Jan Jokiel – Cichociemny

Jan Jokiel – Cichociemny

ps.: „Ligota”, „Jur”

vel Karol Dawidek

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0950

 

ur. 28 lipca 1906 w Łodzi, zm. 10 czerwca 1996 w Sopocie – major lotnictwa, wykładowca akademicki, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił na Zachodzie, oficer wywiadu Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, m.in. kierownik referatu lotniczego Oddziału III Komendy Okręgu Kraków AK, uczestnik bitwy o Anglię,  cichociemny

 

---

Table of Contents

• World War II
• At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen
• Warsaw Uprising
• After the War
• Awanse i odznaczenia
• Family Life

---

 

W 1914, po powołaniu ojca do służby w armii rosyjskiej, wyjechał wraz z rodziną do Rosji. Od 1916 na Krymie, przez dwa lata uczył się w gimnazjum w Kerczu, od 2018 uczył się w domu. Po powrocie do Polski w 1920 został przyjęty do klasy drugiej Prywatnego Gimnazjum Towarzystwa „Uczelnia”. Po jego upaństwowieniu uczył się w Gimnazjum im. M. Kopernika w Łodzi. 19 kwietnia 1924 umarł mu ojciec. 27 maja 1927 zdał egzamin dojrzałości. Podjął studia  na Wydziale Lekarskim i zoologiczne na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Po roku przeniósł się na studia konsularne na Wydziale Handlu Wyższej Szkoły Handlowej. W czerwcu 1939 obronił pracę dyplomową pt. Wyspy Hawajskie.

Od 13 września 1932 do 11 lutego 1933 uczestnik Kursu Podchorążych Piechoty przy 28 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich w Łodzi. Od 12 lutego 1933 w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie. Po jej ukończeniu 15 sierpnia 1933 przydzielony do 42 Eskadry Liniowej 4 Pułku Lotniczego w Toruniu. Awansowany na stopień podporucznika 8 sierpnia 1936. W latach 1935 – 1938 w Wydziale Kontroli Państwowych Zakładów Inżynierii w Warszawie, następnie w jako szef zakupów w Zakładach Akumulatorów S.A. „Tudor”.

 

 

World War II

Zmobilizowany 24 sierpnia 1939, przydzielony jako oficer rachunkowo – materiałowy 1 Parku Ruchomego 4 Pułku Lotniczego, od 27 sierpnia w 3 Pułku Lotniczym Poznań. 9 września wydostał się z okrążenia pod Górą Kalwarią, wpław przepłynął Wisłę, następnie w lotnictwie Armii „Poznań”. Od 12 września przydzielony jako drugi oficer techniczny 122 Eskadry 3 Dywizjonu Myśliwskiego Armii „Poznań”. Zaopatrywał dywizjon w materiały pędne, w tym benzynę, wywożone z bombardowanego Dęblina i Lublina.

19 września 1939 przekroczył granicę z Rumunią, internowany.  Od 21 września do 11 października w Tulczy, następnie w Bukareszcie do 17 października. Przekroczył granicę z Jugosławią, przez Ateny dotarł 31 października do Marsylii (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 1 listopada w ośrodku Polskich Sił Powietrznych w Lyonie, od 10 listopada dowódca plutonu 1 Dywizjonu. Od 15 listopada w Grupie Angielskiej, od 15 lutego 1940 także jako tłumacz dowódcy grupy.

Od 7 marca przydzielony do misji angielskiej w Paryżu – Bourget, od 4 czerwca oficer łączności lotniczej w Myśliwskiej Eskadrze Ćwiczebnej w Mions k. Lyonu. 23 czerwca nawiązał łączność i jako tłumacz pośredniczył w ustaleniach pomiędzy dowódcą flotylli torpedowców angielskich a generałem lotnictwa, dotyczących ewakuacji z wybrzeża południowej Francji ok 2,5 tys. polskich lotników.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Ewakuowany z Port Vendre przez Oran, Casablankę do Gibraltaru, 12 lipca dotarł statkiem do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 13 do 28 lipca 1940 tłumacz w grupie płk. Graniśnkiego w obozie lotniczym RAF w Insworth Lane Gloucester. Od 29 lipca do 8 sierpnia w bazie lotniczej w Blackpool. Od 6 sierpnia do 18 maja 1941 przydzielony jako Intelligence Oficer do 303 Dywizjonu Myśliwskiego (poznańskiego). Awansowany na stopień porucznika 20 marca 1941.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

At the night of January 29/30th 1944 a Silent Unseen

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, m.in. podczas Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”) w Londynie. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 13 stycznia 1942.

Awansowany na stopień kapitana 30 marca 1942.

 

Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113

 

Zrzucony do okupowanej Polski w nocy  30/31 marca 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Legging” (dowódca operacji: F/O Antoni Voellnagel, ekipa skoczków nr: VI), z samolotu Halifax L-9613 „V” (załoga: pilot – F/O Ryszard Zygmuntowicz, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Antoni Voellnagel / radiotelegrafista – Sgt. Leon Wilmański / mechanik pokładowy –  Sgt. Czesław Mądracki / strzelec – Sgt. Mieczysław Wojciechowski, F/S Wacław Żuk / despatcher – Sgt. Bronisław Karbowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford o godz. 19.05, zrzut o godz. 01.10 z wysokości 1,2 tys. stóp (ok. 366 m), 6 km poza planowaną placówkę odbiorczą „Kopyto”, w okolicach miejscowości Barycze, 8 km od Końskich, w pobliżu poligonu SS oraz obozu jeńców rosyjskich. Razem z nim skoczyli: por. Stefan Majewicz ps. Hruby, por. Piotr Motylewicz ps. Grab, rtm. Jerzy Sokołowski ps. Mira, mjr. dypl. Tadeusz Sokołowski ps. Trop oraz kurier ppor. Jerzy Mara-Meyer. Samolot szczęśliwie powrócił o godz. 6.50 na lotnisko zapasowe Langham, po locie trwającym jedenaście godzin 45 minut.

 

Jan Jokiel: „O godzinie 18.30 mamy być gotowi do odjazdu na nowe lotnisko 138 dywizjonu specjalnego, czyli do Tempsford. To krótka droga, zaledwie parę mil. Przeglądam jeszcze raz materiały dotyczące lądowiska w kraju. Staram się zapamiętać jak najwięcej szczegółów terenowych ułatwiających orientację już w powietrzu. Lądowisko położone jest około 7 km na północny wschód od miejscowości Końskie. Drogi dojazdowe ciężkie, piaszczyste, typowo kieleckie. Podobno jest to jedna z najlepiej wybranych i przygotowanych placówek zrzutowych. (…) Kryptonim lądowiska, „Kopyto”, chyba celowo wybrany. Łatwo go zapamiętać przy skojarzeniu z miejscowością Końskie. Orientacja z powietrza względnie łatwa, bo mamy skakać na rozległą łąkę ukrytą wśród zagajników, poza tym przylegającą południową i wschodnią stroną do potężnego kompleksu starolasu, pokrywającego spore wzniesienie, Górę Kamieniarską (…)

Start przebiegł pomyślnie, ale czy definitywnie rozstaliśmy się z lotniskiem Tempsford, tego nie wiemy. Nie chcielibyśmy wracać jak nasi poprzednicy z połowy drogi z postrzelanym silnikiem, albo, co gorsza, już znad punktu docelowego. To jednak nie od nas zależy. (…) Wyprawy do Polski przebiegały w zupełnie innych warunkach. Każda z nich, biorąc pod uwagę już tylko lot na maksymalny zasięg, z wyliczeniem paliwa do ostatniego litra, była godnym uznania wyczynem. O sukcesie takiej wyprawy decydowała bezbłędna współpraca dwóch pilotów, nawigatora i radiotelegrafisty na pokładzie samolotu. Bezpośrednio po starcie mogli jeszcze liczyć na pomoc własnego stanowiska dowodzenia, ale w miarę oddalania się od macierzystej stacji cała odpowiedzialność za powodzenie lotu spadała na ich barki (…). Skazani tylko na własny refleks i rutynę musieli bezbłędnie trafić do miejsca zrzutu, które dopiero na blisko warkot silników lotniczych ujawniało swoją twarz światłem latarek ręcznych i lamp stajennych. Nie lada sztuką było dostrzeżenie tych punktów na tle ziemi, choć członkowie załóg mieli sokoli wzrok. Zrzut nie następował przy pierwszym podejściu, jeśli nawet pilot prosto z kursu trafiał na wyznaczone miejsce. Musieli najpierw dwustronnymi sygnałami świetlnymi upewnić się, czy rzeczywiście osiągnęli nakazany cel. (…)

Oczy naszej szóstki wlepione są w żarówki sygnalizacyjne umieszczone na ścianie działowej odgradzającej nas od załogi. Zapala się zielona z widniejącym pod nią napisem: „Action station”. A zatem stan pogotowia. Sołtysiak otwiera klapę, przykrywającą „dziurę” zeskokową. Do wnętrza bombowca wpada mroźne powietrze przesycone zapachami sosnowego lasu (…) Głośne, twarde, krótkie: „Go!”. Słyszę nad sobą chlaśnięcie otwierającej się i wypełniającej się powietrzem czaszy spadochronu (…)”

Jan Jokiel – Wróciłem najkrótszą drogą, MON, Warszawa 1990, ISBN 83-11-07760-6, s. 189-211

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Division VI (Special) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 28.III. na st. XVIII [stacja wyczekiwania STA XVIII, na której skoczkowie oczekiwali na odlot do Kraju – przyp. RMZ] przybyła ekipa „Belt”. Pogotowie dla odlotu w dniu 29.III. – dla ekipy „Boot” .

Dnia 29.III. o godz. 12.oo Air Ministry zarządziło lot podwójny. Po przybyciu na stację wyczekiwania – o godz. 14.30, otrzymaliśmy nową decyzję – tylko lot pojedyńczy. Po przybyciu na lotnisko o g. 17.30 okazało się, że komunikat met. [meteorologiczny – RMZ] jest niepomyślny dla lądowania powrotnego w dniu 30.III. Pogoda na trasie i w Polsce – dobra a w Anglii na wszystkich lotniskach ma być mgła. Po zbadaniu ryzyka lotu, lot został odwołany o godz. 19.30.

Dnia 30.III doszedł do skutku lot podwójny: 7-my i 8-my. Lot 7-my – ekipa „Boot” – start o godz. 19.50, zrzut na rejon Stanisławów, powrót o godz. 8.15.” Z kraju depeszą potwierdzono zrzut: „Kopyto podjęło zrzut dokonany jednak poza placówką. Skoczkowie przybyli (…)”. (s.57).

 

Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996

 

Po skoku do 15 maja 1942 aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał m.in. przy ul. Targowej 11/12.

Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176

 

Od 15 czerwca 1942 przydzielony do Oddziału II Wydziału Lotniczego Komendy Głównej AK. Od października 1942 do stycznia 1943 kierownik referatu lotniczego Oddziału III Komendy Okręgu Kraków AK. Prowadził wywiad lotniczy, m.in. wybierał lokalizację przyszłych lotnisk. Zagrożony aresztowaniem powrócił do Warszawy, od kwietnia 1943 przydzielony jako referent lotniczy w biurze studiów Oddziału III Komendy Głównej AK. Prowadził wywiad lotniczy, m.in. rozpracowywał lotnisko „Okęcie”, jednostki Luftwaffe, ich kierownictwo, skład, oznakowanie, rozmieszczenie, organizację, lotniska, ruch powietrzny, szkoły lotnicze oraz szacował skutki alianckich bombardowań lotniczych. Średnia liczba lotniczych meldunków wojskowych w pierwszej połowie 1944 przekraczała 40 miesięcznie.

dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org

 

 

Warsaw Uprising

 

Nie uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, w składzie Bazy Lotniczej „Okęcie” uczestniczył w nieudanej próbie opanowania lotniska.  Odcięty od oddziału, do 8 sierpnia 1944 przebywał na Ochocie, wywieziony przez Niemców wraz z ludnością cywilną.

 

Maciej Żuczkowski - Wywiad Armii Krajowej (Eng. Intelligence of the Home Army)
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49

 

Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165

 

 

After the War

Od 1 czerwca 1945 w Zakładach H. Cegielskiego w Poznaniu, od grudnia 1945 inspektor ministra rolnictwa ds. UNRRA na porty Gdańsk, Gdynia, Szczecin. W latach 1950 – 1952 kierownik bazy eksportowej łososia i troci, od 1951 także żywego węgorza Centrali Rybnej w Gdyni. W latach 1952 – 1959 kierował budową Rybackiego Ośrodka Naukowo – Badawczego w Oliwie, od 1959 do 1969 starszy inspektor połowów PPoUR „Arka” w Gdyni. Od 1962 kierownik wydziału oraz wykładowca Wyższej Szkoły Rybołówstwa Morskiego w Gdyni, także do 1968 konsultant ds. założeń i planu budowy statków tuńczykowych w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni.

Od 1968 do 1971 starszy inżynier laboratoryjny w Ośrodku Badań Rybołówstwa Dalekomorskiego, od 1972 do 1976 starszy inżynier dokumentalista w Branżowym Ośrodku Informacji Naukowej technicznej i Ekonomicznej Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni. Uczestnik wielu rejsów połowowych, m.in. do Kanady i Afryki, w 1960 instruktor wykładowca i tłumacz w rejsie m/s „J. Turlejski” na Wyspy Kanaryjskie, w latach 1969-1972 w składzie ekipy naukowej na statku badawczym Morskiego Instytutu Rybackiego „Prof. Siedlecki”. w 1956 w Instytucie Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie obronił magisterium z ichtiologii za pracę „Łosoś rzeki Wisły.

Autor wielu publikacji naukowo – badawczych, opublikował książki: Udział Polaków w Bitwie o Anglię (Warszawa 1972) oraz Wróciłem najkrótszą drogą (Warszawa 1990). Zmarł 10 czerwca 1996 w Sopocie, pochowany na tamtejszym cmentarzu.

 

 

The contribution of Polish intelligence in 1945 was assessed by the MI6 liaison officer (1940-1946), Commander Wilfred Dunderdale:
"Of the 45,770 intelligence reports from occupied Europe that reached the Allies during the war,
22,047, i.e. 48 percent, came from Polish sources (...)
It follows that over the last five years Polish agents in Europe have been working non-stop
and that they provided, despite the great danger to themselves and their families,
a large amount of material of all kinds and topics. "

In 2004 and 2005, extensive findings of the Polish-British Historical Commission were published
Fri "Polish - British intelligence cooperation during World War II"
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.

In 2005, the British government officially confirmed
że ok. that about half of all secret reports for the Allies from occupied Europe came from Poles.
37 Cichociemnych (Silent Unseen, "Polish SOE") served in the Home Army intelligence ...

 

 

Promotions

• Second lieutenant – 8 sierpnia 1936
• Lieutenant – 20 marca 1941
• Captain – 30 marca 1942
• Major

 

 

Orders and decorations

• Virtuti Militari Silver Cross – 3 maja 1944

 

 

Family Life

Syn Kazimierza doktora medycyny oraz Jadwigi z domu Gryżewskiej. W 1945 zawarł związek małżeński z Zofią z domu Maringe (ur. 1919), łączniczką AK ps. Halina. Jej stryjem był inżynier, ekonomista Leonard Witold Maringe. Mieli syna Tomasza (ur. 1946) absolwenta Wyższej Szkoły Morskiej, oficera marynarki handlowej oraz córkę Hannę (ur. 1954) trenera tenisa, zamężną Falkowską.

Kuzyn kuzyn pilota Jana Daszewskiego. Miał młodszego brata Franciszka.

 

 

Commemoration of the Silent Unseen

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

May 15, 2005 was unveiled in the special unit - Military Unit GROM The monument is dedicated to the Silent Unseen of the Home Army. A considerable degree of the exposition in Sala Tradycji (eng. Hall of Tradition, also localized in the GROM HQ) is also focused on the lives of the Silent Unseen.

Since August 4, 1995, the unit has been named - GROM, named in honour of the Silent Unseen, paratroopers of the Home Army is Poland’s leading special-operations unit.

In 2008, the documentary "We cichociemni. Voice of the Living" (script and directed by Paweł Kędzierski).

On October 7, 2013 in Warsaw at ul. Matejko, opposite the Seym of R.P. ( parliament) the Memorial of the Cichociemni Paratroopers of the Home Army was unveiled.

In 2013, the documentary film Cichociemni was created. Fight for freedom or die ”(script and directed by Dariusz Walusiak).

In 2016, the Sejm of the Republic of Poland established the year 2016 as the Year of Silent People. The NBP issued a silver 10 zloty collector coin commemorating the 75th anniversary of the first drop of Cichociemni.

In 2017, LOT Polish Airlines placed a parachute sign and signature commemorating Cichociemni on the hull of a Boeing 787 (SP-LRG).

The Silent Unseen are a patron for many teams and scouting organizations. Many books and articles have been dedicated to their thematic.

At the Powazki Military Cemetery in Warsaw, there are several graves of the Silent Unseen, as well as a monument dedicated to them, with the writing ‘’For you, motherland’’.

 

 

 

Sources:

• Own sources
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 55–57. ISBN 83-902499-0-1.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Tadeusz Dubicki, Daria Nałecz, Tessy Stirling – Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej. t. I. Ustalenia Polsko – Brytyjskiej Komisji Historycznej, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, s. 509, ISBN 83-89115-11-5
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 330. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 62.

 

Also see – - biographical entry on Wikipedia (in Polish)