Ignacy Konstanty – Cichociemny

Ignacy Konstanty – Cichociemny

ps.: „Szmaragd”, „Topaz”

Ignacy Jakub Konstanty  vel Ignacy Kwak

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0162

 

ur. 25 maja 1906 w Chicago (USA), zm. 3 lipca 1972 w Nowym Sączu – podporucznik, nauczyciel, podchorąży Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Lublin AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, zbiegł z konwoju do niemieckiego obozu jenieckiego w Pruszkowie, Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury Manor), i in. W dniu wybuchu wojny miał 33 lata 3 miesiące; w dacie skoku do Polski 36 lat 9 miesięcy. Pochodził z rodziny rzemieślniczej, syn rymarza

po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik UB, TW Wiśniewski

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Powstanie Warszawskie
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

W 1910 powrócił z rodziną do Polski. Uczył się w szkole podstawowej w Starym Sączu, od 1917 w I Gimnazjum Państwowym w Nowym Sączu, od 1918 w gimnazjum w Gorlicach, w 1927 zdał egzamin dojrzałości. Podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w 1936 obronił dyplom magistra filologii klasycznej.

Od 1932 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Cieszynie, po jej ukończeniu w 1933 awansowany na stopień kaprala podchorążego. Od 1 września 1936 do 30 czerwca 1939 nauczyciel języków klasycznych (łacina) w prywatnym Gimnazjum i Liceum Żeńskim w Tarnowie, od 1938 w Dąbrowie Tarnowskiej.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. W pierwszej połowie stycznia 1940 przekroczył w rejonie Starej Lubowni granicę ze Słowacją, następnie 11 stycznia granicę z Węgrami, zatrzymany i aresztowany. Po uwolnieniu w Koszycach, następnie w Budapeszcie, w obozie cywinym Balawszarszo.

Przez Jugosławię i Włochy 1 lutego 1940 dotarł do Modane (Francja), w koszarach Bessieres wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Początkowo w biurze dowództwa piechoty, następnie przydzielony jako dowódca 2 plutonu 1 kompanii, 1 batalionu 4 Warszawskiego Pułku Strzelców Pieszych 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Od 25 kwietnia 1940 uczestnik kursu aspirantów w Camp de Coëtquidan, po jego ukończeniu od maja 1940 przydzielony do 7 pułku piechoty 3 Dywizji Piechoty w Parthenay (Bretania, Francja).

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji w czerwcu 1940 z portu La Turbal dopłynął na wyspę Belle Ille, następnie ewakuowany francuskim statkiem do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 6 lipca 1940 przydzielony do 1 plutonu 8 kompanii 3 batalionu 1 Brygady Strzelców w Biggar.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 31 stycznia 1943 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 19 marca 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 19/20 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Beam” (dowódca operacji: F/O Jerzy Polkowski, ekipa skoczków nr: XXVII), z samolotu Halifax BB-340 „D” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Polnik, pilot – F/S Bronisław Wojno / nawigator – F/O Jerzy Polkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Chętkowski / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 17.45 z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Mewa” 958 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Odrowąż, Wielka Dąbrówka, 12 km od Opoczna. Razem z nim skoczyli: ppor. Wilhelm Pluta ps. Pion, ppor. Wiktor Wiącek ps. Kanarek. Zrzucono także sześć zasobników oraz 2 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko Driffield w hrabstwie York (Wielka Brytania) po locie trwającym 13 godzin 5 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„W dn. 16, 19, 20.III. zostały wysłane następujące loty: Lot Nr.: 45/59, PIPE, (…) 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Bratek, zapas. Wrona, nawigator squ/ldr. Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.00; Lot Nr.: 46/60, ekipa ATTIC, ludzie: Baba i 2, (…) 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Żaba, zapas. Rej. 2, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.05; Lot Nr.: 47/61, LOCK, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Kaczka, zapas. Wrona, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.55; 19.III.43. – z awizowanych przez S.O.E. 7-9 lotów, Lot Nr.: 48/62, ekipa BEAM, ludzie: Kanarek i 2, (…) 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Mewa, zapas. Jajo, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 49/63, KEY, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Jawor, zapas. Herb, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 17.40; Lot Nr.: 50/64, KNOB, 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Osa, zapas. Igła, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 17.35; 20.III. z zapowiedzianych 4 lotów, wystartowały: Lot Nr.: 52/66, GLASS, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Sokół, zapas. Gęś, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 53/67, BASIN, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Rak, zapas. Zatoka, nawigator kpt. obs. Kuźnicki, załoga polska, start godz. 17.55.

W/g relacji nawigatorów: – lot 45/59 wykonany całkowicie na plac. BRATEK, – lot 46/60 wykonany całkowicie na plac. Żaba, – lot 47/61 wykonany całkowicie na plac. KACZKA, – lot 48/62 wykonany całkowicie na plac. Mewa, – lot 49/63 wykonany całkowicie na plac. HERB, plac. JAWOR nie dała 1944 [sygnałów świetlnych], – lot 50/64 wykonany całkowicie na plac. Narcyz, – lot 51/65 powrócił – plac. OSA i IGŁA nie dały 1944, – lot 52/66 wykonany całkowicie na plac. SOKÓŁ, – lot 53/67 zawrócił od 3-go stopnia – nawalił silnik – niedopływała oliwa (…).” (s. 166)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy Al. Szucha 1, ul. Złotej 2, Al. Krasińskiego 3. Od maja 1943 przydzielony do Okręgu Lublin AK jako oficer do zleceń w Inspektoracie Rejonowym Zamość AK. Od lipca przydzielony do „Kompanii Warszawskiej” kpt. Tadeusza Sztumberk – Rychtera ps. Żegota. Wraz z kompanią w nocy 23/24 września 1943 uczestniczył m.in. w zdobywaniu posterunku policji ukraińskiej w Księżpolu, następnie 24 września 1943 w uwolnieniu 73 więźniów z więzienia w Biłgoraju (w tym m.in. prof. Ludwika Ehrlicha).

Od listopada 1943 przydzielony do 4 kompanii 2 batalionu OP 9 Pułku Piechoty Legionów Cichociemnego Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora. Od lutego 1944 oficer gospodarczy w oddziale ppor. Edwarda Błaszczaka ps. Grom, uczestniczył m.in., w walkach pod Radecznicą. Od 4 czerwca 1944  w Warszawie.

 

 

Powstanie Warszawskie

W Powstaniu Warszawskim jako dowódca plutonu saperów Zgrupowania „Żywiciel” ppłk Mieczysława Niedzielskiego ps. Żywiciel. Od 20 września 1944 dowódca 8 Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta, do kapitulacji dzielnicy 30 września 1944. Walczył na Żoliborzu.

Po kapitulacji Powstania w konwoju jeńców do obozu w Pruszkowie, dzięki pomocy polskich kolejarzy zbiegł z transportu we Włochach, dotarł do Otwocka, następnie do Starego Sącza.

 

 

Po wojnie

Od 1 marca 1945 nauczyciel w Liceum Ogólnokształcącym i Pedagogicznym w Starym Sączu, od 1949 w I Liceum Ogólnokształcącym im. M. Konopnickiej oraz I Liceum im. J. Długosza w Nowym Sączu. Od września 1969 na emeryturze.

Od 1949 rozpracowywany przez MBP, od 2 lipca 1951 przez UBP w Nowym Sączu. 13 lutego 1954 zwerbowany przez WUBP w Krakowie jako tajny współpracownik ps. Wiśniewski. Rozpracowywał m.in. Cichociemnego Jerzego Iszkowskiego. „Od chwili zwerbowania go do współpracy z organami B.P. [bezpieczeństwa publicznego] nie wniósł (…) żadnych ważniejszych materiałów, a uzyskane dane są o charakterze ogólnoinformacyjnym. (…) Z analizy pracy (…) wynika, że współpracę traktuje jako zło konieczne (…)”  4 stycznia 1957 wyrejestrowany przez PUBP w Nowym Sączu. Zmarł 3 lipca 1972 w Nowym Sączu.

 

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72

 

 

Awanse

• kapral  podchorąży – 1933
• podporucznik – ze starszeństwem od 19 marca 1943
  

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 24 sierpnia 1948

 

 

Życie rodzinne

Syn Jakuba rymarza w Starym Sączu oraz Matyldy z domu Baraściak. W 1946 zawarł związek małżeński z Barbarą z domu Księżyk (ur. 1923). Mieli syna Konstantego Krzysztofa (ur. 1947).

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0113
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 66-67, ISBN 83-902499-0-1
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 340, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 153-154
• Krzysztof Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60-72
• Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych,  w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157 

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii