Film Cichociemni. Pług – Profesjonalizm z usterkami

Film Cichociemni. Pług – Profesjonalizm z usterkami

1 października 2025 miała miejsce premiera świetnego filmu „Cichociemni. Pług”, wyprodukowanego z udziałem bardzo wielu szacownych instytucji. Ponieważ zachwyty już minęły, czas na krytyczną analizę tego dzieła. Autorzy nie ustrzegli się bowiem istotnych usterek…

 

Lista twórców i podmiotów wspierających tę produkcję jest długa i zacna: Urząd Dzielnicy Śródmieście, Muzeum Powstania Warszawskiego redakcja „Polski Zbrojnej”, JW GROM, JW „Agat”,Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych, JW Komandosów, Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Obrony Narodowej, Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. Uff, mam nadzieję że wymieniłem wszystkich, bowiem twórcy filmu przedstawili podmioty wspierające w sposób trochę nieuporządkowany. Film można obejrzeć na YouTube na profilu Polski Zbrojnej lub na stronie z biogramem Cichociemnego Adama Borysa.

Wydawać by się mogło, że takie nagromadzenie szacownych instytucji powinno być gwarancją rzetelnej oraz merytorycznie poprawnej produkcji. Film jest świetny, profesjonalnie zrobiony, zasługuje na najwyższe oceny. Szkoda jednak, że twórcy nie skonsultowali swojej produkcji z kompetentną osobą znającą dobrze tematykę zagadnienia.W mojej ocenie nie ustrzegli się bowiem istotnych usterek, przez co film, choć mógłby być doskonałym materiałem edukacyjnym, doskonały nie jest. Oto moje uwagi.

 

Zrozumiałe jest, że twórcy filmu skupili się na Cichociemnym Adamie Borysie, taką bowiem przyjęli koncepcję filmu. Ale ma on również przekazywać podstawowe informacje nt. Cichociemnych. Wśród tych najbardziej podstawowych zabrakło mi tej fundamentalnej – jaki był cel koncepcji Cichociemnych. Zupełnie nie rozumiem, dlaczego pominięto informację, iż strategicznym celem Armii Krajowej – a także Cichociemnych oraz żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej (przed oddaniem jej w służbę Anglikom) było przygotowanie powstania powszechnego w okupowanej Polsce, w finalnej fazie wojny. To słabo znany fakt, ale Armia Krajowa miała kryptonim „Polski Związek Powstańczy”, a część Cichociemnych w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza określano także wprost mianem „powstańców”. Może dla kogoś są to niuanse, ale przecież właśnie wokół przygotowań do powstania powszechnego skupiała się strategiczna robota konspiracyjna w Polsce.

Układ treści filmu, jak można przypuszczać, został ułożony wg. zasady „co tygrysy lubią najbardziej” – ma natomiast niewiele wspólnego z logiczną prezentacją fundamentalnej wiedzy o Cichociemnych. Mamy więc kolejno: strzelanie, walkę wręcz, walkę nożem, trening fizyczny, trening spadochronowy, skok. Pominięto pozostałe elementy szkolenia przyszłych Cichociemnych, ale także fundamentalną informację – jaki był zasadniczy cel tego szkolenia.   

Informacje nt. Adama Borysa („najbardziej cenił strzelanie”) oraz utworzonego przezeń oddziału do walki z gestapo („Agat”, „Parasol”), także treści dotyczące akcji bojowych przeciwko Niemcom, mogą tworzyć błędne wrażenie, że Cichociemni byli kimś w rodzaju grupy kilerów, których celem była likwidacja Niemców najbardziej gorliwych w walce z Polakami. Zabrakło w filmie informacji, jakie inne konspiracyjne zadania realizowali Cichociemni w okupowanej Polsce. 

 

Twórcy filmu rozpowszechniają nieprawdziwą (dez)informację, jakoby do okupowanej Polski „zrzucono 316 Cichociemnych”. Otóż nie 316 i nie „zrzucono”. Podkreślić należy, że podczas wojny do okupowanej Polski przerzucono 314 Cichociemnych (306 skoczyło ze spadochronem, 8 wysiadło z samolotu na polowym lądowisku). Dwójka skoczków, kurierzy: Jan Nowak Jeziorański oraz Elżbieta Zawacka zostali uznani Cichociemnymi dopiero kilka lat po wojnie. Co więcej, Elżbieta Zawacka w chwili skoku nie była nawet żołnierzem AK – dopiero 27 października 1943 prezydent R.P. dopuścił kobiety do służby w wojsku. Warto także zauważyć, że podczas pobytu w Londynie Zawacka oszukała oficerów Oddziału VI (Specjalnego) oraz dwóch Naczelnych Wodzów, nie tylko ukrywając swą tożsamość, ale także kłamiąc jakoby była „żoną kapitana służby stałej”. Oddział VI (Specjalny) nie wysłał jej do Polski, aby realizowała zadania Cichociemnych, umożliwiono jej tylko szybki powrót do Polski. Z tych powodów nie można więc uznać, aby w chwili skoku była Cichociemną. Zanim fundacja jej imienia zbudowała propagandową narrację na ten temat, zgodnie z prawdą mówiła „cichociemną nie byłam, wykonałam tylko skok”.

 

Chciałbym zaprotestować wobec używania frazy o „zrzuceniu Cichociemnych”. Jest bezkrytycznie powtarzana od wielu lat. W mojej ocenie takie sformułowanie urąga pamięci Cichociemnych. Nie ma żadnego powodu, aby traktować Ich przedmiotowo, jak rzecz: paczkę czy zasobnik. Cichociemni byli inteligentnymi, kulturalnymi, świetnie wyszkolonymi żołnierzami. Sami podejmowali decyzję o służbie w okupowanej Polsce, nikt Ich z samolotu nie wypychał – sami skakali. Przyznam, że niegdyś także używałem tej frazy, obecnie zastępuję ją bardziej zgodną z prawdą i wyrażającą szacunek  informacją o skoku 🙂 

 

W filmie w kilku miejscach pojawiają się napisy, mające być uzupełnieniem narracji lektora. Niestety, kilka z nich jest dość długa a czas ich emisji za krótki. Nawet osoby przeszkolone w szybkim czytaniu nie mają szans ich przeczytać podczas normalnego odtwarzania filmu. Taka sytuacja w filmie tej rangi nie powinna mieć miejsca.

 

Generalnie należy bardzo wysoko ocenić pracę twórców filmu; zawiera on treści bardzo wartościowe edukacyjnie – w tym szczególnie informacje nt. szkolenia Cichociemnych przez kpt. Williama Ewarta Fairbairn’a. Są to informacje bardzo słabo znane, pisałem o tym w lipcu 2020 w artykule pt. Cichociemni, IRA i chińska mafia. Kilka dni temu opublikowałem go ponownie na Facebooku, ma obecnie ponad 37 tys. wyświetleń (i wciąż rośnie)…