• cichociemni@elitadywersji.org

Ciotki

Ciotki

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 CiotkiSpis treści:


 

Michalina-Wieszeniewska-244x350 Ciotki

Michalina Wieszeniewska

„Ciotka” – osoba, fach, instytucja konspiracyjna, najserdeczniejsze wspomnienia każdego cichociemnego skoczka. I nie wykuty jeszcze tytuł na pomniku bohaterów i na wielu wojennych mogiłach.

Z „ciotką” spotykał się każdy z nas zaraz po zgłoszeniu się na adres kontaktowy w Warszawie. „Ciotka” prowadziła do pierwszego „gorącego” konspiracyjnego mieszkania, ułatwiała pośredni kontakt z rodziną, zaopatrywała w pierwsze fałszywe dokumenty, uczyła abecadła konspiracyjnego życia w okupowanej Warszawie.

Cichociemny Stanisław Jankowski ps. Agaton
(fragment książki „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”)

 

37-550-1-1-232x300 Ciotki

skoczek po wylądowaniu
w zbiorach NAC

button-zrzuty_200-150x150 CiotkiZrzuty ludzi, sprzętu i pieniędzy do okupowanej Polski – w celu wsparcia Armii Krajowej – odbywały się dzięki współpracy Oddziału VI  (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z „polską” (była polska tylko z nazwy, definiowała obszar zainteresowania brytyjskich służb specjalnych) sekcją brytyjskiego Special Operations Executive  (SOE) – która użyczała nam samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich) – oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. W praktyce była to głównie współpraca mjr / ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego (Oddział VI) oraz szefa polskiej sekcji kpt. Harolda Perkinsa (SOE).

Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, M II – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5-19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).

 

Maria-Szczurowska-188x250 Ciotki

Maria Szczurowska

Komórką Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), której zadaniem był odbiór Cichociemnych po ich zrzucie do Kraju, opieka nad Nimi, legalizacja (przygotowanie fałszywych dokumentów) oraz wsparcie Ich aklimatyzacji do realiów okupacyjnych był Referat Ewakuacji Personalnej. Od jesieni 1941 w strukturze Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej funkcjonowała Komórka Zrzutów.

W próbnym sezonie operacyjnym (1941-1942) komórka ta działała pod nazwą Wydział Zrzutów Powietrznych oraz pod kryptonimami „Syrena”, „Import”, „M II Grad”. Kierowała nią Oksana Korwin – Piotrowska ps. Miotła, Śruba. Wiosną 1942 przeorganizowano go jako Wydział Odbioru Zrzutów V-S, funkcjonujacy w strukturze Oddziału V (łączności) Komendy Głównej Armii Krajowej, pod kierownictwem Marii Szczurowskiej ps. Danka. W 1943, po objęciu przez nią funkcji kierowniczki łączności i sekretarki szefa Oddziału II (wywiad) KG AK, kierownictwo Referatu Ewakuacji Personalnej „Ewa-Pers” objęła Michalina Wieszeniewska ps. Czesława, Ciocia Antosia, Antosia.

 

„Ciocia Antosia” – Michalina Wieszeniewska

Wieszeniewska-Michalina-180x250 Ciotki

Michalina Leonilda Wieszeniewska vel. Sokołowska ur. 15 grudnia (3 grudnia wg. kalendarza rosyjskiego) 1897 w Osowcu k. Rzeczycy (obecnie Białoruś) jako córka  Bronisława Adama Hugona Lubiczankowskiego, socjalisty (m.in. działacz Stowarzyszenia Robotników „Zgoda”) i Aleksandry Rajmundy z domu Jeleńskiej. W latach 1907 – 1915 uczyła się w gimnazjum w Rostowie nad Donem. Tam zdała egzamin dojrzałości w Męskim Gimnazjum Filologicznym. Wraz z młodszą kuzynką Antoniną Chomską ukończyła w latach 1916/1917 w Piotrogrodzie Wyższy Żeński Kurs Bestużewski oraz Wyższy Polski Kurs Miłośników Historii i Literatury. Po wybuchu rewolucji sowieckiej powróciły do Rostowa nad Donem.

Ludwika-Ciechomska-183x250 Ciotki

Ludwika Ciechomska

We wrześniu 1918 przeniosła się do Warszawy, podjęła studia na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej, w maju 1920 przeniosła się na Wydział Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Po rezygnacji ze studiów, w połowie 1920, podczas wojny polsko – bolszewickiej zgłosiła się jako siostra PCK, pracowała w w Szpitalu Polowym nr 1011. Jesienią tego roku podjęła ponownie studia, z powodów materialnych przerwała je w 1923. Mieszkała w Warszawie przy ul. Płockiej 75, po rezygnacji ze studiów podjęła pracę w urzędzie skarbowym. 31 stycznia 1929 zawarła związek małżeński z Czesławem Wieszeniewskim. W sierpniu 1939 został zmobilizowany jako podporucznik do 10 Pułku Piechoty. Po wkroczeniu Sowietów został internowany, uwięziony w Starobielsku, następnie zamordowany.

W styczniu 1940 wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej, przyjęła pseudonim „Czesława”. Od października 1941 przydzielona do Komórki Zrzutów, od 1942 używała pseudonimu „Antosia”. W latach 1942-1943 zastępca kierownika Referatu Ewakuacji Personalnej „Ewa-Pers”. Od lutego 1942 bardzo blisko (spotykały się codziennie) współpracowała z Zofią Podoską ps. Frania.

Ciocia Antosia przyjmowała skoczków, przyprowadzała ich na kwatery, odwiedzała ich co pewien czas, załatwiała ich sprawy, zaopatrywała w dokumenty, interesowała się ich postępami w oswajaniu z miastem (…) Najbardziej charakterystyczną cechą „:Cioci Antosi” była jej niesłychana dobroć, promieniejąca z zawsze uśmiechniętej, dobrodusznej twarzy.
relacja Ireny Sandemeeni – Konopackiej

 

Irena-Pietruszewska-1940-195x250 Ciotki

Irena Pietruszewska

Wieszeniewska-900px-246x350 CiotkiJak wynika z różnych relacji, osobiście opiekowała się Cichociemnymi: Adamem Boryczką (kwiecień 1942), Feliksem Dzikielewskim (styczeń 1943), Antonim Iglewskim (1943), Stanisławem Jankowskim(1942), Henrykiem Januszkiewiczem (lutym 1943), Stanisławem Kazimierczakiem (styczeń 1943), Felicjanem Majorkiewiczem (kwiecień 1944), Januszem Messingiem (maj – grudzień 1943), Tadeuszem Runge (kwiecień 1944), Józefem Zającem (moim Dziadkiem, sierpień 1944) oraz Tadeuszem Żelechowskim (kwiecień – maj 1944).  W grudniu 1943 zorganizowała transport, po ucieczce ze szpitala we Lwowie, Zofii  Rapp – Kochańskiej z wywiadu ofensywnego KG AK, żony Cichociemnego Jana Kochańskiego. 4 stycznia 1944 urodził się ich syn Maciej, jego rodzicami chrzestnymi zostali:  ciocia Antosia oraz Cichociemny Stanisław Jankowski ps. Agaton.

W Powstaniu Warszawskim w Sanitariacie Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Bakcyl”, w Szpitalu Powstańczym nr 1 w gmachu PKO (róg ul. Jasnej i Świętokrzyskiej), następnie w kobiecej organizacji Pomoc Żołnierzowi. Od września 1944 w sanitariacie Batalionu „Czata 49” Zgrupowania Radosław na Czerniakowie. W nocy 19/20 września 1944, m.in. z zastępcą dowódcy batalionu, Cichociemnym Zygmuntem Milewiczem, oczekiwała na ewakuację pontonem na drugi brzeg Wisły. Zginęła, rozerwana pociskiem artyleryjskim, kpt. cc Zygmunt Milewicz został ranny. Jej ciała nie odnaleziono…

Odznaczona 21 stycznia 1942 Krzyżem Walecznych, Brązowym oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Pośmiertnie awansowana na stopień porucznika.

Dziękuję Rodzinie por. Michaliny Wieszeniewskiej za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

 

 

„Ciotki” Cichociemnych:
  • Ludwika Ciechomska ps. ciotka Jagna (w skrytce pod podłogą  przechowywała pieniądze i dokumenty)
  • (imię nieznane) Gałacka ps. Zosia
  • Irena Jędrzejewska ps. Rena
  • Irena Konopacka-Semadeni  ps. dr Konstancja
  • Julia Klimasowa ps. Irka
    Ciotki-tablica-300x260 Ciotki

    Tablica na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

  • Janina Kwiecińska ps. ciotka Janka
  • Eugenia Martensowa ps. Kasia
  • Michalina Pawlikowska (łączniczka)
  • Irena Bronisława Pietruszewska  (z domu Paździor)
  • Cecylia Piotrowska ps. Zosia
  • Zofia Podoska ps. ciotka Franka
  • Zofia Stawarzowa ps. Jadwiga
  • Maria Szczurowska ps. Danka
  • Zofia Szwojnicka ps. ciotka Zofia
  • Michalina Wieszeniewska ps. ciotka Antosia

 

 

Aklimatyzacja Cichociemnych do realiów okupacyjnych

Aklimatyzacja Cichociemnych do realiów okupacyjnych odbywała się w mieszkaniach, w których Ich zakwaterowano oraz w środowisku warszawskim. Teoria wyuczona podczas szkoleń na kursie odprawowym konfrontowana była z praktyką codziennego życia w okupowanej przez Niemców Warszawie…

 

Istniały trzy rodzaje lokali dla Cichociemnych:

  • punkty pierwszego kontaktu – zwane także lokalami londyńskimi, czyli co najmniej dwa lokale w których pojawiali się Cichociemni bezpośrednio po skoku do okupowanej Polski. Gospodarzem takiego lokalu była zazwyczaj osoba samotna, prowadząca ciche, „zwyczajne” życie. Lokal musiał byc wyposażony w telefon, znajdować się w łatwym do odnalezienia miejscu, w ruchliwym punkcie miasta. Istotnym warunkiem był brak wścibskich sąsiadów oraz godny zaufania dozorca budynku. Po zrzucie, w lokalach tych ciotki pełniły całodobowe dyżury, aż do chwili zgłoszenia się umówionego skoczka.

 

  • punkty kontaktowe – w nich zgodnie z zasadami konspiracji spotykano się w ściśle określonym celu, np. aby spotkać się z określoną osobą lub po odbiór przesyłek, poczty itp. Musiał spełniać takie same warunki jak punkt „pierwszego kontaktu”.

 

  • kwatery Cichociemnych – mieszkania zaufanych rodzin, w których mieszkali Cichociemni przez okres Ich pobytu w Warszawie. Wraz z Cichociemnymi i gospodarzami takiego mieszkania „Ciotki” układały odpowiednią legendę, czyli kompletną, choć w sporej części zmyśloną opowieść, zawierającą kłamstwa logicznie pasujące do nowej, fałszywej tożsamości Cichociemnego oraz uzasadniającą Jego pobyt w danym lokalu, aktualne zajęcie itp. Po zakwaterowaniu i ustaleniu legendy, Ciotki wraz z Cichociemnymi wychodziły na spacery po mieście, podczas których oswajały Ich z okupacyjnymi realiami życia w Warszawie.

 

 

 

Lokale konspiracyjne Cichociemnych:

(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować)
(kliknij w nazwisko, aby przejść do strony z biogramem, wpisz w wyszukiwarkę, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

 

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

Adres (Warszawa)GospodarzLokatorData skoku
6 SierpniaFranciszek Pukacki 1942-03-03/04
Al. JerozolimskieNorbert Gołuński 1941-12-27/28
Al. Krasińskiego 3Ignacy Konstanty 1943-03-19/20
Al. NiepodległościAlfred Paczkowski 1941-12-27/28
Al. Szucha 1Ignacy Konstanty 1943-03-19/20
BarokowaTadeusz Kobyliński 1944-04-08/09
BielańskaJózef Zając1944-05-04/05
BrackaJanusz Messing 1943-03-13/14
Brzozowa 2/4 m. 18Wanda Młodzianowska
Brzozowa 5Lech Zabierek 1943-03-13/14
Chmielna 18p. Rządkowscy Kazimierz Fuhrman
Otton Wiszniewski
Henryk Zachmost
1943-09-14/15
1943-09-16/17
1944-04-08/09
Chopina 8/15Maria i Helena
Wańkowicz
Olgierd Stołyhwo
Włodzimierz Klocek Niewęgłowski
1943-03-14/15
1943-10-18/19
Czarneckiego 21Edwin Scheller Czarny 1943-03-13/14
Czerwonego Krzyża 4/20 Maria KozickaPiotr Nowak 1943-02-19/20
Czerwonego Krzyża 19/21Stanisław Sędziak 1942-09-03/04
Dąbrowiecka 15p. JabłońskaFranciszek Pukacki 1942-03-03/04
Dygasińskiego 1Kazimierz Bernaczyk - Słoński 1944-05-10/11
Dynasy 10 Maria HusarowaMarian Mostowiec 1943-02-16/17
Dynasy 10 m. 6Anna i Mieczysław
Siewierscy
Franciszek Pukacki 1942-03-03/04
DzikaTadeusz Kobyliński 1944-04-08/09
Elsterska 6dr ZakrzewskiJan Poznański 1942-10-01/02
Fałata 2Julia BartkiewiczStefan Mich 1942-04-08/09
Fałata 6/9Antoni Żychiewicz 1943-02-17/18
FelińskiegoStanisława ŚwiątkiewiczLech Rydzewski 1943-02-20/21
Francuska 35inż Stanisław KowalczewskiAleksander Piekarski 1944-04-12/13
Francuska 12Irena Stanisława
Pietruszewska
(z domu Paździor)
Kurierzy i emisariusze:
Wiktor Strzelecki
Benedykt Moszyński
Jan Cegłowski
Stanisław Łuczkiewicz
Aleksander Olędzki
Jerzy Lerski
Kazimierz Smolak
Wiktor Karamać
Jan Ciaś
Jan Nodzyński
Stanisław Niedbał-Mostwin
(kolejno:)
1941-12-27/28
1942-01-6/7
1942-10-1/2
1943-01-25/26
1943-03-24/25
1943-02-19/20
1943-09-16/17
1944-04-8/9
1944-04-12/13
1944-05-24/25
1944-05-10/11
Grottgera 5Tadeusz Kobyliński
Bronisław Konik
1944-04-08/09
1944-05-24/25
Grójecka 102Ryszard Nuszkiewicz 1943-02-20/21
Hipoteczna 3/6Helena GabrielMieczysław Kwarciński
Mieczysław Psykała
1943-01-25/26
1944-04-16/17
Hipoteczna 8Wincenty Michalczewski 1942-09-03/04
Hoża 62p. GarzteckiMarian Mostowiec 1943-02-16/17
Hoża 47 m. 19Jadwiga i Mieczysław Kordzikowie
Kaliska 15Alfred Paczkowski 1941-12-27/28
Katowicka 1Stefan Ignaszak
Józef Zając
1943-03-13/14
1944-05-04/05
Koszykowa 75Fryderyk Serafiński 1943-09-09/10
Krasińskiego 4p. MazurkiewiczMaksymilian Klinicki 1944-05-30/31
Krucza 22 m. 34p. Opacka
Lesznop. ŁubieńskaAnatol Makarenko 1943-09-14/15
Lublin
Weteranów 12
Jan Walter 1944-05-04/05
Łowicka 5Bolesław Jabłoński 1942-09-01/02
Marszałkowska 94 m. 6Maria NatansonStefan Ignaszak
Bolesław Polończyk
Andrzej Czaykowski
1943-03-13/14
1943-09-09/10
1944-04-16/17
Milejow, gm. Rozprza Kazimierz Fuhrman
Otton Wiszniewski
Henryk Zachmost
1944-04-08/09
MokotowskaAleksander Tarnawski 1944-04-16/17
MoniuszkiPiotr Szewczyk 1943-02-17/18
Moniuszki 4/4Roman Rudkowski 1943-01-25/26
1944-10-16/17
Nabielaka 13 m. 3Halina Schoeppingk
Natolińska 4Maciej Kalenkiewicz 1941-12-27/28
Natolińska 6 m. 17Stefania Dowgiałło
ps. Stefa
Niecała 3/12Kazimierz Smolski 1942-09-03/04
Niegolewskiego 6Irena JarzemskaLech Rydzewski 1943-02-20/21
Niepodległości 245 m. 52Wanda Klimaszewska
Noakowskiego 20/3Irena Konopacka - SemandeniAdam Boryczka1942-04-08/09
Nowogrodzka 18Bronisław Konik 1944-05-24/25
Nowy Świat 45punkt kontaktowy
OboźnaEdwin Scheller Czarny 1943-03-13/14
Ogniskowa 5/3Kazimierz Bernaczyk - Słoński 1944-05-10/11
Okocimska 18Roman Rudkowski 1943-01-25/26
1944-10-16/17
Piotrków Trybunalski
Pokrzycka 18
p. Węgorzewscy Władysław Flont1944-10-16/17
Pl. Narutowicza 5/12Roman Rudkowski 1943-01-25/26
1944-10-16/17
Pogonowskiego
(obecnie Zaułek) 23
Wacław Kopisto
Adam Trybus
1942-09-01/02
1942-10-01/02
Pogonowskiego
(obecnie Zaułek) 10 m. 6
Jadwiga Frühaufowa
Poznańska 21/26Mieczysław Psykała 1944-04-16/17
Puławska 24 m. 23Alfred BartnikHieronim Łagoda
Wincenty Michalczewski
Wiktor Zarembiński
1942-09-01/02
1942-09-03/04
1942-09-03/04
Rakowiecka 45Henryk Januszkiewicz 1943-02-16/17
Saska 3Edward Piotrowski 1944-04-12/13
Schroegera Efraima 13Ezechiel Łoś 1943-03-16/17
Sękocińska 16Jan ZawadzkiAlbin Łakomy 1944-04-09/10
Skwarczyńskiego Kazimierz Fuhrman
Otton Wiszniewski
Henryk Zachmost
1944-04-08/09
Słowackiego 6/16Maciej Kalenkiewicz 1941-12-27/28
Słupecka 4Wacław Kopisto 1942-09-01/02
Słupecka 2A m. 2Zuzanna ZuchwalskaPiotr Nowak 1943-02-19/20
Służewska 5 m. 13Janina KozłowskaMaciej Kalenkiewicz 1941-12-27/28
Szczygła 12Feliks Perekładowski 1944-05-30/31
Targowa 11/12Jan Jokiel1942-03-30/31
Twarda 16Józef Zając1944-05-04/05
Waszyngtona 20Ryszard Nuszkiewicz
Roman Wiszniowski
1943-02-20/21
1943-09-14/15
Widok 7/7Janina (ps. Janka)
i Karol Kwiecińscy
Zygmunt Sawicki
Adam Boryczka
Teodor Cetys
1944-04-03/04
1942-04-08/09
1942-04-08/09
Wilcza 22Zofia Szwojnicka
ps. Zofia
Leszek Starzyński 1944-07-25/26
Wilcza 32Tadeusz Seeman 1943-09-21/22
Wspólna 51 m. 7Amelia Żółtowska
ZamenhoffaHalina KrigierLech Rydzewski 1943-02-20/21
Złota 2Ignacy Konstanty 1943-03-19/20
Złota 3Stanisław Sędziak 1942-09-03/04
Żelaznap. GumińscyWłodzimierz Klocek Niewęgłowski 1943-10-18/19
Żelazna 10/142Helena ZawadzkaLeon Bazała1944-04-12/13
Żulińskiego 8Ryszard Nuszkiewicz 1943-02-20/21
ŻurawiaNorbert Gołuński 1943-09-16/17

Adresy lokali konspiracyjnych (kwater, punktów kontaktowych) ustalono na podstawie biogramów Cichociemnych oraz innych relacji.

Lista „lokatorów” lokalu przy ul. Francuskiej 12 (kurierzy i emisariusze)
ustalona dzięki pracy prof. dr hab. Beaty Halickiej – bardzo dziękuję za pomoc 🙂

 

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Halszka Szołdrska – Lotnictwo Armii Krajowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1998, ISBN 83-232-0877-8
  • Wieszeniewska Michalina – Akta Fundacji Generał Zawackiej sygn. 499/WSK
  • Marek Ney-Krwawicz – Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, IW Pax, Warszawa, 1990, ISBN 83-211-1055-X
  • Krzysztof Ćwiertniewski – W kręgu rodowym „Cioci Antosi” Michaliny z Lubiczankowskich Wieszeniewskiej, Księzy Młyn, Łódź 2012, ISBN 978 83 7729 160 3
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. I. Kasperski Meble, Oleśnica, 1994, ISBN 83-902499-0-1
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. II. Abres, Rzeszów, 1996, ISBN 83-902499-5-2
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. III. Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 2002, ISBN 83-910535-4-7
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. IV. Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 2011, 978-83-933857-0-6