Tomasz Kostuch – Cichociemny

Tomasz Kostuch – Cichociemny

ps.: „Bryła”, „Klin”

vel Tomasz Dulębiak, vel Tomasz Pigwa

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0211, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1566

 

ur. 21 listopada 1916 w Kielcach, zm. 17 kwietnia 1992 w Warszawie – podpułkownik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Obszaru Warszawa AK, LWP, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Ożarow, Sandbostel, Lubeka (1944-1945), więzień GZI, tortutowany, skazany na dożywocie (Warszawa, 1952-1956), cichociemny

Znajomość języków: francuski; szkolenia (kursy): m.in.  dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramour), podstaw wywiadu (STS 34, Bealieu), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 22 lata; w dacie skoku do Polski 27 lat

 

---

Table of Contents

• World War II
• At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen
• Warsaw Uprising
• After the War
• Awanse i odznaczenia
• Family Life

---

 

Od 1923 uczył się w Gimnazjum im. Jana Śniadckiego w Kielcach, od 1930 w Gimnazjum Państwowym im. A. Mickiewicza w Warszawie, następnie w Gimnazjum Króla Władysława IV oraz Gimnazjum im. L. Lorentza w Warszawie, w 1936 zdał egzamin dojrzałości. Od 1 września 1936  w Szkole Podchorążych Broni Pancernej w Modlinie, po jej ukończeniu 15 lipca 1939 przydzielony do 12 Batalionu Pancernego w Łucku. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 sierpnia 1939.

 

 

World War II

W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca 3 plutonu czołgów 1 kompanii, nadal w 12 Batalionie Pancernym w Łucku, przemianowanym na 21 Batalion Czołgów Lekkich, dysponujący czołgami Renault R-35. 18 września 1939  wraz z 21 batalionem przekroczył w Kutach granicę z Rumunią, internowany w obozie Baile-Govora. 10 grudnia 1939 uciekł, dotarł do Bukaresztu, następnie przez Zagrzeb (Jugosławia) do Splitu (obecnie Chorwacja), stamtąd greckim frachtem „Attica” dopłynął do Marsylii (Francja).

20 grudnia 1939 wstąpił w Bessieres (Paryż) do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, następnie w obozie Sables-d’Or-les Pins, później Cairanne, Piolenc. Przydzielony do 4 Batalionu Czołgów, od 1 czerwca 1940  dowódca 4 plutonu 2 kompanii 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Po odebraniu czołgów R-35 w Wersalu pod Paryżem, wyruszył z jednostką do Szampanii, po wyładunku podczas bombardowania Avize, uczestniczył w walkach na szlaku Vertrus – Fere Champenoise – Montgivroux, osłaniając skrzydła francuskiego 8 Korpusu.

16 czerwca 1940 wraz ze swoim plutonem człogów, działającym w składzie 1 batalionu czołgów uczestniczył w całonocnym natarciu na miasteczko Montbard nad Kanałem Burgundzkim, w celu umożliwienia przeprawy przez kanał i wyjścia dywizji z okrążenia. Wobec silnej obrony, braku paliwa i amunicji o świcie 17 czerwca z częścią oddziału wycofał się do lasów Moloy. Po kapitulacji Francji od 18 czerwca wraz z żołnierzami przez ok. miesiąc przedzierał się do nieokupowanej części Francji. Po dotarciu do Vichy rozbrojony, od 22 lipca 1940 dowódca pracującego przy budowie dróg plutonu roboczego „805” kompanii roboczej obozu w Carpiagne pod Marsylią oraz Garrigues w rejonie Nimes. 3 stycznia 1941 uciekł, dotarł do Marsylii z zamiarem przedostania się do Wielkiej Brytanii przez Algierię, Maroko, Tanger i Gibraltar. Po opłaceniu przemytników wraz z kilkoma żołnierzami przemycony pod pokładem statku dotarł do Algieru, stamtąd do Oranu.

4 lutego 1941 aresztowany pod zarzutem paserstwa przez funkcjonariuszy tajnej policji francuskiej, przez ok. trzy miesiące przesłuchiwany, następnie osadzony w więzieniu w Oranie (Prison Civil d’Oran). W maju zwolniony z więzienia, osadzony w obozie internowanych w Mascara. Uciekł, schwytany i odstawiony do obozu, po odbyciu miesięcznego karnego aresztu osadzony w obozie Mecheria, następnie w obozach (oazach) Colomb Bechar w Algierii (na Sacharze) oraz Erfoud Tafillet na południu Maroka. 27 listopada 1942 dotarł do Casablanki, następnie do Gibraltaru,  5 grudnia 1942 dotarł do portu w Greenock (Szkocja), wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 18 grudnia przydzielony jako dowódca plutonu czołgów 1 kompanii 1 Pułku Pancernego 16 Brygady Pancernej.

 

 

At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen

Zgłosił się do słuzby w Kraju. Od 21 maja 1943 w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji i broni pancernej, m.in. w Egham oraz na poligonie w Aldershot. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 23 września 1943 w Chicheley. Statkiem „Malaya” z Southampron dopłynął do Algieru, następnie do portu Skikda pod Constantine, stamtąd statkiem „Ville d’Oran” przez Maltę  dopłynął do Taranto, następnie dotarł do Laureto niedaleko Fasano (Włochy). Awansowany na stopień porucznika 1 marca 1944.

Przerzucony do okupowanej Polski w nocy 15/16 kwietnia 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Wildhorn I” (Most 1), (dowódca operacji: F/L Harrod E.J., ekipa skoczków nr: XLIII), na placówkę odbiorczą „Bąk”.

Samolot Dakota FD-919 „I” (267 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/L Harrod E.J., pilot – F/L Bolesław Koprowski – Esk. 1586 / nawigator – P/O Wells J.A. / radiotelegrafista – P/O Wilcock N.) wystartował z lotniska Campo Cassale nieopodal Brindisi (Włochy), w drodze do Polski został ostrzelany przez artylerię przeciwlotniczą w rejonie Budapesztu. Nadlatywał na placówkę odbiorczą pięć razy, wylądował o godz. 00.40 na polowym lotnisku w okolicach miejscowości Matczyn, 35 km od Lublina. Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Razem z nim przerzucono cichociemnego: mjr Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Skoczkowie przerzucili dwie walizki z pocztą, dolarami w banknotach, blankietami Kennkart, aparatem filmowym oraz filmami. Lądowisko obsługiwała radiostacja (typu AP) „Wanda 28”, kórej radiooperatorem był Cichociemny Piotr Nowak ps. Oko.

Samolotem z Polski odlecieli: gen. Stanisław Tatar ps. Turski, ppłk. Marian Dorotycz-Malewicz ps. Roch, por. Andrzej Pomian ps. Dowmuntt oraz wysłannik Delegata Rządu Zygmunt Berezowski i przedstawiciel Stronnictwa Ludowego Stanisław Ołtarzewski. Samolot wystartował o godz. 00.55, w drodze powrotnej został ponownie ostrzelany przez artylerię przeciwlotniczą w rejonie Budapesztu. Powrócił szczęśliwie do bazy po locie trwającym 10 godzin 13 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Division VI (Special) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„SPRAWA LOTU DWUSTRONNEGO (Wildhorn)

– L.dz. 2937/Sp. – SOE powiadamia, że Air Ministry zgodziło się na wykonanie operacji dwustronnej w październiku br. (10.IV.1943)
– L.dz. 3285/Sp. kryptonimy dla operacji dwustronnej
— L.dz. 3734/Sp. – pismo HBP/PD/4313 z dn. 5.VII.43 – wyznaczenie terminów operacji na bajor [polowe lądowisko – przyp. RMZ] MUCHA (3) i MRÓWKA (4). Depesza do Kraju z dn. 26.VOO.43 (w załączeniu oryginalne foto bajorów MUCHA i MRÓWKA).
– L.dz. 4008/Sp. – Law.1228 z 23.VOO – Położenie bajorów WAŻKA i BIEDRONKA
— L.dz. 4164/Sp. – Law. 1375 z 13.VIII. Potwierdzić terminy operacji – jak L.3734/Sp.
– L.dz. 4930/Sp. – z 14.IX.43 do O.SP. [do Oddziału VI (Specjalnego) – przyp RMZ] – HBP/PD/4706 – czy strona polska wyraża zgodę na przeprowadzenie operacji w październiku i czy potrzebne przygotowania są poczynione; – z 16.IX – do S.O.E. – szczegółówa charakterystyka bajorów MUCHA, MRÓWKA, WAŻKA i BIEDRONKA – Nr. 34, 4, 5, 6 i system sygnalizacji na bajorach i dla uruchomienia bajorów – jak L.dz. 4974/Sp.
— L.dz. 4974/Sp. – Law. 1559 z 8.IX.43 SYGNALIZACJA ŚWIETLNA I OBSŁUGA BAJORA.
– L.dz. 5231/Sp. – z dn. 28.IX. – HBP/PD/4762 – komentarz Air Min. o przydatności bajorów Nr. 3, 4, 5, 6, – wszystkie nie przydatne. Fantastyczne żądanie, aby lądowisko prowizoryczne miało podejścia z 6 kierunków i długość do lądowania ok. 1000 m., z dn. 29.IX. – depesza do Lawiny [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK – przyp. RMZ] o uzupełnienie danych i wyjaśnienie wątpliwości
— L.dz. 5423/Sp. – Law. 1710/1/2/3 z dn. 7.X. – Plan czuwania dla bajoru BIEDRONKA. (18-23.X.43). Wszystkie potrzebne dane.
– L.dz. 5452/Sp. – Law. 1709 z 9.X.43. Z pośród bajorów MUCHA, MRÓWKA, WAŻKA i BIEDRONKA możliwe jest do użycia tylko lądowisko BIEDRONKA, – do SOE – podanie planu czuwania i żądanie odpowiedzi czy operacja będzie wykonana ( poufnie wiadomo, że nie poczyniono żadnych przygotowań)
– L.dz. 5587/Sp. – z dn. 15.X. – do Law. – Odwołanie operacji na BIEDRONKA – jak L.5423 – na podstawie telefonicznego oświadczenia ppłk Perkinsa (szef sekcji polskiej SOE – przyp RMZ], – z dn. 18.X. (w pierwszy dzień operacji) – HBP/PD/4833/Sp. odwołanie operacji aż do wiosny 1944 r. Mętne i bez zobowiązania wywody.

W ten sposób jeszcze jedno zobowiązanie brytyjskie zostało nie dotrzymane…” (s. 234/252)

 

Kajetan Bieniecki – Wildhorn
w: Zeszyty Historyczne nr 188, s. 81 – 100, Instytut Literacki, Paryż 1989 r.

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, od 1 maja przydzielony jako instruktor broni pancernej do referatu wyszkolenia broni pancernej Komendy Obszaru Warszawa AK, dowodzonego przez mjr Stanisława Łętowskiego ps. Mechanik. Instruktor i kierownik kursów dla dowódców kompanii i plutonów pancernych.

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

 

Warsaw Uprising

W Powstaniu Warszawskim, początkowo jako dowódca patrolu miotaczy płomieni, m.in. w walkach w rejonie Sejmu. Od 12 sierpnia adiutant mjr Stanisława Łętowskiego ps. Mechanik, komendanta Podobwodu Śródmieście Południowe AK. Od 28 sierpnia oficer operacyjny odcinka taktycznego „Sarna”, dowodzonego przez Cichociemnego mjr Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Walczył w Śródmieściu Południowym, w rejonie obejmującym obszar od skrzyżowania ul. Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich do Muzeum Narodowego.

Opinia Cichociemnego mjr Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna – „Na stanowisku Oficera Taktycznego Odcinka Sarna pracował bez zarzutu w b. ciężkich warunkach Walk Powstańczych w Warszawie. a/ Taktycznie bardzo dobry i szybko orientujący się w ciągłych i szybkich zmianach w sytuacji bojowej na trudnym odcinku, obsadzonym przez trzy bataliony. b/ Odwaga osobista słuzyła przykładem tak dla oficerów jak i szeregowych. Odznaczony K.W. [Krzyżem Walecznych] w Warszawie. c/ Posiada duże zdolności, wymagane od dowódcy. Dobry wychowawca i kolega. d/ Był przedstawiany do awansu na kapitana we wrześniu 1944 r. w Warszawie. Wniosek poparty przez Sławbora i Radwana. e/ Bez zastrzeżeń zasługuje na awans do stopnia kapitana. Pod każdym względem   wybitny oficer.”

Po kapitulacji Powstania, od 6 października 1944 w niewoli niemieckiej, osadzony w obozach w Ożarowie, Sandbostel, Lubece. 2 maja 1945 uwolniony przez żołnierzy brytyjskich.

 

 

After the War

11 maja 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Od 1 czerwca do 25 lipca na urlopie, w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczlnego Wodza, następnie przydzielony do Ośrodka Wyszkolenia Piechoty w Crieff (Szkocja). Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1945.

Od 20 lipca do 24 listopada 1945 uczestniczył w kursie przygotowawczym do Wyższej Szkoły Wojennej w miejscowości Crieff, następnie od stycznia 1946  uczestnik VI Kursu Wyższej Szkoły Wojennej w miejscowości Cupar.  Po jego ukończeniu 6 lipca 1946 mianowany oficerem dyplomowanym, przydzielony do 16 Brygady Pancernej.

11 października 1946 zrezygnował ze służby wojskowej, 7 listopada 1946  statkiem m/s Sobieski powrócił do Polski. Po przesłuchaniach w WUBP w Gdańsku zwolniony do domu. Od 5 marca 1947  powołany do służby w LWP, m.in. kierownik sekcji w Oddziale II (wywiad) Sztabu Generalnego, kierownik sekcji w Biurze Wojskowym Ministerstwa Przemysłu i Handlu. W 1948  awansowany na stopień majora, 2 kwietnia 1950  przeniesiony do rezerwy. Od 25 maja 1950  kierownik sekcji organizacyjnej Centralnego Biura Miejskiego Handlu Detalicznego, następnie w Wojewódzkim Biurze Miejskiego Handlu Detalicznego w MHD w Otwocku. W proteście przeciw kolejnym „oddelegowaniom” zrezygnował z pracy 31 października 1951.

16 października 1952 aresztowany przez kontrwywiad wojskowy – Główny Zarząd Informacji, oskarżony o „usiłowanie obalenia przemocą ustroju państwa polskiego oraz szpiegostwo na rzecz mocarstw zachodnich”, w tzw. sprawie odpryskowej procesu generałów. Osadzony w więzieniu na Mokotowie, ciężko przesłuchiwany w śledztwie, m.in. po 18 godzin na dobę, maltretowany fizycznie i psychicznie.

24 kwietnia 1953  przez Najwyższy Sąd Wojskowy skazany na dożywotnie więzienie, 16 maja 1953 Zgromadzenie Sędziów Sądu Najwyższego odrzuciło skargi rewizyjne skazanych. Osadzony w więzieniu na Mokotowie, następnie w więzieniu w Rawiczu. 22 lutego 1955 udzielono przerwy w odbyciu wyroku „ze względów społecznych”, 7 maja 1956 postępowanie umorzono „z braku dowodów winy”.

Od 20 sierpnia 1956 redaktor w wydawnictwie „Polonia”. Awansowany na stopień podpułkownika 16 lutego 1957. Do 1 września 1961 szef reklamy w Przedsiębiorstwie Handlu Zagranicznego „Metalexport”, następnie redaktor, kierownik redakcji  w wydawnictwie, później pod nazwą Przedsiębiorstwo Reklamy i Widawnictw Handlu Zagranicznego „AGPOL” w Warszawie. Od 1 lipca 1982 na emeryturze. Działał społecznie, m.in. od 1965  do 1986  ławnik VII Wydziału Karnego oraz przewodniczący Rady Ławniczej Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy. Zmarł 17 kwietnia 1992  w Warszawie.

 

 

Promotions

• Second lieutenant – ze starszeństwem od 1 sierpnia 1939
• Lieutenant – 1 marca 1944
• Captain – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
• oficer dyplomowany – 6 lipca 1946
• Major  dyplomowany – 1948
• Lieutenant Colonel  dyplomowany – 16 lutego 1957

 

 

Orders and decorations

• Virtuti Militari Silver Cross  24 sierpnia 1948
• Cross of Valour – dwukrotnie, wrzesień 1944
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 
• Złoty Krzyż Zasługi

 

 

Family Life

Syn Tomasza, nauczyciela, inspektora szkolnego, prezesa Rady Miejskiej w Kielcach oraz Stefanii z domu Kruczek. W lipcu 1944  zawarł związek małzeński z Zofią z domu Grzymską (ur. 1917). Mieli dwoje dzieci: Tomasza jr. (ur. 1945) absolwenta Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, głównego reżysera Warszawskiego Ośrodka Telewizyjnego,  wykładowcę na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz córkę  Małgorzatę (ur. 1950), urzędniczkę, zamężną Górecką.

 

 

Commemoration

 

Autor wspomnień, opublikowanych w książce pt. „Podwójna pętla”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1988. 

Autor publikacji pt. Operacja „Pierwszy most”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1988, opublikowanej w serii „Żółty Tygrys”.

 

 

 

 

 

Commemoration of the Silent Unseen

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

May 15, 2005 was unveiled in the special unit - Military Unit GROM The monument is dedicated to the Silent Unseen of the Home Army. A considerable degree of the exposition in Sala Tradycji (eng. Hall of Tradition, also localized in the GROM HQ) is also focused on the lives of the Silent Unseen.

Since August 4, 1995, the unit has been named - GROM, named in honour of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army is Poland’s leading special-operations unit.

In 2008, the documentary "We cichociemni. Voice of the Living" (script and directed by Paweł Kędzierski).

On October 7, 2013 in Warsaw at ul. Matejko, opposite the Seym of R.P. ( parliament) the Memorial of the Cichociemni Paratroopers of the Home Army was unveiled.

In 2013, the documentary film Cichociemni was created. Fight for freedom or die ”(script and directed by Dariusz Walusiak).

In 2016, the Sejm of the Republic of Poland established the year 2016 as the Year of Silent People. The NBP issued a silver 10 zloty collector coin commemorating the 75th anniversary of the first drop of Cichociemni.

In 2017, LOT Polish Airlines placed a parachute sign and signature commemorating Cichociemni on the hull of a Boeing 787 (SP-LRG).

The Silent Unseen are a patron for many teams and scouting organizations. Many books and articles have been dedicated to their thematic.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Sources:

• informacje własne (archiwum portalu)
• teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0118)
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 3. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2002, s. 54–57. ISBN 83-902499-5-2.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 343. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 200-201.

 

Also see – - biographical entry on Wikipedia (in Polish)