Operacja Legging
Operacja zrzutowa – Legging
mjr / ppłk dypl.
Jan Jaźwiński
W nocy z poniedziałku na wtorek 30/31 marca 1942, w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Legging” do okupowanej Polski skoczyło pięciu Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej oraz kurier polityczny. Tej nocy przeprowadzono także operację „Belt”.
Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)
Operacje zrzutowe planowano w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej (która organizowała odbiór zrzutów w okupowanej Polsce) oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych) – która użyczała Polakom samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich).
Oddział VI (Specjalny) zajmował się organizacją zrzutów, ich przyjmowanie odbywało się wg. ustalonego „Planu czuwania”. Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach). Przed rozpoczęciem sezonu operacyjnego Wydział S (Specjalny) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza przekazywał do zajmującej się zrzutami w Komendzie Głównej Armii Krajowej komórki „Syrena” dane o aktualnych zasięgach samolotów. W oparciu o te dane sporządzano dwutygodniowy „Plan czuwania” placówek odbiorczych (zrzutowisk) na terenie Kraju. W każdym rejonie czuwały kolejno po cztery serie placówek przez cztery dni. Wydział S informował „Syrenę” o planowanych operacjach lotniczych, liczbie skoczków oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki oraz niekiedy tzw. bagażniki, czyli zaopatrzenie zabierane bezpośrednio przez skoczków, w specjalnych doczepianych do nich workach).
Zrzuty organizowano w czterech tzw. sezonach operacyjnych: próbnym (od 15 lutego 1941 do 30 kwietnia 1942), „Intonacja” (od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1943), „Riposta” (od 1 sierpnia 1943 do 31 lipca 1944) oraz „Odwet” (od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944).
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH
81 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX (5 CC) | CHISEL (4 CC) | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT (6 CC) | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET (6 CC) | HAMMER (3 CC) | JACEK 1 (6 CC) | JACKET (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 (1 CC) | LATHE (3 CC) | LEGGING (5 CC) | MEASLES (6 CC) | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 (2 CC) | NEON 2 (3 CC) | NEON 3 (2 CC) | NEON 4 (3 CC) | NEON 5 (3 CC) | NEON 6 (3 CC) | NEON 7 (3 CC) | NEON 8 (3 CC) | NEON 9 (poległo 3 CC) NEON 10 (3 CC) | OXYGEN 8 (2 CC) | PLIERS (poległo 3 CC) | POLDEK 1 (6 CC, poległ 1) | PRZEMEK 1 (6 CC) | RASP (3 CC) | RHEUMATISM (4 CC) | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC, poległ 1) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALLPOX (6 CC) | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 (6 CC) | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 (4 CC) | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 (4 CC) | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 (4 CC) | WELLER 16 (4 CC) | WELLER 17 (6 CC) | WELLER 18 (5 CC, poległ 1) | WELLER 21 (4 CC) | WELLER 23 (5 CC) | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 (5 CC) | WELLER 29 (6 CC) | WELLER 30 (6 CC) | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) | (6 CC poległo w drodze do Polski, 3 CC podczas skoku, 1 CC skakał dwukrotnie)
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera „Salamander”
1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)
sezon próbny, operacja: „Legging”
Do okupowanej Polski skoczyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej:
mjr Jerzy Sokołowski
rtm. / mjr cc Jerzy Władysław Sokołowski ps. „Mira”, „Głaz”, „Józef”, vel Jan Sokołowski, vel Mieczysław Lombacki, vel Jerzy Sokolnicki, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0059, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2066, ur. 12 października 1910 w Naukat (Turkiestan, ZSRR, obecnie Kazachstan), zm. 8 stycznia 1980 w Warszawie – major, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, IV Odcinka „Wachlarza”, współpracownik wywiadu ofensywnego AK, instruktor szkoły dywersji Kedywu „Zagajnik”, więziony i torturowany przez gestapo, więzień obozów koncentracyjnych: KL Auschwitz, KL Mittelbau-Dora, KL Bergen-Belsen (1943-1945), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy (1 SBS, Largo House), i in. W dniu wybuchu wojny miał 28 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn inżyniera budownictwa kolejowego
por. Stefan Majewicz
por. cc Stefan Majewicz ps. „Hruby”, „Szkrab”, vel Stefan Jontek, vel Józef Fuziński, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0955, ur. 30 sierpnia 1910 w Rheinhausen (Niemcy), poległ zamordowany przez Niemców 13 sierpnia 1944 w Warszawie – porucznik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, nauczyciel, urzędnik, więziony i zamordowany przez gestapo (1943-1944), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski; szkolenia (kursy) m.in.: oficerów zwiadowczych (Camp de Coëtquidan), oficerów informacyjnych (Biggar), wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 29 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn górnika
por. Piotr Motylewicz
por. cc Piotr Paweł Motylewicz ps. „Grab”, „Krzemień”, „Szczepcio”, vel Piotr Demkowski, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0048, ur. 21 czerwca 1915 w Nosolowicach (Czechosłowacja, obecnie Czechy), poległ w walce 7 stycznia 1944 pod Mikuliszkami (powiat oszmiański, obecnie Białoruś) – porucznik piechoty, harcerz, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, IV Odcinka „Wachlarza”, uczestnik kampanii wrześniowej, zastępca dowódcy Kedywu Okręgu Wilno AK, zastępca dowódcy 6 Brygady Partyzanckiej AK, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, ruski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata; w dacie skoku do Polski 26 lat. Pochodził z rodziny urzędnika kolejowego
mjr Jan Jokiel
por. / mjr cc Jan Jokiel ps. „Ligota”, „Jur”, vel Karol Dawidek, Jan Frączak, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0950, ur. 28 lipca 1906 w Łodzi, zm. 10 czerwca 1996 w Sopocie – major lotnictwa, wykładowca akademicki, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił na Zachodzie, oficer wywiadu Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, m.in. kierownik referatu lotniczego Oddziału III Komendy Okręgu Kraków AK, uczestnik bitwy o Anglię, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Londyn), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 33 lata; w dacie skoku do Polski 37 lat. Syn doktora medycyny
mjr dypl. Tadeusz Sokołowski
mjr dypl. cc Tadeusz Sokołowski ps. „Trop”, „Zator”, vel Tadeusz Serafin, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0040, ur. 25 września 1905 w Żemłosławiu k. Lidy (obecnie Białoruś), poległ zamordowany przez Niemców z gestapo w nocy 6/7 lutego 1943 w Mińsku (Białoruś) – major dyplomowany, harcerz, jeden z najlepszych polskich jeźdźców, medalista mistrzostw Polski, olimpijczyk, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik III Powstania Śląskiego, kampanii wrześniowej, dowódca IV Odcinka „Wachlarza”, więziony, torturowany i zamordowany przez gestapo (1943), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. Wyższa Szkoła Wojenna (próbny, Rembertów), dowódców szwadronów, przeciwpancerny (Granville), szyfrowy (2DP, Parthenay), dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 33 lata; w dacie skoku do Polski 36 lat. Syn administratora majątków
W tej operacji zrzutowej skoczył także kurier polityczny ppor. Jerzy Mara-Meyer ps. Filip.
Lotnisko RAF, Tempsford
Samolot Halifax L-9613 „V” (załoga: pilot – F/O Ryszard Zygmuntowicz, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Antoni Voellnagel / radiotelegrafista – Sgt. Leon Wilmański / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Mądracki / strzelec – Sgt. Mieczysław Wojciechowski, F/S Wacław Żuk / despatcher – Sgt. Bronisław Karbowski) wystartował o godz. 19.05 z lotniska RAF Tempsford. Dowódca operacji: F/O Antoni Voellnagel, ekipa skoczków nr: VI.
Zrzut o godz. 01.10 z wysokości 1,2 tys. stóp (ok. 366 m), 6 km poza planowaną placówkę odbiorczą „Kopyto”, w okolicach miejscowości Barycze, 8 km od Końskich, w pobliżu poligonu SS oraz obozu jeńców rosyjskich. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko zapasowe Langham, po locie trwającym jedenaście godzin 45 minut. Z kraju depeszą potwierdzono zrzut: „Kopyto podjęło zrzut dokonany jednak poza placówką. Skoczkowie przybyli (…)”.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dnia 28.III. na st. XVIII [stacja wyczekiwania STA XVIII, na której skoczkowie oczekiwali na odlot do Kraju – przyp. RMZ] przybyła ekipa „Belt”. Pogotowie dla odlotu w dniu 29.III. – dla ekipy „Boot” .
Dnia 29.III. o godz. 12.oo Air Ministry zarządziło lot podwójny. Po przybyciu na stację wyczekiwania – o godz. 14.30, otrzymaliśmy nową decyzję – tylko lot pojedynczy. Po przybyciu na lotnisko o g. 17.30 okazało się, że komunikat met. [meteorologiczny – RMZ] jest niepomyślny dla lądowania powrotnego w dniu 30.III. Pogoda na trasie i w Polsce – dobra a w Anglii na wszystkich lotniskach ma być mgła. Po zbadaniu ryzyka lotu, lot został odwołany o godz. 19.30.
Dnia 30.III doszedł do skutku lot podwójny: 7-my i 8-my. Lot 7-my – ekipa „Boot” – start o godz. 19.50, zrzut na rejon Stanisławów, powrót o godz. 8.15.” (s. 57)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Trasy lotów ze zrzutami Cichociemnych oraz materiałowymi:
Początkowo Cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotnisk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku Cichociemnych prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 samoloty startowały z lotniska RAF Tempsford – w 43 operacjach lotniczych SOE przerzuciły do okupowanej Polski 158 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe). Od 22 grudnia 1943 do końca 1944 samoloty startowały z lotniska Campo Casale k. Brindisi – w operacjach SOE przerzuciły do okupowanej Polski 133 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe).
Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…
Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
„Bagażnik” skoczka
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353
Zobacz także:
- Łączność z Krajem
- Oddział VI (Specjalny)
- Jan Jaźwiński
- Stanisław Kłosowski
- Współpraca Polaków z SOE
- ZRZUTY
- Zrzuty 1941-1942
- Zrzuty 1943-1944
- Wykaz zrzutów cichociemnych
- Zrzuty – sezony operacyjne (także placówki odbiorcze)
- Zrzuty Cichociemnych – operacje
- Operacje Most
- 316 Cichociemnych
- Załogi samolotów
- Zawartość zasobników i paczek
- BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Informacje nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – Lista Krzystka
Źródła:
- Informacje własne (archiwum portalu)
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
- Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
- Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
- Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Tadeusz Sokołowski – Cichociemny
ps.: „Trop”, „Zator”
vel Tadeusz Serafin
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0040
mjr dypl. Tadeusz Sokołowski
ur. 25 września 1905 w Żemłosławiu k. Lidy (obecnie Białoruś), poległ zamordowany przez Niemców z gestapo w nocy 6/7 lutego 1943 w Mińsku (Białoruś) – major dyplomowany, harcerz, jeden z najlepszych polskich jeźdźców, medalista mistrzostw Polski, olimpijczyk, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik III Powstania Śląskiego, kampanii wrześniowej, dowódca IV Odcinka „Wachlarza”, więziony, torturowany i zamordowany przez gestapo (1943), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. Wyższa Szkoła Wojenna (próbny, Rembertów), dowódców szwadronów, przeciwpancerny (Granville), szyfrowy (2DP, Parthenay), dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 33 lata; w dacie skoku do Polski 36 lat. Syn administratora majątków
Spis treści:
Od 1914 uczył się w Gimnazjum im. E. Konopczyńskiego w Warszawie, od 1920 w V Państwowym Gimnazjum im. A. Mickiewicza (dawne Gimnazjum im. E. Konopczyńskiego) w Warszawie. Podczas nauki działał w harcerstwie, zastępowy 3 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, posiadacz Krzyża Harcerskiego II stopnia.
Od 1920 w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie, w związku z ofensywą sowiecką ewakuowany wraz z innymi kadetami do Łobzowa pod Krakowem. Pod koniec maja wraz z kilkoma kolegami uciekł na Śląsk, początkowo w Bobrku, w czerwcu 1921 przydzielony jako instruktor w stopniu plutonowego do Batalionu Zapasowego Górnośląskiego nr 1 w Mysłowicach. Uczestnik III Powstania Śląskiego. Od 5 lipca 1921 ponownie w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie, w 1924 zdał egzamin dojrzałości. Od 1 lipca 1924 do 15 sierpnia 1926 w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu oraz dowódca plutonu rekrutów 7 kompanii 3 batalionu stacjonującego w Osowcu.
Odznaka 1 PSJP
Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 15 sierpnia 1926, przydzielony jako dowódca plutonu 1 baterii 14 Dywizjonu Artylerii Konnej w Białymstoku oraz adiutant Dowództwa Artylerii Konnej 1 Dywizji Kawalerii. W 1928 wraz z 14 dywizjonem oraz Brygadą kawalerii Wilno, w składzie 1 Dywizji Kawalerii uczestniczył w manewrach w rejonie Różanej, Horodna i Nowojelni.
Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1928, od 31 marca 1930 przydzielony jako dowódca plutonu 3 szwadronu 1 Pułku Szwoleżerów J. Piłsudskiego. Od września 1931 do sierpnia 1932 uczestnik kursu instruktorów jazdy w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Od października 1932 do sierpnia 1933 uczestnik wyższego kursu instruktorów jazdy konnej w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Awansowany na stopień rotmistrza ze starszeństwem od 1 stycznia 1935. W 1936 podjął studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, po jej ukończeniu (XVII promocja) w 1938 mianowany oficerem dyplomowanym, przydzielony ponownie do 1 Pułku Szwoleżerów J. Piłsudskiego.
Sukcesy sportowe
„Gazeta Lwowska” nr 229, 6-10-1936 r.
Jeden z najlepszych jeźdźców polskich, medalista mistrzostw Polski, zdobywca wielu nagród, m.in:
- 7 czerwca 1930 – III miejsce w Konkursie Ujeżdżenia Konia (na koniu „Lola)
- 5 maja 1932 – II nagroda w Konkursie Ujeżdżenia w Grudziądzu (na koniu „Wataha”)
- 30 września 1932 – I wicemistrz i srebrny medal w ujeżdżeniu na Mistrzostwach Polski w Jeździectwie (na koniu Tajfun)
- 26 września 1935 – I lokata na Konkursie Krajowym Ujeżdżenia (na koniu „Blekot”)
- 30 września 1935 – zwycięzca w próbie posłuszeństwa w skokach przez przeszkody
- 6 października 1935 – IV miejsce w finałach Mistrzostw Polski w Skokach przez Przeszkody (na koniu „Zbieg”)
- 17 października 1935 – II miejsce i brązowy medal z zespołem 1 Dywizjonu Artylerii Konnej
- 4 października 1936 – I miejsce i złoty medal na Mistrzostwach Polski w Skokach przez Przeszkody (na koniu Zbieg II).
- 31 maja 1937 – III miejsce (ex aequo z mjr. W. Lewickim) w konkursie ujeżdżania
W 1936 wziął udział w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie, w skokach przez przeszkody, nie ukończył konkurencji, drużynowo Polska nie została sklasyfikowana. Działacz Wojskowych Klubów Sportowych: „Gryf” w Toruniu (1926) oraz „Legia” w Warszawie – kierownik sekcji jeździeckiej oraz zastępca kierownika klubu (1937 – 1939).
Od 1 listopada 1938 do 12 sierpnia 1939 dowódca szwadronu 1 Pułku Szwoleżerów, następnie zastępca szefa Oddziału II w sztabie tzw. Korpusu Interwencyjnego (13 oraz 27 Dywizja Piechoty) gen. bryg. Stanisława Skwarczyńskiego (Korpus rozwiązano 31 sierpnia 1939).
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 w sztabie gen. bryg. Stanisława Skwarczyńskiego, od 3 września dowódcy południowego zgrupowania Armii Odwodowej „Prusy” (12 oraz 36 Dywizja Piechoty). Od 9 września przydzielony do sztabu dowódcy Armii „Lublin” gen. dyw. Tadeusza Piskora, od 19 września dowódca dywizjonu rozpoznawczego Warszawskiej Brygady Pancerno – Motorowej. Uczestnik I bitwy tomaszowskiej (17 – 20 września).
13 października przekroczył granicę z Węgrami, przez Jugosławię i Włochu dotarł 23 października do Francji. Skierowany do Camp de Coëtquidan. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 1 Dywizjonu Kawalerii, następnie w Wileńskim Dywizjonie Rozpoznawczym 2 Dywizji Strzelców Pieszych w Parthenay. Ukończył tam kurs szyfrowy, w czerwcu kurs przeciwpancerny w Granville.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany z Le Verdon, 23 czerwca 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do grupy płk. Stanisława Sosabowskiego, następnie do 3 Pułku Kawalerii, potem jako dowódca szwadronu szkolnego 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich w składzie 16 Samodzielnej Brygady 1 Korpusu Polskiego.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
skan własny, źródło: JW GROM
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 listopada 1941 w Londynie. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 30 marca 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 marca 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Legging” (dowódca operacji: F/O Antoni Voellnagel, ekipa skoczków nr: VI), z samolotu Halifax L-9613 „V” (załoga: pilot -F/O Ryszard Zygmuntowicz, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Antoni Voellnagel / radiotelegrafista – Sgt. Leon Wilmański / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Mądracki / strzelec – Sgt. Mieczysław Wojciechowski, F/S Wacław Żuk / despatcher – Sgt. Bronisław Karbowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 19.05 z lotniska RAF Tempsford o godz. 19.05, zrzut o godz. 01.10 z wysokości 1,2 tys. stóp (ok. 366 m), 6 km poza planowaną placówkę odbiorczą „Kopyto”, w okolicach miejscowości Barycze, 8 km od Końskich, w pobliżu poligonu SS oraz obozu jeńców rosyjskich. Razem z nim skoczyli: por. Stefan Majewicz ps. Hruby, por. Piotr Motylewicz ps. Grab, por. Jan Jokiel ps. Ligota, rtm. Jerzy Sokołowski ps. Mira oraz kurier ppor. Jerzy Mara-Meyer ps. Filip. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko zapasowe Langham, po locie trwającym jedenaście godzin 45 minut.
„Dnia 28.III. na st. XVIII [stacja wyczekiwania STA XVIII, na której skoczkowie oczekiwali na odlot do Kraju – przyp. RMZ] przybyła ekipa „Belt”. Pogotowie dla odlotu w dniu 29.III. – dla ekipy „Boot” .
Dnia 30.III doszedł do skutku lot podwójny: 7-my i 8-my. Lot 7-my – ekipa „Boot” – start o godz. 19.50, zrzut na rejon Stanisławów, powrót o godz. 8.15.” (s. 57)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Z kraju depeszą potwierdzono zrzut: „Kopyto podjęło zrzut dokonany jednak poza placówką. Skoczkowie przybyli (…)”. Po skoku przydzielony jako zastępca dowódcy, następnie od końca sierpnia 1942 dowódca IV Odcinka Wachlarza (Baranowicze – Słuck – Bobrujsk – Żłobin – Lida – Mińsk – Borysów – Orsza).
Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy zrzutowych z placówki „Kopyto”.
Sprawa karna pchor. Tadeusza Szatkowskiego przed Wojskowym Sądem Specjalnym
Komendy Głównej Armii Krajowej
w: Dzieje Najnowsze, Instytut Historii PAN, nr 2/2018, s. 21 – 47
skan własny, źródło: JW GROM
Zreorganizował ośrodki dywersyjne w Słucku, Bobrujsku, Mohylewie. Orszy i Połocku, uczestnik bojowych akcji dywersyjnych, m.in. 6 czerwca 1942 spowodował wybuch miny pod lokomotywą na szlaku kolejowym w rejonie Mińska, spiętrzając wagony wskutek wybuchu.
Po zdradzie podkomendnego (wskutek załamania się po aresztowaniu), ok. 8 grudnia 1942 także aresztowany przez gestapo w Mińsku Litewskim.
Wraz z nim gestapo aresztowało również kilka osób, w tym Cichociemnych: kpt. Bohdana Piątkowskiego ps. Mak, kpt. Wacława Zaorskiego ps. Ryba, kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna. Wszyscy przesłuchiwani w bardzo ciężkim śledztwie, torturowani.
Po wydaniu przez strażnika więziennego oraz nieudanej próbie odbicia z więzienia przeprowadzonej 6 lutego, zamordowany przez gestapo w nocy z 6/7 lutego 1943. Gestapo zamordowało także kpt. Bohdana Piątkowskiego ps. Mak (nie udało się ustalić daty śmierci). Kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba, po przewiezieniu do siedziby gestapo popełnił samobójstwo, rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali. Kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna po ciężkich torturach zesłano do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, następnie do innych obozów, jako jedyny z aresztowanej w grudniu 1942 grupy Cichociemnych przeżył wojnę.
Awanse
- plutonowy – czerwiec 1921
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1926
- porucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1928
- rotmistrz – ze starszeństwem od 1 stycznia 1935
- oficer dyplomowany – 1938
- major dyplomowany – ze starszeństwem od 30 marca 1942
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Aleksandra, administratora majątków oraz Bronisławy z domu Kurtz. W 1930 zawarł związek małżeński z Jadwigą z domu Vandallich – Małachowską. Nie mieli dzieci.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0263
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych t. 2, s.167-169, Rzeszów 1996, wyd. Abres, ISBN 83-902499-5-2
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
