, generał brygady, harcerz, działacz niepodległościowy, ruchu strzeleckiego, uczestnik I wojny światowej (armia austro-węgierska), oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, organizator i dowódca 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej

 

Syn Władysława, kolejarza i Franciszki z domu Garbarskiej, miał młodsze rodzeństwo: brata Juliana Andrzeja (późniejszego podpułkownika WP) siostrę Janinę. Gdy miał jedenaście lat, umarł mu ojciec. Do 1910 uczył się w Wyższej Szkole Realnej w Stanisławowie (obecnie Ukraina), pomagał mamie dorabiając korepetycjami. Wspominał później – „nasze skromne bytowanie na granicy głodu polepszyło się nieco od chwili, gdy zarabiałem lekcjami”.

Podczas nauki w gimnazjum uczył się także w tajnych kółkach samokształceniowych; w piątej klasie przewodniczył gimnazjalnym kółkom samokształceniowym, został też członkiem „piątki” – grupy przedstawicieli pięciu stanisławowskich szkół średnich. W czerwcu 1910 zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem.

W 1909 wstąpił do Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” oraz do Armii Polskiej. Rok później podjął naukę w Akademii Handlowej w Krakowie, w 1912 przerwał naukę, powrócił do Stanisławowa. Od stycznia 1909 jako podchorąży, po przemianowaniu Armii Polskiej, mianowany dowódcą 24 Polskiej Drużyny Strzeleckiej w Stanisławowie. Od 11 listopada 1911 organizował skauting (harcerstwo), do 1913 komendant hufca w Stanisławowie, zrezygnował po konflikcie z lokalnymi władzami współorganizującego skauting „Sokoła”.

 

Armia Austro-Węgier

W 1913 powołany do obowiązkowej służby w armii austro-węgierskiej; w sierpniu 1914 jako kapral w austriackim 58 pułku piechoty w Stanisławowie; z początkiem października uczestnik walk w rejonie Zakliczyna. W styczniu 1915 uczestniczył w zwycięskim ataku na bagnety na Czarną Górę (obecnie Słowacja). W czerwcu tego roku nad rzeką Leśną ranny w kolano (z porażeniem nerwu).

Wspominał – „unieruchomiło to moją prawą nogę na szereg lat, zanim odzyskałem pełną władzę (…). Pierś moją pokryły wszystkie dostępne podoficerom medale za waleczność łącznie z dodatkami do żołdu (…) Z moich 250 współtowarzyszy broni, którzy wyruszyli razem ze mną w pole, pozostało zaledwie trzech”.

W trakcie leczenia w szpitalu w Ołomuńcu awansowany na stopień podporucznika, zawarł związek małżeński z Marią Tokarską. Po rehabilitacji ortopedycznej na Morawach przydzielony do Urzędu Cenzury w Złoczowie. Od 1916 w Dowództwie XI Korpusu stacjonującego w Morawskiej Ostrawie, ukończył kurs archiwalny. W styczniu 1917 urodził się syn Stanisław.

Od lutego 1917 w archiwum w Bozen (obecnie Bolzano, Dolomity), od 1918 na własną prośbę przeniesiony do Lublina. Awansowany na stopień porucznika, nawiązał kontakt z komendantem lubelskiego okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej, Stanisławem Burhardt-Bukackim.

 

Wojsko Polskie

Od listopada 1918 kierownik Komisji Likwidacyjnej b. austriackiego Generalnego Gubernatorstwa w Lublinie. 15 listopada awansowany na stopień kapitana; od stycznia 1919 przydzielony do Głównego Urzędu Likwidacyjnego w Ministerstwie Spraw Wojskowych w Warszawie. Z powodu kontuzji kolana nie uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej oraz polsko-ukraińskiej. Od marca 1920 przez ponad rok w Oddziale IV Zaopatrzenia i Komunikacji Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych.

3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919. W latach 1922-1923 uczestnik Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, po jego ukończeniu przydzielony do Oddziału IV (kwatermistrzostwo) Sztabu Generalnego WP. 12 kwietnia 1927 awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem od 1 stycznia 1927, od 23 maja dowódca II batalionu 75 Pułku Piechoty w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Od 31 października 1927 dowódca I batalionu 75 w Rybniku, od 26 kwietnia 1928 zastępca dowódcy 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku.

Od grudnia 1929 wykładowca, od 1930 kierownik katedry operacyjnej służby sztabów w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od 1937 dowódca 9 Pułku Piechoty Legionów w Zamościu. W październiku 1938 urlopowany, leczony w Sanatorium Wojskowym w Zakopanem, w związku z tragediami rodzinnymi: wypadkiem syna Stanisława Janusza (podczas skoku do wody) oraz śmiercią wnuka Jacka (postrzelił się śmiertelnie z pistoletu ojca).

Wspominał – „Obydwa te rodzinne nieszczęścia załamały mnie. Dalsze pozostawanie w Zamościu było ponad moje siły. Zameldowałem się osobiście u Ministra Spraw Wojskowych, gen. [Tadeusza] Kasprzyckiego. On zrozumiał dobrze mój stan psychiczny i zostałem przeniesiony do Warszawy. (…) Ci wszyscy, którzy mnie znają, wiedzą, czym dla mnie była i jest rodzina. Synowie moi byli nie tylko moimi dziećmi, ale również moimi przyjaciółmi. Nie ukrywali swych przewinień. Nie znali kłamstwa wobec mnie”.

Od 21 lutego 1939 dowódca 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy” w Cytadeli Warszawskiej, 19 marca 1939 awansowany na stopień pułkownika.

 

II wojna św.

W kampanii wrześniowej dowódca 21 Pułku Piechoty, wyróżnił się m.in. osłaniając wraz z pułkiem odwrót 8 Dywizji Piechoty, 29 września odznaczony przez gen. Juliusza Rómmla Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari „w uznaniu zasług i wykazane męstwo i ofiarność w czasie walk z Niemcami”.

W „rozkazie pożegnalnym” gen. Rommel podkreślił „bohaterstwo, upór i ofiarność żołnierzy 21 pp pod dowództwem wyśmienitego dowódcy pułku płk dypl. Stanisława Sosabowskiego, który w najcięższych chwilach kryzysu bitwy w dniach 2.IX. do 6.IX. utrzymał swój pułk w ręku i razem z dyonem artylerii 8 pal osłonił odwrót całej dywizji, odchodząc krok za krokiem; skutecznie zatrzymał nieprzyjaciela i tym dał możność innym oddziałom swojej dywizji zebrania się i zajęcia stanowisk wyjściowych do dalszej walki. Działanie to razem z akcją płk Sosabowskiego na wschodnim brzegu Wisły oraz udział chlubny w obronie Warszawy jeszcze raz stwierdza, że 21 pp zwany pułkiem „Dzieci Warszawy”, nie zawiódł i jest godzien tej zaszczytnej nazwy”.

30 września, zgodnie z aktem kapitulacji wyjechał do Żyrardowa aby oddać się do niemieckiej niewoli, tam symulując chorobę uciekł. Powrócił do Warszawy, wstąpił do konspiracyjnej Służby Zwycięstwu Polski. Wysłany przez. gen Michała Tokarzewskiego do Francji, z raportem o sytuacji w Kraju do Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego.

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od lutego 1940 dowódca 1 Dywizji Piechoty, przemianowanej 3 maja 1940 na 1 Dywizję Grenadierów. Później uczestnik kursu taktyki artylerii w Mailly-le-Camp, od kwietnia 1940 dowódca 4 Dywizji Piechoty w Parthenay. Ewakuowany do Wielkiej Brytanii wraz 6 tys. żołnierzy dywizji 19 czerwca 1940 z portu La Pallice.

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako dowódca formowanej Kanadyjskiej Brygady Strzelców, później 4 Brygady Kadrowej Strzelców.

Wspominał – „obozy w Biggar stanęły bardzo szybko (…). Namioty kilkuosobowe wyciągnięte pod sznur, równolegle w szeregi. W przepisanej odległości kotły do gotowania i w innym kącie „oczka”, czyli latryny. Dostaliśmy koce iu pelerynki przeciwdeszczowe, które miały jednocześnie służyć jako podłoga ochronna przed wilgocią w namiotach. Deszcz leje co dnia. Jest mokro. W namiotach wilgotno, między nimi błoto z powodu rozdeptanej ziemi.”

Polish Paratroops. Spadochroniarze polscy
wyd. prawdopodobnie Sztab Naczelnego Wodza, 1944
ze zbiorów Marcina Zugaja. Bardzo dziękujemy!

 

Początki wojsk spadochronowych

Podczas pobytu Brygady w Fife, niektórzy oficerowie, „typowani na robotę krajową” wyjeżdżali na kurs w Inverlochy Castle.

Znak Spadochronowy gen. Sosabowskiego (rewers)

Wspominał – „Wybrani przeze mnie kandydaci, po wyrażeniu zgody na dobrowolne pójście do pracy w Kraju, odchodzili do Londynu i wiedziałem, że poza innym specjalnym przeszkoleniem są szkoleni u Brytyjczyków na skoczków spadochronowych. Tą bowiem drogą mieli się dostać do Kraju. Był koniec stycznia 1941 roku, gdy nieoficjalnie otrzymałem wiadomość ze Sztabu Naczelnego Wodza z Londynu, że jeżeli chcę i mam ochotników, to mogę ich wysłać na kurs spadochronowy do Ringway. (…)

Właśnie wrócili ci z Ringway. Meldują mi, że brytyjska metoda szkolenia wstępnego. czyli wychowanie fizyczne i opanowanie techniki wyskoku i lądowania na odpowiednich przyrządach, jest dla naszych kandydatów na skoczków zbyt wyczerpująca. Kondycja naszych jest o wiele słabsza niż Brytyjczyków (…) Jeśli więc zdecyduję się pójść drogą spadochronową, trzeba będzie zastosować swoisty system wychowania i wstępnego szkolenia spadochronowego. (…) Ludzi gorących i z silną wolą jest wielu w brygadzie. Tej reszcie niezdecydowanych pomoże przykład. (…) Powziąłem decyzję. Będziemy wszyscy spadochroniarzami.”

Zbigniew Wawer – Polscy spadochroniarze w Wielkiej Brytanii 1940-1945
1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
w: Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, 1988, nr 1 s. 56-90

 

„Jeszcze w okresie namiotowym [Biggar – RMZ] Górski i Kalenkiewicz zaprzyjaźnili się z dowódcą jednej z brygad kadrowych (szkieletowych) płk dypl. Stanisławem Sosabowskim. Był to żołnierz bojowy, energiczny i światły; obaj kapitanowie znali go jako Wykładowcę Wyższej Szkoły Wojennej. Teraz w Szkocji był trochę zagubiony. Dowodził czwartą brygadą strzelców. Nazywano ją „kanadyjską”; ponieważ plany Sikorskiego przewidywały rekrutację Amerykanów polskiego pochodzenia i szkolenie ich w Kanadzie (Kanada była w stanie wojny z Niemcami, a Stany Zjednoczone neutralne); brygada stanowiłaby wtedy kadrę instruktorską. Ale to były dalekie perspektywy, na razie Sosabowski musiał się zadowolić dowodzeniem kilkusetosobowym oddziałem, którego większość stanowili oficerowie z „nadwyżki”.

Górskiemu i Kalenkiewiczowi udało się przekonać pułkownika, żeby zwrócił się do sztabu o pozwolenie na szkolenie jego żołnierzy na spadochroniarzy. Sosabowski otrzymał na to zgodę pod warunkiem, ze oddział jego będzie nadal pełnił straż desantową na szkockim wybrzeżu. Nawet obwarowana takim zastrzeżeniem decyzja oznaczała narodziny wojsk desantowych, o które od tylu miesięcy walczyli nasi przyjaciele. Ale był to poród kleszczowy, z komplikacjami.

Świadectwo temu daje Sosabowski: Wszystko cośmy [w pierwszych dwóch latach] zrobili, czym dysponowaliśmy, było wynikiem naszej prywatnej inicjatywy, zapobiegliwości i „gentleman agreement’ [dżentelmeńskiej umowy – RMZ] z brytyjską szkołą spadochronową w Ringway pod Manchesterem. Trudno uwierzyć, ale prawdą jest, te zrobiliśmy bezprawnie dziurę w suficie zarekwirowanej stajni, by przez nią uczyć się zeskoku. Że na drzewach rozwiesiliśmy urządzenia do szkolenia w locie i zeskoku spadochronowego – stąd powstała nazwa nazwa „małpi gaj” [ośrodek szkolenia spadochronowego Largo House – RMZ]. Prawdą jest, że broń krótką nabywaliśmy na zasadzie policyjnego zezwolenia, amunicję kupowaliśmy za własne pieniądze.[Stanisław Sosabowski, Arnhem w perspektywie 20 lat, Tydzień Polski, Londyn, 14 listopada 1964].

Były więc trudności, były różne opory, ale zalążek wojsk spadochronowych już powstał. W początkach września 1940 roku pierwsza grupa oficerów (około 20) poszła na kurs skakania w Inverlochy Castle (Szkocja zachodnia): wśród nich był por. Jan Piwnik (Ponury), cichociemny (…). Kurs wyprzedził o cały rok oficjalne utworzenie Brygady Spadochronowej (23 września 1941). [Formalny rozkaz o powołaniu 1 BS wydano 9 października 1941, rozkazem z 20 października 1942 zmieniono nazwę na 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa – RMZ]. (Jan Erdman, Droga do ostrej bramy, t.I, s. 134-135)

 

Wspominał – „Pomieszczenia na „Małpi Gaj” znalazło się w uprzednio zarekwirowanym przez Brytyjczyków, obszernym budynku „Largo House” w miejscowości Upper  Largo; znajdował się on w gęsto zadrzewionym parku. Właśnie ten dom i jego zabudowania, a przede wszystkim rozłożyste gałęzie drzew w parku posłużyły na zainstalowanie wszelkich urządzeń, potrzebnych dla wstępnego szkolenia. W stajni nasi oficerowie saperzy wykonali w suficie otwór imitujący dziurę wyskokową z samolotu. Z tego otworu na rozsypany na podłodze piasek trzeba było skakać z pozycji siedzącej, tak jak przepisowo skacze się z samolotu. Na drzewach parku porozwieszano różne rodzaje trapezów.

Szkoleni, zawieszani na linkach spadochronowych – użyczonych nam wraz ze spadochronami z Ringway – ćwiczyli zachowywanie się w powietrzu po wyskoku i lądowanie przy osiągnięciu ziemi. Sprzęt sportowy, jak np.: równoważnie, kozły, liny do wspinania, tzw. krążowniki, oraz cały zespół rozmaitych przyrządów i urządzeń do pokonywania przeszkód w terenie skonstruowaliśmy sami. Zostały one rozmieszczone w całym parku. Na rozległej łące, gdzie zazwyczaj pasły się owce, uczono się tzw. gaszenia czaszy.”

 

Według moich ustaleń. dokonanych na podstawie dokumentów personalnych Cichociemnych, z 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej wywodziło się co najmniej 61 Cichociemnych, oprócz tego jeszcze kilku CC szkoliło się w ośrodku 1 SBS. Baza danych Cichociemnych wywodzących się z 1 SBS – jest dostępna tutaj.

Ci, którzy szli na ochotnika do Kraju, zostali później nazwani „cichociemnymi”.  Stanowili oni poważną część byłych żołnierzy Brygady. Nawet ci, którzy pochodzili z innych oddziałów, byli z Brygadą związani przeszkoleniem tak spadochronowym, jak i częścią specjalnego. (…)

Rozumiałem ogrom poświęcenia tych żołnierzy, którzy na ochotnika godzili się odlatywać do Kraju, i to nie jako kurierzy, ale na stałe, ze specjalnym zadaniem prowadzenia roboty dywersyjnej w terenie okupowanym przez Niemców. Musieli oni dobrowolnie zrzec się przywilejów umundurowanego żołnierza. Musieli ponosić wszelkie konsekwencje tajnego powrotu do Kraju. Ukrywanie się pod obcym nazwiskiem, zupełnie naturalna nieufność otoczenia w warunkach konspiracji; robota w ukryciu, często w nieznanym terenie i środowisku, poczucie wiecznie ściganego zwierzęcia, a w wypadku złapania – tortury, śmierć bezimienna i nieznany grób.

Z głęboką świadomością przystępowałem do wyboru ludzi, którym miałem postawić propozycję podjęcia się ochotniczo tego ryzykownego zadania. W przeprowadzonej z każdym indywidualnie rozmowie przedstawiono mu uczciwie wszelkie konsekwencje, wynikające z warunków tej służby. Każdy miał pozostawiony czas do namysłu i rozważenia przed podjęciem ostatecznej decyzji.

 

Najkrótszą drogą!

To hasło 1 SBS miało oznaczać, że żołnierze Brygady powrócą do Polski „najkrótszą drogą” – na spadochronach. Niestety, słowa hasła nie zmaterializowały się. Posłużyły tylko za pretekst do odmowy wyrażenia zgody przez sztab Naczelnego Wodza, we wrześniu 1943, na mianowanie płk dypl. Stanisława Sosabowskiego dowódcą brytyjsko-polskiej dywizji spadochronowej, która miała liczyć ok. 12 tys. żołnierzy, w tym tysiąc Polaków.

Od maja 1943 Brytyjczycy nakłaniali Polaków do przekazania 1 SBS pod ich rozkazy, w celu użycia w operacjach desantowych podczas inwazji na kontynencie. 2 marca 1944 Naczelnemu Wodzowi gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu formalną prośbę o włączenie 1 SBS w skład Alianckich Sił Ekspedycyjnych przekazał brytyjski gen. Artur E. Grasett. Naczelny Wódz odmówił. 11 marca 1944 wystąpił z taką prośbą brytyjski Szef Sztabu Imperialnego Alan Brooke.

M.in. wskutek działań prosowieckiego gen. Stanisława Tatara, ówczesny (kiepski) premier Stanisław Mikołajczyk wyraził zgodę. 17 marca 1944 formalną zgodę na przekazanie wyraziła Rada Ministrów, 6 czerwca 1944 1 SBS została oddana pod rozkazy Brytyjczyków. Brytyjczycy odmówili „gwarancji co do dostarczenia samolotów na transport Brygady do Polski„ oraz przemilczeli, iż wskutek ich uzgodnień z ZSRR wszelkie działania na terenie Polski muszą mieć sowiecką akceptację.

15 czerwca 1944 awansowany na stopień generała brygady. Zadaniem 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej miało być wsparcie powstania powszechnego w Polsce, w ostatniej fazie wojny. Dowódca Armii Krajowej liczył na wsparcie Brygady Spadochronowej w walkach Powstania Warszawskiego. Niestety, z powodów techniczno – operacyjnych, ale także politycznych, w tym wskutek działań prosowieckiego gen. Tatara, 1 SBS nie została użyta do walk o Warszawę. 13 sierpnia 1944 żołnierze Brygady zorganizowali protest przeciwko obojętności Brytyjczyków wobec tragedii Powstania Warszawskiego (odmówili przyjęcia posiłków).

14 sierpnia 1944 zameldował Naczelnemu Wodzowi: „Brygada cała odczuła głęboko fakt nieużycia jej do wykonania zadania, dla którego powstała. Odczucie to jest tym boleśniejsze, że dotyczy Warszawy, od której otrzymała sztandar. Brak pomocy alianckiej żołnierzom Armii Krajowe i nieużycie brygady tam, gdzie przede wszystkim powinna być użyta, nie może nie odbić się na nastroju żołnierzy stojących bezpośrednio przed akcją”.

 

Podczas walk Powstania Warszawskiego jego syn por. Stanisław Janusz Sosabowski – lekarz, dowódca plutonu „Stasinek” utracił wzrok (w prawym oku, lewe utracił w dzieciństwie). Po latach wspominał – „Legalny rząd polski w Londynie podczas II wojny światowej miał do dyspozycji armię złożoną z dwóch części: Polskich Sił Zbrojnych stacjonujących w Wielkiej Brytanii i sił zbrojnych w Polsce, znanych pod nazwą Armii Krajowej. Mój ojciec i ja reprezentowaliśmy „rozdarty naród” – dzieliła nas odległość; on przebywał w Wielkiej Brytanii, ja w Polsce. Łączył nas jednak wzajemny szacunek, zapewne silniejszy od tego, który zwykle łączy ojca i syna, a także, oczywiście, pragnienie walki za wspólną sprawę.

We wrześniu 1941 roku ojciec, wbrew rozmaitym przeciwnościom, sformował polską l Samodzielną Brygadę Spadochronową. Specjalnie dobrani żołnierze brygady przechodzili intensywne ćwiczenia, a następnie byli zrzucani na spadochronach nad terytorium okupowanej Polski, aby szkolić i wspomagać Armię Krajową. W Polsce mieli stać się znani jako Cichociemni. Z ponad trzystu skoczków wielu zginęło w walce, niektórzy zostali zamordowani przez nieprzyjaciela, niektórzy zesłani na Syberię przez drugiego wroga, a jeszcze inni straceni niedługo po wojnie przez reżim w Warszawie. Celem Armii Krajowej było: a) szkolenie i organizowanie sił zbrojnych, które miały zmierzyć się z nieprzyjacielem w zaplanowanych powstaniach, oraz b) formowanie oddziałów bojowych i dywersyjnych do działań nękających okupanta. Ja sam dowodziłem takim oddziałem w rejonie Warszawy, dzięki czemu miałem bezpośredni kontakt z Cichociemnymi i pośredni kontakt z ojcem”.

 

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa wzięła udział w największej w II wojnie światowej alianckiej operacji powietrznodesantowej o kryptonimie Market Garden. Wskutek brytyjskich błędów zakończyła się ona piramidalną klęską, m.in. ok. 23 proc. żołnierzy 1 SBS straciło życie.

Brytyjski gen. Browning, w swoim raporcie winą za klęskę operacji bezczelnie i bezpodstawnie obciążył… gen. Stanisława Sosabowskiego. Pod koniec listopada 1944 złożył wniosek o zmianę dowódcy 1 SBS, gen. Sosabowski 26 grudnia został odwołany, następnego dnia mianowany inspektorem Jednostek Etapowych i Wartowniczych. Zobacz więcej informacji o udziale 1 SBS w operacji „Market Garden”.

 

Po wojnie

We wspomnieniach przytacza m.in. rozmowę z ambasadorem R.P. w Londynie – „wytworzyła się paradoksalna sytuacja, jeżeli chodzi o powrót wojska, które walczyło na Zachodzie. Londyn nie chce, aby wracało, i daje swoje powody. Ale przecież i Warszawa także nie chce ich przybycia. Chciałaby, aby wracali żołnierze, a nie zwarte oddziały. I tak było rzeczywiście. Nie chcieli nas również Brytyjczycy, bo byliśmy im już niepotrzebni.”

W lipcu 1948 zdemobilizowany, pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii z niewidomym synem i jego żoną Krystyną Dębską – Sosabowską. Prowadził z żoną sklep z używanymi meblami, ale bez sukcesu. Potem pracował jako robotnik magazynowy w fabryce silników elektrycznych, później telewizorów, w CAV Electricls w Acton (Londyn)/.

Wspominał – „przez 17 lat pracowałem w fabryce jako oficjalnie nie znany, prowadząc żywot podwójny: zwykłego robotnika przez 5 dni w tygodniu, „jako szeregowiec fabryczny” – „Stan”, oraz dostojny żywot polskiego generała, poniekąd „ojca” polskich spadochroniarzy, znanego wśród swoich i Brytyjczyków, Amerykanów i Holendrów”.

 

Działał w londyńskim Kole Lwowian, w Związku Polskich Spadochroniarzy. 25 września 1967 zmarł wskutek zawału serca w szpitalu Hillingdon w Middlesex, pochowany 30 września 1967 po pogrzebie w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie. Uhonorowany wieloma wysokimi odznaczeniami polskimi, brytyjskimi i innych krajów.

W 1969 spadochroniarze generała przywieźli Jego prochy do Polski – zgodnie ze swą wolą został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie – kwatera A19 rząd 7 grób 10/11.

Są tam także pochowani: jego żona Maria (zm. 1958) i syn Stanisław Janusz (zm. 2000).

 

 

 

 

 

Źródła:

• Stanisław Sosabowski – Droga wiodła ugorem. Wspomnienia. Kraków, 2011, Wydawnictwo Literackie, ISBN 978-83-08-05678-9
• Stanisław Sosabowski – Najkrótszą drogą, Bellona 1991, ISBN 83-11-07918-8
• Zbigniew Wawer – Polscy spadochroniarze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa, w: Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, 1988, nr 1 s. 56-90
• Jędrzej Tucholski – Spadochroniarze. IW PAX, 1991, ISBN 83-211-1057-6
• Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii : materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
• Piotr Witkowski – Polskie jednostki powietrzno – desantowe na Zachodzie, Bellona SA, Warszawa 2009

 

Zobacz także:

• 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
• Wikipedia – Stanisław Sosabowski