Ezechiel Łoś – Cichociemny

Ezechiel Łoś – Cichociemny

ps.: „Ikwa”, „Wiśnia”

herbu Dąbrowa, vel Ezechiel Łogań

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0161

 

ur. 23 kwietnia 1900 w Zaśnieszkowie (gm. Bereźne, powiat kostopolski, woj. wołyńskie, obecnie Ukraina), zm. 7 sierpnia 1988 w Brzegu – porucznik, urzędnik samorządowy, żołnierz Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Nowogródek AK, m.in. zastępca dowódcy batalionu stołpeckiego, więzień sowieckich łagrów: Riazań, Bogorodskoje (1944-1947), Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramour),  spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: propagandy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 39 lat 5 miesięcy; w dacie skoku do Polski 42 lata 11 miesięcy. Syn rolnika, potomek wojewody malborskiego, pomorskiego, kasztelana chełmińskiego Władysława Stanisława Łosia

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Był jednym z co najmniej osiemnastu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.

Po ukończeniu gimnazjum w Równem pracował m.in. jako pszczelarz. Od grudnia 1921 do września 1923  służba wojskowa w 44 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych (44 Pułk Strzelców Legii Amerykańskiej) 13 Dywizji Piechoty w Równem. Od czerwca 1925 ponownie w wojsku, awansowany na stopień kaprala, przydzielony do 44  Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. W październiku 1926 ukończył szkolenie podoficerów zawodowych w Zaleszczykach, pracował w PKU. W maju 1934  jako ekstern zdał maturę, przemianowany na urzędnika cywilnego administracji wojskowej w stopniu sierżanta z cenzusem. Pracował w PKU Krzemieniec do 31 sierpnia 1939.

 

 

II wojna światowa

Wraz z wybuchem wojny 1 września 1939 zmobilizowany, przydzielony do Komendy Garnizonu Krzemieniec. Ok 10 września wraz z komendą ewakuowany w kierunku na Warszawę, następnie na Węgry. Po przekroczeniu granicy 18 września 1939 internowany w obozie Szigetmonostor,

23 marca 1940  wyruszył z Węgier, przez Jugosławię i Włochy, po dwóch dniach dotarł do Francji.  Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od marca kierownik referatu przydziałów w Komendzie Uzupełnień w Coëtquidan, od 10 czerwca przydzielony jako dowódca plutonu 1 kompanii 1 batalionu 7 Pułku Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

19 czerwca 1940 wyruszył kutrem z portu rybackiego La Turballe na wyspę Ile d’Yeu, następnie stamtąd holenderskim tankowcem do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.  Od 21 czerwca do 16 października szef kancelarii III batalionu 1 Brygady Strzelców. Od 21 września 1941 do 7 marca 1942 w Szkole Podchorążych Piechoty i Kawalerii Zmotoryzowanej w Dundee.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od października 1942 do lutego 1943 przeszkolony ze specjalnością w dywersji. 22 lutego  1943 zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 marca 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Attic” (dowódca operacji: F/L Józef Gryglewicz, ekipa skoczków nr: XXVI), z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Tadeusz Żabicki, pilot – F/S Karol Twardawa / nawigator – F/L Józef Gryglewicz / radiotelegrafista – F/S Andrzej Reiss / mechanik pokładowy – Sgt. Stanisław Roehr / strzelec – Sgt. Stefan Miniakowski, F/S Romuald Małachowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.oo z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Żaba” 609 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: por. Jerzy Kowalski ps. Baba oraz kurier ppor. Roman Litwin. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„W dn. 16, 19, 20.III. zostały wysłane następujące loty: Lot Nr.: 45/59, PIPE, (…) 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Bratek, zapas. Wrona, nawigator squ/ldr. Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.00; Lot Nr.: 46/60, ekipa ATTIC, ludzie: Baba i 2, (…) 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Żaba, zapas. Rej. 2, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.05; Lot Nr.: 47/61, LOCK, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Kaczka, zapas. Wrona, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.55; 19.III.43. – z awizowanych przez S.O.E. 7-9 lotów, Lot Nr.: 48/62, ekipa BEAM, ludzie: Kanarek i 2, (…) 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Mewa, zapas. Jajo, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 49/63, KEY, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Jawor, zapas. Herb, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 17.40; Lot Nr.: 50/64, KNOB, 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Osa, zapas. Igła, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 17.35; 20.III. z zapowiedzianych 4 lotów, wystartowały: Lot Nr.: 52/66, GLASS, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Sokół, zapas. Gęś, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 53/67, BASIN, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Rak, zapas. Zatoka, nawigator kpt. obs. Kuźnicki, załoga polska, start godz. 17.55.

W/g relacji nawigatorów: – lot 45/59 wykonany całkowicie na plac. BRATEK, – lot 46/60 wykonany całkowicie na plac. Żaba, – lot 47/61 wykonany całkowicie na plac. KACZKA, – lot 48/62 wykonany całkowicie na plac. Mewa, – lot 49/63 wykonany całkowicie na plac. HERB, plac. JAWOR nie dała 1944 [sygnałów świetlnych], – lot 50/64 wykonany całkowicie na plac. Narcyz, – lot 51/65 powrócił – plac. OSA i IGŁA nie dały 1944, – lot 52/66 wykonany całkowicie na plac. SOKÓŁ, – lot 53/67 zawrócił od 3-go stopnia – nawalił silnik – niedopływała oliwa (…).” (s. 166)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Schroegera Efraima 13. Przydzielony do Kedywu Okręgu Nowogródek AK – Inspektorat Baranowicze, ośrodek Stołpce. Mianowany dowódcą 1 kompanii oraz zastępcą dowódcy batalionu stołpeckiego – Cichociemnego por. Adolfa Pilcha ps. „Góra”, oddziału partyzanckiego AK  operującego w Puszczy Nalibockiej. Dowódcą 2 kompanii tego batalionu był Cichociemny por. Lech Rydzewski ps. „Grom”.

Przeprowadził wiele akcji zbrojnych, m.in.:

• zlikwidował w zasadzce w Rubieżewiczach 20 osobowy patrol żandarmerii niemieckiej, zniszczył 2 samochody, przejął broń i amunicję (1 września 1943),
• rozgromił  pod Derewnem 40 osobowy oddział Wermachtu (15 września 1943),
• pokonał w rejonie wsi Żołnierkiewicze przypadkowo napotkany oddział Niemców (30 września 1943),
• zlikwidował 12 osobowy posterunek żandarmerii w Derewnie (we wrześniu 1943),
• organizował dywersję na szlaku kolejowym Baranowicze – Stołpce – Niegorełoje, m.in, wysadził niemieckie transporty kolejowe: 15 października na linii Baranowicze – Stołpce oraz 14 listopada na linii Stołpce – Niegoreloje

 

Działający w Puszczy Nalibockiej batalion stołpecki, następnie zgrupowanie stołpecko – nalibockie utrzymywało dobre relacje z działającymi w pobliżu oddziałami partyzancki sowieckiej, m.in. polski batalion był wizytowany przez gen. Grigorija Sidoruka ps. Dubow. Dlatego polscy dowódcy stawili się na wyznaczoną odprawę, wg. fałszywych informacji sowietów niezbędną do zorganizowania wspólnej akcji bojowej przeciwko Niemcom.

1 grudnia 1943, podczas rzekomej odprawy aresztowany przez Sowietów wraz z innymi polskimi dowódcami. Przewieziony do Moskwy, osadzony w więzieniu NKWD na Łubiance. Od 1 października 1944 zesłany do Riazania (nr 178-454), od 6 lipca 1947 w łagrze NKWD Bogorodskoje pod Czerepowcem (nr 437).

Ok. 8 sierpnia uciekł, przecinając druty ogrodzenia obozu, następnie przepływając rzekę Suda. Dotarł pociągiem do Leningradu, tam zatrzymany i aresztowany. Ponownie osadzony w łagrze NKWD Bogorodskoje pod Czerepowcem, przez 21 dni w bunkrze łagiernym.

3 października 1947  wyruszył do łagru w Brześciu (nr 284), 3 listopada przekazany komunistycznym władzom PRL.

 

 

Po wojnie

Wraz z żoną Heleną przyjechał do Kwidzyna, przez dłuższy czas poszukiwał pracy. Pracował m.in. w przetwórni ryb na Helu, po jakimś czasie jako główny księgowy w zespole dyrekcji PGR w miejscowości Mały Gwalik na Mazurach. W 1954 osiedlił się w Brzegu, podjął pracę jako główny księgowy w Miejskim Zarządzie Budynków Mieszkalnych. Od lipca 1958 główny księgowy w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej w Brzegu.

W latach 1951 – 1954 rozpracowywany przez Wydział I WUBP w Olsztynie, następnie PUBP w Kwidzynie, potem do 1958 przez SB w Brzegu. Zmarł 7 sierpnia 1988 w Brzegu.

 

 

Awanse

• sierżant z cenzusem – 1934
• podporucznik – ze starszeństwem od 15 marca 1943
• porucznik

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 14 lipca 1944
• Krzyż Walecznych 

 

 

Życie rodzinne

Syn Gracjana rolnika i Anny z domu Warumzer. Potomek po mieczu kasztelana chełmińskiego Władysława Stanisława Łosia, uczestnika bitwy pod Wiedniem. Miał siedmiu braci: Romana, Mieczysława, Antoniego, Mikołaja, Marcina, Józefa i Fabiana i siostrę Stanisławę.

W 1926 zawarł związek małżeński z Heleną Hajdamowicz (1908-1989). Mieli trzech synów: Waldemara (1927-2000), Bogdana (1934-1999) i Remigiusza, absolwenta SGGW w Warszawie (1936-1978). Podczas pobytu ojca na zesłaniu w Rosji, Waldemar Łoś jako uczeń gimnazjum w Kwidzynie był prześladowany przez UB, m.in. przez kilka nocy osadzony w więzieniu, bity przez UB-eków.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0154
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 127-130, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 359, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 153

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii