Tadeusz Sokołowski – Cichociemny

Tadeusz Sokołowski – Cichociemny

ps.: „Trop”, „Zator”

vel Tadeusz Serafin

 

ur. 25 września 1905 w Żemłosławiu k. Lidy (obecnie Białoruś), zamordowany przez gestapo w nocy 6/7 lutego 1943 w Mińsku (Białoruś) – major dyplomowany, harcerz, jeden z najlepszych polskich jeźdźców, medalista mistrzstw Polski, olimpijczyk, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, dowódca IV „Odcinka Wachlarza”, uczestnik III Powstania Śląskiego, więziony, torturowany i zamordowany przez gestapo (1942), cichociemny

 

 

Od 1914 uczył się w Gimnazjum im. E. Konopczyńskiego w Warszawie, od 1920 w V Państwowym Gimnazjum im. A. Mickiewicza (dawne Gimnazjum im. E. Konopczyńskiego) w Warszawie. Działał w harcerstwie, był zastępowym 3 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, posiadaczem Krzyża Harcerskiego II stopnia.

Od 1920 w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie, w związku z ofensywą sowiecką  ewakuowany wraz z innymi kadetami do Łobzowa pod Krakowem. Pod koniec maja wraz z kilkoma kolegami uciekł na Śląsk, początkowo w Bobrku, w czerwcu 1921 przydzielony jako instruktor w stopniu plutonowego do Batalionu Zapasowego Górnośląskiego nr 1 w Mysłowicach. Uczestnik III Powstania Śląskiego.

Od 5 lipca 1921 ponownie w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie, w 1924 zdał egzamin dojrzałości.  Od 1 lipca 1924 do 15 sierpnia 1926 w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu oraz dowódca plutonu rekrutów 7 kompanii 3 batalionu stacjonującego w Osowcu.

Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 15 sierpnia 1926, przydzielony jako dowódca plutonu 1 baterii 14 Dywizjonu Artylerii Konnej w Białymstoku oraz adiutant Dowództwa Artylerii Konnej 1 Dywizji Kawalerii. W 1928 wraz z 14 dywizjonem oraz Brygadą kawalerii Wilno, w składzie 1 Dywizji Kawalerii uczestniczył w manewrach w rejonie Różanej, Horodna i Nowojelni.

Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1928, od 31 marca 1930 przydzielony jako dowódca plutonu 3 szwadronu 1 Pułku Szwoleżerów J. Piłsudskiego. Od września 1931  do sierpnia 1932 uczestnik kursu instruktorów jazdy w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Od października 1932 do sierpnia 1933 uczestnik wyższego kursu instruktorów jazdy konnej w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Awansowany na stopień rotmistrza ze starszeństwem od 1 stycznia 1935.

W 1936 podjął studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, po jej ukończeniu (XVII promocja) w 1938 mianowany oficerem dyplomowanym, przydzielony ponownie do 1 Pułku Szwoleżerów J. Piłsudskiego.

 

---

Sukcesy sportowe

Jeden z najlepszych jeźdźców polskich, medalista mistrzostw Polski, zdobywca wielu nagród, m.in:

• 7 czerwca 1930 – III miejsce w Konkursie Ujeżdżenia Konia (na koniu „Lola)
• 5 maja 1932 – II nagroda w Konkursie Ujeżdżenia w Grudziądzu (na koniu „Wataha”)
• 30 września 1932  –  I wicemistrz i srebrny medal w ujeżdżeniu na Mistrzostwach Polski w Jeździectwie (na koniu Tajfun)
• 26 września 1935 – I lokata na Konkursie Krajowym Ujeżdżenia (na koniu „Blekot”)
• 30 września 1935 – zwycięzca w próbie posłuszeństwa w skokach przez przeszkody
• 6 października 1935 – IV miejsce w finałach Mistrzostw Polski w Skokach przez Przeszkody (na koniu „Zbieg”)
• 17 października 1935 – II miejsce i brązowy medal z zespołem 1 Dywizjonu Artylerii Konnej
• 4 października 1936 –  I miejsce i złoty medal na Mistrzostwach Polski w Skokach przez Przeszkody (na koniu Zbieg II).
• 31 maja 1937 – III miejsce (ex aequo z mjr. W. Lewickim) w konkursie ujeżdżania

 

W 1936 wziął udział w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie, w skokach przez przeszkody, nie ukończył konkurencji, drużynowo Polska nie została sklasyfikowana. 

Działacz Wojskowych Klubów Sportowych: „Gryf” w Toruniu (1926) oraz „Legia” w Warszawie – kierownik sekcji jeździeckiej oraz zastępca kierownika klubu (1937 – 1939).

---

 

Od 1 listopada 1938 do 12 sierpnia 1939 dowódca szwadronu 1 Pułku Szwoleżerów, następnie zastępca szefa Oddziału II w sztabie tzw. Korpusu Interwencyjnego (13 oraz 27 Dywizja Piechoty) gen. bryg. Stanisława Skwarczyńskiego (Korpus rozwiązano 31 sierpnia 1939).

 

 

World War II

W kampanii wrześniowej 1939 w sztabie gen. bryg. Stanisława Skwarczyńskiego, od 3 września dowódcy południowego zgrupowania Armii Odwodowej „Prusy” (12 oraz 36 Dywizja Piechoty). Od 9 września przydzielony do sztabu dowódcy Armii „Lublin” gen. dyw.  Tadeusza Piskora, od 19 września dowódca dywizjonu rozpoznawczego Warszawskiej Brygady Pancerno – Motorowej. Uczestnik I bitwy tomaszowkiej (17 – 20 września).

13 października przekroczył granicę z Węgrami, przez Jugosławię i Włochu dotarł 23 października do Francji. Skierowany do  Camp de Coëtquidan. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 1  Dywizjonu Kawalerii, następnie w Wileńskim Dywizjonie Rozpoznawczym 2 Dywizji Strzelców Pieszych w Parthenay. Ukończył tam kurs szyfrowy, w czerwcu kurs przecipancerny w Granville.

 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany z Le Verdon, 23 czerwca 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do grupy płk. Stanisław Sosabowski, następnie do 3 Pułku Kawalerii, potem jako dowódca szwadronu szkolnego 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich w składzie 16 Samodzielnej Brygady 1 Korpusu Polskiego.

 

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 listopada 1941 w Londynie. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 30 marca 1942.

Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 30/31 marca 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Legging” (dowódca operacji: F/O Antoni Voellnagel, ekipa skoczków nr: VI), z samolotu Halifax L-9613 „V” (załoga: pilot – F/O Ryszard Zygmuntowicz, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Antoni Voellnagel / radiotelegrafista – Sgt. Leon Wilmański / mechanik pokładowy –  Sgt. Czesław Mądracki / strzelec – Sgt. Mieczysław Wojciechowski, F/S Wacław Żuk / despatcher – Sgt. Bronisław Karbowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 19.05 z lotniska RAF Tempsford o godz. 19.05, zrzut o godz. 01.10 z wysokości 1,2 tys. stóp (ok. 366 m), 6 km poza planowaną placówkę odbiorczą „Kopyto”, w okolicach miejscowości Barycze, 8 km od Końskich, w pobliżu poligonu SS oraz obozu jeńców rosyjskich.

Razem z nim skoczyli: por. Stefan Majewicz ps. Hruby, por. Piotr Motylewicz ps. Grab, rtm. Jerzy Sokołowski ps. Mira oraz kurier ppor. Jerzy Mara-Meyer. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko zapasowe Langham, po locie trwającym jedenaście godzin 45 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 28.III. na st. XVIII [stacja wyczekiwania STA XVIII, na której skoczkowie oczekiwali na odlot do Kraju – przyp. RMZ] przybyła ekipa „Belt”. Pogotowie dla odlotu w dniu 29.III. – dla ekipy „Boot” .

Dnia 29.III. o godz. 12.oo Air Ministry zarządziło lot podwójny. Po przybyciu na stację wyczekiwania – o godz. 14.30, otrzymaliśmy nową decyzję – tylko lot pojedyńczy. Po przybyciu na lotnisko o g. 17.30 okazało się, że komunikat met. [meteorologiczny – RMZ] jest niepomyślny dla lądowania powrotnego w dniu 30.III. Pogoda na trasie i w Polsce – dobra a w Anglii na wszystkich lotniskach ma być mgła. Po zbadaniu ryzyka lotu, lot został odwołany o godz. 19.30.

Dnia 30.III doszedł do skutku lot podwójny: 7-my i 8-my. Lot 7-my – ekipa „Boot” – start o godz. 19.50, zrzut na rejon Stanisławów, powrót o godz. 8.15.” (s. 57)

 

Z kraju depeszą potwierdzono zrzut: „Kopyto podjęło zrzut dokonany jednak poza placówką. Skoczkowie przybyli (…)”. Po skoku przydzielony jako zastępca dowódcy, następnie od końca sierpnia 1942 dowódca IV Odcinka Wachlarza (Baranowicze – Słuck – Bobrujsk – Żłobin – Lida – Mińsk – Borysów – Orsza).

 

Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy zrzutowych z placówki „Kopyto”.
Sprawa karna pchor. Tadeusza Szatkowskiego przed Wojskowym Sądem Specjalnym
Komendy Głównej Armii Krajowej
w: Dzieje Najnowsze, Instytut Historii PAN, nr 2/2018, s. 21 – 47

 

Zreorganizował ośrodki dywersyjne  w Słucku, Bobrujsku, Mohylewie. Orszy i Połocku, uczestnik bojowych akcji dywersyjnych, m.in. 6 czerwca 1942 spowodował wybuch miny pod lokomotywą na szlaku kolejowym w rejonie Mińska, spiętrzając wagony wskutek wybuchu.

Po zdradzie podkomendnego (wskutek załamania się po aresztowaniu), ok. 8 grudnia 1942 także aresztowany przez gestapo w Mińsku Litewskim w tzw. „kotle”, konspiracyjnym punkcie spotkań w kantorze firmy Tomaszewski.

Wraz z nim gestapo aresztowało również kilka osób, w tym Cichociemnych: kpt. Bohdana Piątkowskiego ps. Mak, kpt. Wacława Zaorskiego ps. Ryba, kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna. Wszyscy przesłuchiwani w ciężkim śledztwie, torturowani.

Po wydaniu przez strażnika więziennego oraz nieudanej próbie odbicia z więzienia przeprowadzonej 6 lutego, zamordowany przez gestapo w nocy z 6/7 lutego 1943. 

Gestapo zamordowało także kpt. Bohdana Piątkowskiego ps. Mak (nie udało się ustalić daty śmierci).  Kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba, po przewiezieniu do siedziby gestapo popełnił samobójstwo, rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali. Kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna po ciężkich torturach zesłano do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, następnie do innych obozów, jako jedyny z aresztowanej w grudniu 1942 grupy Cichociemnych przeżył wojnę.

 

Promotions

• Lance – czerwiec 1921
• Second lieutenant – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1926
• Lieutenant – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1928
• rotmistrz – ze starszeństwem od 1 stycznia 1935
• oficer dyplomowany – 1938
• Major  dyplomowany – ze starszeństwem od 30 marca 1942

 

 

Orders and decorations

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari
• Merit Silver Cross
• Śląski Krzyż Powstańczy

 

 

Family Life

Syn Aleksandra, administratora majątków oraz Bronisławy z domu Kurtz. W 1930 zawarł związek małżeński z Jadwigą z domu Vandallich – Małachowską. Nie mieli dzieci.

 

 

Commemoration

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Commemoration of the Silent Unseen

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

May 15, 2005 was unveiled in the special unit - Military Unit GROM The monument is dedicated to the Silent Unseen of the Home Army. A considerable degree of the exposition in Sala Tradycji (eng. Hall of Tradition, also localized in the GROM HQ) is also focused on the lives of the Silent Unseen.

Since August 4, 1995, the unit has been named - GROM, named in honour of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army is Poland’s leading special-operations unit.

In 2008, the documentary "We cichociemni. Voice of the Living" (script and directed by Paweł Kędzierski).

On October 7, 2013 in Warsaw at ul. Matejko, opposite the Seym of R.P. ( parliament) the Memorial of the Cichociemni Paratroopers of the Home Army was unveiled.

In 2013, the documentary film Cichociemni was created. Fight for freedom or die ”(script and directed by Dariusz Walusiak).

In 2016, the Sejm of the Republic of Poland established the year 2016 as the Year of Silent People. The NBP issued a silver 10 zloty collector coin commemorating the 75th anniversary of the first drop of Cichociemni.

In 2017, LOT Polish Airlines placed a parachute sign and signature commemorating Cichociemni on the hull of a Boeing 787 (SP-LRG).

The Silent Unseen are a patron for many teams and scouting organizations. Many books and articles have been dedicated to their thematic.

At the Military Cemetery in Powązki in Warsaw there are graves of several Cichociemni and a monument dedicated to them "YOU HOMELAND"

 

 

Sources:

• Own sources
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 167–169. ISBN 83-902499-5-2.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny.

 

Also see – - biographical entry on Wikipedia (in Polish)