Michał Fijałka – Cichociemny

Michał Fijałka – Cichociemny

ps. „Kawa”, „Wieśniak”, „Sokół”, „Pompa”, „Osiecki”

Michał Gładysz vel Michał Gawlikowski, vel Michał Wojdanowski

 

Ur. 5 października 1915 w Izdebkach, zm. 20 września 1983 w Lublinie) – nauczyciel, żołnierz Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, cichociemny.

 

 

Urodził się 5 października 1915 w Izdebkach, w rodzinie chłopskiej, wyznania greckokatolickiego.

20 czerwca 1934 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Pracował jako robotnik w przemyśle naftowym, potem jako instruktor rolny w Powiatowym Biurze Rolnym w Przemyślu.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich.

20 października 1939 r. przekroczył granicę polsko – węgierską, internowany. 6 listopada uciekł di Budapesztu, przedostał się przez Jugosławię i Włochy do Francji.

17 listopada 1939 r. wstąpił do PSZ we Francji, przydzielony do 4 Pułku Strzelców Pieszych (2 Dywizja Strzelców Pieszych), w składzie francuskiej 11 Dywizji Piechoty.

W kampanii francuskiej jako dowódca plutonu kompanii przeciwpancernej 4 Pułku, przydzielonej do 11 francuskiej Dywizji Piechoty.

Za udział w niej odznaczony przez gen. Władysława Sikorskiego orderem Virtuti Militari oraz  awansowany do stopnia porucznika. Odznaczony także Krzyżem Walecznych i Croix de Guerre.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po kapitulacji Francji dotarł 26 czerwca do Wielkiej Brytanii. Przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców, od 14 września jako zastępca dowódcy plutonu 3 kompanii.

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji.  Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Zaprzysiężony na Rotę AK 7 kwietnia 1942 r.

Zrzucony do Polski w nocy z 1 na 2 września 1942 r. sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk).

Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Rogi”,  na terenie nadleśnictwa Łoś-Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca.

Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Hieronim Łagoda ps. Lak, por. Wacław Kopisto ps. Kra, por. Leonard Zub – Zdanowicz ps. Ząb.

18 stycznia 1943 r. pod dowództwem Jana Piwnika ps. Ponury uczestniczył w brawurowej akcji uwolnienia grupy dywersyjnej Wachlarza z więzienia w Pińsku razem z Cichociemnymi: Janem Rogowskim ps. Czarka, Wacławem Kopisto ps. Kra. Akcja zakończyła się sukcesem, uwolniono m.in. Cichociemnego kpt. Alfreda Paczkowskiego ps. Wania oraz ok. 40 więźniów.  Za akcję odznaczony Krzyżem Walecznych po raz drugi.

 

Wojciech Lewicki – Spisani na straty
w: Kombatant, biuletyn UdSKiOR, styczeń 2013 r. nr 1 (265) s. 20 – 22

 

Od lutego 1943 r. zastępca inspektora Inspektoratu Rejonowego Kowel Okręgu „Wołyń”. Od lata 1943 r., pod pseudonimem „Sokół” walczył w obronie polskiej ludności Wołynia przed UPA.

10 listopada 1943 ciężko ranny w walkach w rejonie Rużyna, leczony konspiracyjnie w Kowlu.

W nocy 29/30 stycznia 1944 r., z oddziałami partyzanckimi:  Cichociemnych por. Walerego Krokay ps. Siwy oraz por. Zbigniewa Twardego ps. Trzask, a także por. Władysława Czermińskiego ps. Jastrząb oraz N.N. ps. Łuny, w akcji obronnej przeciw Ukraińcom we wsi Babie pod Szczurzynem, następnie 2 lutego 1944 r. w ataku na wieś Budyszcze przeciwko silnym oddziałom UPA.

Od lutego 1944 r. dowódca 1 batalionu 27 Wołyńskiej Dywizji AK, z którą przeszedł cały szlak bojowy.

 

Feliks Budzisz – Cichociemny „Sokół” [Michał Fijałka]
w: Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wołyński
czerwiec 2004 nr 2 (82), s. 24 – 28

 

 

Po wojnie

28 listopada 1944 r. aresztowany przez UB w Lublinie, w mieszkaniu przy ul. Sławińskiego, pod fałszywym nazwiskiem Michał Gawlikowski. Więziony na Zamku w Lublinie, w śledztwie podał, iz nazywa się Michał Wojdanowski. Oskarżony o dezercję z LWP, skazany przez Wojskowy Sąd Garnizonu Lubelskiego na 10 lat więzienia. Od maja 1945 w więzieniu we Wronkach.

We wrześniu 1945 r. zastosowano wobec niego amnestię i karę zmniejszono do roku, następnie darowano. Zwolniony z więzienia 19 września. Po wyjściu na wolność wyjechał do Przebicza, ujawnił swoje prawdziwe nazwisko oraz podjął pracę w cukrowni w Szamotułach. Pracował następnie w szkolnictwie rolniczym, kończąc inżynierskie studia rolnicze i pedagogiczne na UMCS w Lublinie. Prześladowany przez komunistów, wyrzucany z pracy.

16 lutego 1956 r. zwerbowany do współpracy z Komitetem do spraw Bezpieczeństwa Publicznego jako tajny informator ps. Osiecki. 14 grudnia 1965 Służba Bezpieczeństwa podjęła decyzję o zaprzestaniu formalnej współpracy, w archiwum IPN są dane o utrzymywaniu kontaktów z SB w późniejszych latach.

Zmarł podczas pracy nad monografią 27 Wołyńskiej Dywizji AK. Książka ukazała się pośmiertnie w 1986 r., wydana przez Instytut Wydawniczy PAX (ISBN 83-211-0734-6).

 

Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59

 

zobacz także: Krzysztof A. Tochman – Michał Fijałka (1915-1983), cichociemny, żołnierz AK,
tajny współpracownik UB-SB o pseudonimie „Osiecki”
w: IPN, Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989 /1(7), s. 483-493 – pdf do pobrania.

 

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 20 października 1941 r.
• porucznik
• kapitan – 23 lipca 1944 r.

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi
• Krzyż Wojenny (Francja)

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa rolnika i Marii z domu Hućko. W 1944 roku ożenił się z Antoniną Leśniewską (1922-2014), łączniczką AK z Wołynia. Mieli czworo dzieci: Marię zamężną Rymar, dr nauk medycznych (ur. w 1945), Tadeusza, inżyniera (ur. w 1947), Danutę, mgr. inż. ogrodnictwa, zamężną Bańko (ur. w 1949) i Grzegorza, mgr. inż. (ur. w 1951).

 

 

Upamiętnienie

23 kwietnia 1990 roku odsłonięto tablicę poświęconą jego pamięci w kościele św. Jadwigi Królowej w Krakowie.

20 września 1992 szkoła podstawowa w Kodniu nad Bugiem otrzymała imię kpt. Michała Fijałki „Sokoła” i nowy sztandar.

W 2009 r. dr Krzysztof A. Tochman opublikował obszerny artykuł pt. Michał Fijałka (1915-1983), cichociemny, żołnierz AK, tajny współpracownik UB-SB o pseudonimie „Osiecki”, w: IPN, Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989 /1(7), s. 483-493 – pdf do pobrania.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman, „Słownik biograficzny cichociemnych”, t 2, Rzeszów 1996, s. 37 – 40, ISBN 8390249952
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Krzysztof A. Tochman, „Michał Fijałka. W obronie Wołynia”, Zwierzyniec-Rzeszów 2004
• Józef Turowski, Pożoga. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji AK, Warszawa: PWN, 1990, ​ISBN 83-01-08465-0​,
• Cichociemni z ziemi sanockiej rodem (II). „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 8 (479) 10-20 marca 1989.
• Krzysztof A. Tochman: Michał Fijałka (1915-1983), cichociemny, żołnierz AK, tajny współpracownik UB-SB o pseudonimie „Osiecki” W: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989. 2009, nr 1 /7/ Rzeszów 2009.

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii