Mieczysław Psykała – Cichociemny

Mieczysław Psykała – Cichociemny

ps.: „Kalwadosik”, „Beczułka”, „Babinicz”, „Ątróbka”

Mieczysław Henryk Psykała

Zwykły Znak Spadochronowy nr 3135

 

ur. 19 stycznia 1913 w Częstochowie, zm. 23 lutego 1984 w Częstochowie – podporucznik piechoty, żołnierz Wojska Polskiego, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, oficer Armii Krajowej, Komendy Okręgu Białystok AK, uczestnik kampanii wrześniowej, francuskiej, norweskiej, bitwy o Narwik, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Kamionka, Swierdłowsk (1944-1947), cichociemny

Znajomość języków obcych: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. prawo jazdy (motocykl), propagandy, spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Mieszkał z rodziną w Częstochowie, w 1929 ukończył gimnazjum w Ołtarzewie. Wstąpił do Wojska Polskiego, od lutego 1931 w 29 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich w Kaliszu, od lutego 1931 w Centralnej Szkole Podoficerskiej Korpusu Ochrony Pogranicza w Osowcu, po jej ukończeniu w lutym 1932 awansowany na stopień starszego strzelca. Od lutego 1932 do września 1933 instruktor w Centralnej Szkole Podoficerskiej KOP. Od września 1933 przydzielony do batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Rokitno” w województwie wołyńskim (obecnie Ukraina).

Od stycznia do lipca 1937 uczestnik półrocznego kursu dla podoficerów nadterminowych przy Centralnej Szkole Podoficerskiej KOP. Od 1 października 1937 podoficer zawodowy, awansowany na stopień kaprala. 1 kwietnia 1938 awansowany na stopień plutonowego.

 

 

II wojna światowa

W lipcu 1939 zmobilizowany do 2 Pułku KOP, w kampanii wrześniowej wraz z pułkiem w składzie 1 Brygady Górskiej, Grupa Operacyjna „Bielsko”, Armia „Kraków”, walczył w rejonie doliny rzeki Soły, Rabki, Wiśnicza i Bochni. Po rozbiciu jednostki w składzie 21 Dywizji Piechoty Górskiej.

20 września 1939 przekroczył granicę z Węgrami, od 27 września internowany. Uciekł, przez Bałkany dotarł do Francji, 8 lutego 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od 20 maja 1940 uczestnik kampanii norweskiej oraz bitwy o Narwik. Po 15 czerwca ewakuowany z Norwegii, walczył na froncie francuskim.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii, 1 lipca 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 3 Brygady Strzelców, od 15 sierpnia 1941 do 5 Brygady Kadrowej Strzelców, następnie do 4 Brygady Kadrowej Strzelców

Od 26 września 1941 przydzielony do oddziału PSZ w obozie im. Kościuszki w Owen Sound (Kanada). Od 17 maja 1942 w drodze powrotnej do Wielkiej Brytanii, od 27 maja 1942 ponownie przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 3 Brygady Strzelców. Awansowany na stopień sierżanta 20 grudnia 1942.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 12 kwietnia 1943 przydzielony do 1 kompanii zaopatrzenia 1 Korpusu Polskiego, następnie do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 5 listopada 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa.  Awansowany na stopień starszego sierżanta 17 kwietnia 1944.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 15” (dowódca operacji: F/O Władysław Krywda, ekipa skoczków nr: XLV), z samolotu Halifax JP-236 „A” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Michał Goszczyński, pilot – F/L Zbigniew Sancewicz / nawigator – F/O Władysław Krywda / radiotelegrafista – F/S Tadeusz Łuksza / mechanik pokładowy – F/S Antoni Mentlak / strzelec – W/O Romuald Małachowski / despatcher – F/S Piotr Straub). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę „Obraz” 318 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), za ujściem Bugu – Narwi, w okolicach miejscowości Krawcowizna, 12 km od Tłuszcza. Razem z nim skoczyli: por. Jerzy Buyno ps. Gżegrzółka, ppor. Stanisław Harasymowicz ps. Lalka (brat przyrodni Jerzego Buyno), mjr. dypl. Jerzy Szymański ps. Boga. Skoczkowie przerzucili 388,2 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK oraz 4 pasy z pieniędzmi dla Delegatury Rządu. Zrzucono także 9 zasobników i 6 paczek, razem ze skoczkami w dwóch nalotach na placówkę, w godz. 00.10 – 00.15. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 9 godzin 45 minut. Skoczków podjął oddział Batalionów Chłopskich.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Na OBRAZ- 7219 – BOGA, GRZEGŻÓŁKA, LALKA, KALWADOSIK. Osiem pasów z dol. pap. Nr.17588-95, 17586-87, – ogółem trzy, osiem, osiem tys. dwieście. Poczta 6/44 cyl. I,II,III, IV,V. Bagażniki – DR-12 – zawartość – cztery pasy pieniężne oznaczone DR-85/19, 86/19, 87/19, 88/19. (…)

Dn. 19.VI.1944. (…) Anglicy przecięli łączność z Leon 502 do Jutrzenka [Główna Baza Przerzutowa], naszym szyfrem i ofiarowali łączność szyfrem i rdst. 4429 [angielskim]. Dziś oświadczyli mnie – 1/ w konsekwencji zakazu nałożonego przez Rząd. Bryt., dla korespond. dyplomatycznej, wszystkie tajne środki łączności muszą być kontrolowane przez władze bryt. 2/ 4429 [Anglicy] zwrócili się do Rawa [mjr Michał Protasewicz, Oddział VI (Specjalny)] o zdeponowanie wszystkich szyfrów u 4429 i ponadto przedkładanie 4429 tekstu otwartego wszystkich dep. przychodzących i wychodzących. (…) 5/ Łączność z Krajem musi odbywać się przez Londyn – kanałem bryt. a nie polskim. (…) (s. 285 (290)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku w majątku nieopodal miejscowości Dębe Wielkie, następnie aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał u p. Heleny Gabriel przy ul. Hipotecznej 3/6, następnie u H. Nowackiej przy ul. Poznańskiej 21/26.

Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25

 

Od maja 1944 przydzielony jako oficer do spraw zleceń specjalnych szefa sztabu Komendy Okręgu Białystok AK oraz kierownik komórki odbioru zrzutów. Dostarczał także jako kurier pocztę konspiracyjną Okręgów AK: Nowogródek, Wilno, Białystok do Warszawy.

W lipcu 1944 uczestniczył w odprawie Komendy Głównej AK w Warszawie.

Uczestnik akcji bojowych, m.in. wyróżnił się w walkach pod Korycinem (4 sierpnia) oraz Koniecznem (6 sierpnia). Awansowany na stopień chorążego 6 października 1944.

Prawdopodobnie 6 października 1944 aresztowany przez NKWD, wywieziony do ZSRR, osadzony w łagrze w Kamionce, tam jeden z przywódców protestu głodowego. Później, do 14 listopada 1947 osadzony w łagrze w Swierdłowsku.

 

 

Po wojnie

W 1947 powrócił z zesłania do Polski. Od 30 maja 1955 do 30 listopada 1958 pracował jako lakiernik w Technicznej Obsłudze Samochodów w Częstochowie, od 27 maja 1961 do 30 kwietnia 1963 jako pracownik fizyczny w Hucie Bieruta (obecnie Huta Częstochowa) w Częstochowie. Od 24 października 1963 do 8 września 1965 wędliniarz w zakładzie mięsnym. Od 1 czerwca 1977 miał przyznaną II grupę inwalidzką.

Od początku lat pięćdziesiątych rozpracowywany przez WUBP w Katowicach oraz UB w Częstochowie. Zmarł 23 lutego 1984 w Częstochowie.

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157

 

 

Awanse

• starszy strzelec – luty 1932 
• kapral – 1 października 1937
• plutonowy – 1 kwietnia 1938
• sierżant – 20 grudnia 1942
• starszy sierżant – 17 kwietnia 1944
• chorąży – 6 października 1944
• podporucznik

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 
• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami

 

 

Życie rodzinne

Syn Ludwika i Bronisławy z domu Tkacz. Zawarł związek małżeński z  Zofią z domu Wodzisławską (1916-1991), primo voto Kozłowską. Nie mieli dzieci. 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0227
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 181-183, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 394, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 202

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii