Wieża spadochronowa w Katowicach
Wieża spadochronowa w Katowicach
zobacz także:
Spadochroniarstwo w Polsce zaczęło się na dobre – czyli na skalę masową – w 1936. Za początek spadochroniarstwa wojskowego w Polsce należy zapewne uznać rozpoczęcie w 1925, w Instytucie Technicznym Lotnictwa, badań właściwości ratowniczych importowanych spadochronów amerykańskich „Irving”.
1 kwietnia 1929, w Jabłonnej pod Warszawą, funkcjonujące tam od 1922 Centralne Zakłady Balonowe (m.in. konserwujące i naprawiające spadochrony) przekształcono w Wojskową Wytwórnię Balonową. Produkowała na amerykańskiej licencji (kupionej za ok. pół miliona zł) kilkaset rocznie (od 1938 ok. tysiąca) spadochronów Polski Irvin. Kosztował 1440 zł. Od 1936 (lub 1935) wytwórnia nosiła nazwę Wytwórnia Balonów i Spadochronów.
W maju 1923 powstała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, początkowo organizowane przez nią pokazy spadochronowe towarzyszyły pokazom lotniczym. Dopiero jednak od 1935 rozpoczęto ogólnopolskie, masowe szkolenie spadochronowe.
Spadochroniarstwo polskie zaczęło się na dobre od 1936. LOPP właśnie wtedy intensywnie propagowała hasło ?Młodzież na spadochrony!?, inicjując uprawianie sportu spadochronowego.
Dzięki LOPP uruchomiono sześciostopniowe szkolenie spadochronowe w czterech ośrodkach: Bydgoszcz, Bezmiechowa, Biała Podlaska, Legionowo. W 1937 wykonano w kraju łącznie aż 31.440 skoków. Polscy skoczkowie do 1938 wykonali ok. 25 mniejszych oraz 4 większych (40-60 skoczków) desantów. Zorganizowali ponadto także pokazy spadochronowe w Holandii, Luksemburgu, na Łotwie, na Węgrzech.
W Polsce wybudowano 16 wież spadochronowych: pierwsza powstała w 1936 w Warszawie na Polu Mokotowskim, na terenie Wystawy Przemysłu Metalurgicznego i Elektronicznego (kolejną wybudowano w okolicy ZOO), następne w Grudziądzu, Toruniu, Bydgoszczy, Poznaniu, Łodzi, Lublinie, Kielcach, Kowlu, Równem, Lwowie, Bielsku, Białystoku, Ostrowi Mazowieckiej. Największą – 50 metrową, z elektryczną windą – wybudowano w Katowicach, w Parku im. Tadeusza Kościuszki. Planowano wybudować jeszcze trzy wieże: w Wilnie, Nowogródku oraz w Krakowie.
Wieża spadochronowa w Katowicach
Pierwsze pismo ws. budowy wieży
źródło: Urząd Miasta w Katowicach
30 listopada 1936 dr Michał Grażyński, ówczesny wojewoda śląski oraz prezes Okręgu Wojewódzkiego Śląskiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, skierował pismo do Magistratu Miasta w Katowicach:
W związku z zarządzeniem władz centralnych o wszczęcie akcji spadochronowej na terenie Śląskiego Okręgu LOPP i zamierzeniem naszym wybudowania wieży spadochronowej o wysokości około 50 mn na terenie parku Kościuszki, względnie na placu powystawowym, upraszamy o oświadczenie się w tej sprawie i wyznaczenie nam w porozumieniu z nami odpowiedniego miejsca.
Zaznaczamy, że zależy nam na tym, żeby wieże spadochronowe wybudowane zostały w odpowiednim miejscu, dostępnym dla odwiedzającej park publiczności, a to celem umożliwienia tej publiczności korzystania z wieży i uskuteczniania skoków ze spadochronem.
Wybudowanie wieży i odbywanie kursów spadochronowych, jako też skoków przez publiczność nie tylko spopularyzuje spadochroniarstwo i umożliwi nam chociażby częściowo amortyzację kosztów budowy, ale będzie miało olbrzymie znaczenie propagandowe dla lotnictwa, jako też dla miasta.
dokumentacja wieży spadochronowej w Katowicach
źródło: Urząd Miasta w Katowicach
Kalendarium działań:
30 listopada 1936 – pismo LOPP do Magistratu Katowic ws. budowy wieży spadochronowej.
23 grudnia 1936 – władze Katowic zaproponowały pod budowę wieży „miejsce na łące w parku Kościuszki, które nadaje się w zupełności na powyższy cel”.
28 stycznia 1937 – komisja LOPP z udziałem przedstawicieli władz lotniczych oraz Magistratu Katowic dokonała oględzin i wyboru miejsca dla wybudowania wieży spadochronowej w parku Kościuszki w Katowicach.
styczeń 1937 – Magistrat Katowic uchwalił: „zezwolić Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej na postawienie wieży spadochronowej na terenie parku Kościuszki (…) oraz oddać na cele Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej odpowiednią powierzchnię na około tejże wieży”. Ponadto Magistrat zalecił LOPP „weyjednać zghoidę ze strony Zakładów Hohenlohego.”
23 stycznia 1937 – do Urzędu Policji Budowlanej w Katowicach wpłynęło pismo właściciela parceli: Zakładów Hohenlohego – Hohenlohe Werke Spółka Akcyjna. W piśmie wskazano, że pod parcelą znajduje się 8 pokładów węgla, które będą eksploatowane w przyszłości, co może skutkować wystąpieniem szkód górniczych. Właściciel parceli oświadczył: „udzielenie zezwolenia na budowę musi poprzedzić zawarcia osobnej umowy między Logą Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Katowicach a nami”.
15 lutego 1937 – komisja LOPP z udziałem: przedstawicieli Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Zarządu Głównego LOPP, Magistratu miasta, prezydenta Katowic, Zarządu Śląskiego LOPP dokonała oględzin miejsca pod budowę, które „znajduje się w przedniej części parku Kościuszki, przyległym do szosy Katowice – Mikołów”. Ustalono, że wymagane jest: 1/ doprowadznie kabla, 2/ budowa kiosku na kasę, magazyn i bufet, 3/ wykonanie skoczni, 4/ ogrodzenie niskim płotem.
Wieża spadochronowa w Katowicach
9 czerwca 1937 – LOPP zorganizował w Zakładach Hohenlohe w Wełnowcu (Katowice) „konferencję w sprawie projektowanej w parku Kościuszki wieży spadochronowej”.
27 lipca 1937 – LOOP przesłał do Urzędu Policji Budowlanej w Katowicach do zatwierdzenia projekt wieży spadochronowej wraz z rysunkami, obliczeniami statycznymi, planem sytuacyjnym oraz opisem technicznym
16 września 1937 – Urząd Policji Budowlanej w Katowicach skierował do Okręgowego Urzędu Górniczego w Katowicach pismo informujące, że właściciel pola górniczego – Zakłady Hohenlohego S.A. w Wełnowcu (Katowice) nie wniósł sprzeciwu wobec budowy, a także iż nie ma przeszkód wynikających z prawa górniczego.
29 października 1937 – Urząd Policji Budowlanej w Katowicach skierował do LOPP pismo ws. konieczności zawarcia umowy pomiędzy LOPP a Zakładem Hohenlohego S.A. w Wełnowcu (Katowice)
30 października 1937 – rachunek za wykonanie obliczeń statycznych dla wieży przedstawił inż. dypl. K. Wolniewicz
Projekt wieży wykonało Biuro Techniczne Budowy Mostów w Chorzowie. Wieża spadochronowa o przekroju kwadratowym posadowiona została na betonowych fundamentach. Wewnątrz wieży zaprojektowano schody prowadzące na główny pomost oraz osobny szyb z windą elektryczną. W górnym polu wieży zaprojektowano wieżyczkę z wysięgnikiem oraz przeciwwagą. Balustrada pomostu górnego była obracana, w celu dostosowania otworu z drzwiczkami do kierunku skoku.
Wieżę w obecnym kształcie, wysokości 35 m, odbudowano po wojnie, w latach 50-tych.
opis wieży spadochronowej w Katowicach
źródło: Urząd Miasta w Katowicach
Dziękujemy dr Marcinowi Krupie prezydentowi Katowic
oraz Zofii Kusztal kierownikowi Archiwum Urzędu Miasta Katowice
za życzliwą pomoc, digitalizację i udostępnienie dokumentacji wieży spadochronowej w Katowicach
zobacz także:
- Spadochroniarstwo polskie
- Prekursorzy Cichociemnych
- Nie tylko Cichociemni
- Wikipedia – wieża spadochronowa w Katowicach
