Teodor Cetys – Cichociemny

Teodor Cetys – Cichociemny

ps. „Sław”, „Sławek”, „Wiking”

 

ur. 27 lipca 1908 w Warszawie, zm. 17 marca 1993 w Otwocku – major dyplomowany saperów, harcerz, inżynier budownictwa lądowego, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Okręgu Wilno AK, więzień sowieckich łagrów: Ostaszków, Morszańsk, Brześć (1944 1948), cichociemny

 

---

Table of Contents

• World War II
• At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen
• After the War
• Awanse i odznaczenia
• Creation
• Family Life

---

 

W latach 1923 – 1927 uczył się w Państwowej Średniej Szkole Technicznej Kolejowej. Działał w 9 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej. Od 15 października 1927 przez rok pracował jako technik w biurze projektów Warszawskiej Spółki Akcyjnej Budowy Parowozów.

Od 15 listopada 1928 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, po jej ukończeniu 30 lipca 1929  awansowany na stopień kaprala podchorążego. Od 15 października 1939  w Szkole Podchorążych Inżynierii. Awansowany na stopień podporucznika 15 sierpnia 1932 ze starszeństwem od 15 sierpnia 1931. Przydzielony jako dowódca plutonu, następjnie od 21 października 1934 dowódca kompanii 3 Batalionu Saperów Wileńskich w Wilnie. Awansowany na stopień porucznika 13 matca 1935, przydzielony jako dowódca samodzielnego plutonu w Ośrodku Sapersko – Pionierskim 29 Dywizji Piechoty, następnie od 16 kwietnia 1937 adiutant dowódcy Ośrodka.

5 lutego 1937 zdał jako ekstern egzamin dojrzałości w Wilnie, odbył staż przed Wyższą Szkołą Wojenną. W 1938 zdał egzamin do Wyższej Szkoły Wojennej (rocznik 1939/1940). Od 1 stycznia 1938  ponownie dowódca samodzielnego plutonu w Ośrodku Sapersko – Pionierskim 29 Dywizji Piechoty, od 11 lutego 1939 uczestnik kursu próbnego przed Wyższą Szkołą Wojenną w Rembertowie. Od 27 sierpnia 1939 dowódca 2 kompanii 29 Batalionu Saperów 29 Dywizji Piechoty.

 

 

World War II

W kampanii wrześniowej 1939, od 8 września dowódca Batalionu Saperów 29 Dywizji Piechoty, w składzie Armii „Prusy”. Po kapitulacji w II bitwie tomaszowskiej w niewoli niemieckiej, w rejonie Biłgoraja. Uciekł, przez Warszawę dotarł 3 listopada do granicy z Węgrami, 11 listopada przekroczył granicę  włosko – francuską.

Od 21 listopada do 24 grudnia w koszarach Bessieres w Paryżu (Francja) wstąpiłd o Polskich Sił na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca plutonu, następnie dowódca kompanii szkolnej w Centrum Wyszkolenia Saperów. Od 6 maja 1940 dowódca kompanii podoficerskiej.

 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany z St. Jean de Luz statkiem m/s „Batory”, 23 czerwca 1940 dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem  brytyjksim, od 26 czerwca adiutant dowódcy Batalionu Saperów w Elgin.

Od 2 stycznia 1941  do 31 maja 1941 uczestnik kursu Wyższej Szkoły Wojennej w Londynie (I na obczyźnie), po jego ukończeniu mianowany oficerem dyplomowanym.

 

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 6 lutego 1942. Awansowany na stopień kapitana, ze starszeństwem od 9 kwietnia 1942.

Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 8/9 kwietnia 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Cravat” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: VIII), z samolotu Halifax L-9618 „W” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Julian Pieniążek, pilot – F/S Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 19.35 z lotniska RAF Tempsford, zrzut o godz. 01.20 na placówkę odbiorczą „Łąka”, w okolicach miejscowości Drzewicz, 10 km od Łowicza.

Razem z nim skoczyli: por. Adam Boryczka ps. Brona, kpt. dypl. Henryk Kożuchowski ps. Hora, kpt. dypl. Stefan Mich ps. Jerz, por. Roman Romaszkan ps. Tatar, por. dypl. Alfred Zawadzki ps. Kos. Samolot zrzucił skoczków oraz jedną paczkę w pierwszym nalocie na placówkę odbiorczą, o godz. 01.20. Cztery zasobniki miały zostać zrzucone w drugim nalocie, jednak placówka odbiorcza wygasiła światła.

W drodze powrotnej samolot ok. godz. 02.55 w rejonie Szczecina został silnie ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą, jednak szczęśliwie powrócił na lotnisko RAF Tempsford o godz. 05.15,  po locie trwającym 12 godzin 15 minut. Był to ostatni zrzut w pierwszym, próbnym sezonie operacyjnym.

 

Krzysztof Mroczkowski – Cichociemny „Wiking” – życiorys niepokorny
w: E-terroryzm, czerwiec 2015, nr 6 (42), s. 53-57

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 8.VI. doszedł do skutku lot do Polski – 9-ta ekspedycja (12-ty lot). Lot odbył się w ciężkich warunkach atmosferycznych. Zrzut nastąpił na plac. odb. [placówkę odbiorczą] „Łąka”.

(…) Na Wachlarz wysłane pół miliona dol. Zapotrzebowanie ogółem 3 miliony dol. Transfery przez plac. O.VI. – wstrzymane. Na wywiad przysłane będzie 400.000 dolarów i złoto.

(…) L.dz.1342/VI, od Kal.L.284 – „Łąka zrzut przyjęła. Dwu containerów szukają, reszta w porządku. Zrzucono z wiatrem.” (s. 60)

 

Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał u Janiny i Karola Kwiecińskich, przy ul. Widok 7/7. Od maja przydzielony do Okręgu Wilno AK, dotarł do Wilna 27 czerwca 1942, mianowany szefem Oddziału III Komendy Okręgu Wilno AK. Od połowy czerwca 1943 także jako zastępca szefa sztabu Komendy Okręgu. Od czerwca 1944 szef sztabu oddziałów partyzanckich Okręgów:  Wilno i Nowogródek AK, także podczas operacji Ostra Brama, tj. ataku oddziałów AK na Wilno w nocy  6/ 7 lipca 1944. 

17  lipca 1944 aresztowany oraz rozbrojony, z płk  Aleksandrem Krzyżanowskim ps. Wilk, w Wilnie przy ul. Kościuszki 16, w kwaterze gen. Czerniachowskiego, dowódcy 3 Frontu Białoruskiego, gdzie przybył na rzekomą „naradę”. Od 17 lipca osadzony w więzieniu  w Wilnie, przy ul. Ofiarnej oraz Łukiszkach, od 15 lutego 1946 w łagrze w Ostaszkowie.

W nocy 23/24 czerwca 1946 wraz z Cichociemnym ppłk Adamem Szydłowskim ps. Poleszuk uciekł, jednak po ok. 3 tygodniach ponownie aresztowany pod Płockiem, ponownie osadzony w Ostaszkowie, w obozowym karcerze. Po podjęciu głodówki przewieziony do szpitala w Ostaszkowie, następnie ponownie w łagrze. Od maja 1947  w łagrze w Morszańsku  (Tambowska Obłast), od lipca 1948 w Brześciu. 25 lipca 1948 powrócił do Polski.

 

Zbigniew S. Siemaszko – Wileńsko-Nowogródzkie telegramy. Lato 1944
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1985, zeszyt 73, s. 109-147
[Teodor Cetys, Ludwik Fortuna, Maciej Kalenkiewicz, Adolf Pilch, Jan Piwnik, Stanisław Sędziak
Kazimierz Szternal, Adam Szydłowski, Aleksander Tarnawski, Stanisław Winter]

 

 

After the War

Od 11 października 1948 kierownik budowy oraz kierownik grupy robót Warszawskiego Przedsiębiostwa Budownictwa Przemysłowego. W 1952 obronił dyplom inżyniera na Politechnice Warszawskiej. Od 15 grudnia 1952 do 20 sierpnia 1961 naczelny inżynier Warszawskiego Przedsiębiorstwa Budowy Elektrowni i Przemysłu „Beton-Stal”, budującego m.in. elektrociepłownie w Warszawie: Żerań i Siekierki, elektrownie w Adamowie, Koninie i Łodzi, elektrociepłownię w Kozienicach. Od 21 sierpnia 1961 dyrektor i naczelny inżynier Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego „Stalbet”. Od 16 stycznia 1964 naczelny inżynier oraz pełniący obowiązki dyrektora Puławskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego.

Od 1 stycznia 1966 dyrektor Zakładu Badań i Doświadczeń przy Zjednoczeniu Budownictwa Przemysłowego „Centrum” oraz pełnomocnik ds. budowy fabryki półprzewodników TEWA.  Od 1 lutego 1972 naczelny inżynier Warszawskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego „Dźwigar” oraz pełnomocnik dyrektorów zjednoczeń: Budownictwa Przemysłowego „Centrum” i Przemysłu Elektronicznego ds. budowy Zakładu Półprzewodników „Unitra”.  Od 1 stycznia 1974 na emeryturze. Zmarł 17 marca 1993 w Otwocku, pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

 

 

Promotions

• Corporal  Officer Cadet – 30 lipca 1929
• Second lieutenant – 15 sierpnia 1932, ze starszeństwem od 15 sierpnia 1931
• Lieutenant – 13 marca 1935
• Captain –  ze starszeństwem od 9 kwietnia 1942
• Major

 

Military Decorations

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari – dwukrotnie
• Cross of Valour – czterokrotnie
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Order of Polonia Restituta Fourth Class
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Sztandaru Pracy II klasy

 

 

Creation

W lutym 2015 Wydawnictwo Tetragon opublikowało książkę zawierającą Jego wspomnienia pt. Z Warszawy do Warszawy. Zapiski cichociemnego (oprac. Juliusz S. Tym).

 

 

Family Life

Syn Stanisława, rzemieślnika oraz Amelii z domu Ruszczyńskiej. Miał czworo rodzeństwa, m.in. siostrę Marię Cetys.

W 1950 zawarł związek małżeński z Heleną z z domu Komorowską (ur. 1917), primo voto Ostrowską. Ojczym Marka Ostrowskiego (ur. 1944), dziennikarza.

 

 

Commemoration of the Silent Unseen

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

May 15, 2005 was unveiled in the special unit - Military Unit GROM The monument is dedicated to the Silent Unseen of the Home Army. A considerable degree of the exposition in Sala Tradycji (eng. Hall of Tradition, also localized in the GROM HQ) is also focused on the lives of the Silent Unseen.

Since August 4, 1995, the unit has been named - GROM, named in honour of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army is Poland’s leading special-operations unit.

In 2008, the documentary "We cichociemni. Voice of the Living" (script and directed by Paweł Kędzierski).

On October 7, 2013 in Warsaw at ul. Matejko, opposite the Seym of R.P. ( parliament) the Memorial of the Cichociemni Paratroopers of the Home Army was unveiled.

In 2013, the documentary film Cichociemni was created. Fight for freedom or die ”(script and directed by Dariusz Walusiak).

In 2016, the Sejm of the Republic of Poland established the year 2016 as the Year of Silent People. The NBP issued a silver 10 zloty collector coin commemorating the 75th anniversary of the first drop of Cichociemni.

In 2017, LOT Polish Airlines placed a parachute sign and signature commemorating Cichociemni on the hull of a Boeing 787 (SP-LRG).

The Silent Unseen are a patron for many teams and scouting organizations. Many books and articles have been dedicated to their thematic.

At the Military Cemetery in Powązki in Warsaw there are graves of several Cichociemni and a monument dedicated to them "YOU HOMELAND"

Sources:

• Own sources
• Teodor Cetys: Z Warszawy do Warszawy. Zapiski cichociemnego. Warszawa: Tetragon, 2015. ISBN 9788363374303.
• Krzysztof Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. t. 1. Rzeszów: 2008, s. 29–31. ISBN 9788392453482.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 42-44, 353, ISBN 83-86225-10-6
• Jan Erdman: Droga do Ostrej Bramy. Londyn: 1984.
• Longin Tomaszewski: Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2001. ISBN 8388794108.