Tag Archives: Cichociemni

Bruno Nadolczak – Cichociemny

ps.: „Piast”, „Serb”

po wojnie Bruno Mark Nadolczak

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1661, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1495

płk cc Bruno Nadolczak

ur 30 marca 1913  w Hasen-Kurl (Niemcy) zm. 11 września 2010 w Cape May (New Jersey, USA) – pułkownik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu Armii Krajowej, zastępca szefa Oddziału II Podokręgu Piotrków Okręgu Łódź AK, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, autor raportu WiN o sowieckim ludobójstwie i zsyłkach Polaków, adiutant gen. Władysława Sikorskiego,  żołnierz wyklęty, więzień NKWD (1945), działacz polonijny, cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski, ruski; szkolenia (kursy): m.in.  wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy (Largo House, 1 SBS), i in.  W dniu wybuchu wojny miał 26 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat.

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

Od 1921 w Polsce, w 1932 zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum Humanistycznym w Czarnkowie nad Notecią. Od września 1932 przez rok służył jako ochotnik w Szkole Podchorążych Piechoty Rezerwy przy 14 Dywizji Piechoty, przydzielony jako zastępca dowódcy plutonu w 58 Pułku Piechoty w Poznaniu.

Od 1 stycznia 1935 w Korpusie Służby Granicznej. Od czerwca 1936 służba w wywiadzie w Niemczech, od września 1937 przez rok w Ekspozyturze Inspektoratu Ceł w Gdańsku.

II wojna światowa

1 września 1939 zmobilizowany, przydzielony do Korpusu Straży Granicznej, adiutant komendanta Obwodu Brodnica. Do 3 września uczestniczył w walkach z Niemcami w Borach Tucholskich w Grupie Operacyjnej „Wschód”, następnie od 7 września w obronie Warszawy, na odcinku Warszawa Zachód, w składzie 360 Pułku Piechoty. Do stycznia 1940 w niewoli niemieckiej, uciekł.

Przekroczył granicę polsko-węgierską w lutym 1940, w kwietniu 1940 dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, do 20 czerwca jako dowódca 3 batalionu 7 pułku piechoty 3 Dywizji Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

Od 24 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Przydzielony m.in. jako instruktor 3 Brygady Kadrowej Strzelców i Brygady Szkolnej. Jeden z czterech adiutantów gen. Władysława Sikorskiego.

Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176

dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org

Cichociemny

Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, ukończył „Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej w Glasgow” (kryptonim polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 5 listopada 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 marca 1944.

Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Poldek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KH-151 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Consolidated B-24 Liberator

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), zrzut na zapasową placówkę odbiorczą „Newa” 611 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Razem z nim skoczyli: mjr Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, ppłk. Leopold Krizar ps. Czeremosz, kpr. Aleksander Makagonow ps. Wschód, ppor. Stefan Przybylik ps. Gruch, płk. Roman Rudkowski ps. Rudy. Podczas skoku wskutek nieotwarcia spadochronu, w okolicy miejscowości Dziebałtów (gmina Końskie) zginął Leopold Krizar ps. Czeremosz, został tam pochowany.

Skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki.

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Bruno Nadolczak: „Nie bałem się lotu. Latałem już przecież niejednokrotnie, choć bez skutku. Nie odczuwałem już radosnego lęku, jaki towarzyszy pierwszej wyprawie (…) Otrzeźwiła mnie bajkowa kolorowość Adriatyku.  Nie lubię mórz, ale Adriatyk trzeba uwielbiać. Nigdy się nie można nasycić jego pięknem.  (…) Ze wszystkich stron z dołu unosiła się istna lawa ognia. Gdy wystawiłem nos poza boczne okno, oczy mi wręcz oślepły. Wzięto nas widocznie z bliska w reflektory, toteż cel dla nich z dołu był jak na dłoni. (…)

Wykidajło (…) kazał stanąć w kolejności skoku. Podał również każdemu linkę, każąc się  nawzajem przypinać. Otworzył dziurę i dosunął do niej paki. Znak, że nadlatujemy. (…) czułem wyraźnie suchość w gardle. W pewnej chwili zabrzmiał krzyk: – Światła! Ciała nasze zelektryzował silny prąd. Przeszedł momentalnie wszystkich, jakbyśmy byli szeregiem ogniw połączonych. Maszyna położyła się w pierwszą rundę, wymieniając sygnały z ziemią. Trzymając słuchawki intercome’u na uszach wykidajło krzyknął: – Światła zgadzają się! – Zaraz też doskoczył do pak i gdy samolot nadszedł na światła w dole, wygarnął wszystkie. W tym samym czasie z komory bombowej poszły zasobniki (…) Ręka wykidajły opada gwałtownie w dół i jednocześnie rozlega się: – Go! (…)

Jest chwila kompletnej zatraty istnienia, dopóki suchy trzask czaszy, wzdętej gęstością powietrza, znów nie przywróci życiu. I oto już mózg odbiera wrażenia, niby wyświetlanej w zwolnionym tempie taśmy filmu. Więc najpierw walnięcie całym ciężarem ciała na długość linek w bok. Potem jakby zatrzymanie się w pewnym punkcie przestrzeni. Teraz cały horyzont przekręca się powoli o 360 stopni. Półkole nieba spada na miejsce ziemi, a ta dźwiga się w górę. Zgaszenie czaszy ustawia ziemię i niebo na właściwym miejscu. Wysokość, niczym ruchome schody, zstępuje razem ze mną, w dół i zasnute mrokiem kontury ziemi nabierają wyrazistości. Jest kępa rozczochranych drzew, jest pusta przy niej przestrzeń, jakieś punkciki w ruchu – ro pewnie ludzie.

W pewnej chwili ruchome schody stają w miejscu i ziemia zaczyna nagle wstępować w górę – szybko, szybko, coraz szybciej! Teraz uwaga! Linki w dłoniach silniej, podciągnąć się w rękach do góry, nogi razem! Uwaga!… Ostre półkole przewrotki do tyłu. Klęczę, głową dotykając ziemi – jest cisza, kompletna cisza. Jest dobrze – bardzo dobrze… Odgłos biegu dwóch ludzi i automatyczny nawrót do czujności. (…) Ktoś bierze mnie w ramiona i szlocha. Ten drugi mocno ściska ręce. Znów chwila ciszy, potem słowa: – Rok czekaliśmy na was…”

Bruno Nadolczak – „Silniki grają równo”, w: Drogi Cichociemnych, Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK, Veritas Londyn 1961, s. 50 – 56.

Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996

Po skoku i aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, przydzielony jako zastępca szefa Oddziału II  (informacyjno-wywiadowczego) Podokręgu Piotrków Okręgu Łódź AK. 1 grudnia awansowany na stopień kapitana.

Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49

Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165

Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43

Po wojnie

Po rozwiązaniu AK działał w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, autor raportu o sowieckim ludobójstwie i zsyłkach Polaków. 1 marca 1945 aresztowany przez NKWD w Łodzi, zwolniony 25 marca. Do września zastępca szefa Oddziału II Delegatury Sił Zbrojnych Okręgu Poznań, następnie w Zrzeszeniu „Wolność i Niepodległość”  Okręg Poznań.

Wspominał otwarcie i jednoznacznie: „Z końcem grudnia 1944 Brytyjczycy zawiesili operacje do Polski z powietrza. Kurierzy dochodzili drogą naziemną i z reguły wpadali w ręce UB na melinach kontaktowych (…) Doszliśmy w kraju do przekonania, że Londyn jest źródłem wsyp. Między innymi w tej sprawie wybrałem się do Londynu. W Kopenhadze poprosiłem brytyjską misję wojskową o przekazanie wiadomości do O. Spec. celem odebrania mnie. Odpowiedź przyszła, a w jej wyniku zostałem osadzony w twierdzy. I pewnie długo wygrzewałbym się na jej blankach, gdyby nie komendant twierdzy, oficer duński, który zawiadomił dowódcę Dyw. Pancernej na okupacji w Niemczech. Przysłany oficer przewiózł mnie do Brygady Spadochronowej.

W Londynie przekonałem się bez większych trudności, że wyjście każdego kuriera do kraju oraz adresy kontaktowe w Polsce były przekazywane urzędującej w stolicy W. Brytanii misji warszawskiej [przedstawicielom władz „Polski Ludowej” – RMZ]. Nie było natomiast wpadek na osi Baza włoska – kraj, będącej w dyspozycji „Hańczy” [ppłk Dorotycz-Malewicz – przyp. RMZ] (…). Londyn [czytaj: renegaci z grupy Tatara – przyp. RMZ] sypał własne podziemie w kraju.

21 kwietnia 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Po demobilizacji podjął studia na Uniwersytecie Cambridge. Poszukiwany przez PRL-owską bezpiekę.

Od 1953 wraz z żoną w USA, początkowo na Manhattanie (Nowy Jork), New Brighton, Stapleton (1954).  Od połowy lat 80-tych mieszkał w Annandale, następnie na Staten Island, od 2004 Cold Spring. Pracował początkowo jako tłumacz języka francuskiego dla Linii Parowcowych Barber,  następnie jako szef jej sekcji ubezpieczeniowej.

Od 1964 do końca urzędowania delegat wojskowy na USA prezydenta R.P. na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego. W 1953 współzałożyciel Koła Polskich Spadochroniarzy w USA. Do 1959  ostatni prezes Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego pochodzenia, w 1956 współautor rezolucji w sprawie wydarzeń poznańskich.

Zmarł 11 września 2010 w North Cape Center – Cape May (New Yersey, USA), pochowany na cmentarzu wojskowym w „amerykańskiej Częstochowie” – Doylestown w stanie Pensylwania.

Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”

W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.

W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych

Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 20 października 1941
• porucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1944
• kapitan – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
• major
• podpułkownik – (przed 1989)
• pułkownik

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1979
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej – 1993
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej – 2013 (pośmiertnie)

Życie rodzinne

Syn Jana i Hilarii z d. Grzegorek. Zawarł związek małżeński z Aldoną z d. Popławską. Mieli troje dzieci: Ewę, Marię (po mężu Bannister) i Jana Cosgrove.

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0179
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 143-145, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 370, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 258

Zobacz także:

• Memoriał Win do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
• biogram w Wikipedii