Aleksander Kułakowski – Cichociemny
ps.: „Rywal”, „Zawała”
vel Piotr Stefaniak, vel Aleksander Szostakiewicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0028
kpt Aleksander Kułakowski
źródło: NAC
ur. 8 marca 1916 w Połykowiczach k. Mohylewa (Białoruś), poległ zamordowany przez władze „Polski ludowej” 13 grudnia 1944 w Lublinie – kapitan artylerii, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Obszaru Lwów AK, I Odcinka „Wachlarza”, Kedywu Okręgu Tarnopol AK, LWP, więzień NKWD, więzień IW, skazany na śmierć i zamordowany przez władze „Polski Ludowej” (Lublin 1944), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia (kursy): m.in. łączności dla oficerów (Ośrodek Wyszkolenia Łączności), dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 26 lat. Syn nauczyciela, kierownika szkoły
Spis treści:
Do 1922 wraz z rodziną w Rosji, po przyjeździe do Polski uczył się w szkole powszechnej w Koniecpolu Starym. Od 1929 w Gimnazjum Państwowym im. H. Sienkiewicza, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. Podczas nauki w gimnazjum prowadził kółko przyrodnicze, po zdaniu matury przez rok koło Młodzieży Wiejskiej oraz oddział Związku Strzeleckiego. Po nieudanym egzaminie na wydział weterynarii Uniwersytetu Warszawskiego podjął pracę jako korektor w piśmie diecezji kieleckiej „Gazeta Tygodniowa”.
Od 25 września 1935 w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, od 14 października 1936 w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. Awansowany na stopień podporucznika 15 października 1938, ze starszeństwem od 1 października 1938. Przydzielony do 15 Pułku Artylerii Lekkiej jako instruktor w Ośrodku Zapasowym.
II wojna światowa
skan własny, źródło: JW GROM
W kampanii wrześniowej 1939 nadal jako instruktor w Ośrodku Zapasowym 15 Pułku Artylerii Lekkiej w Skierniewicach, wraz z jednostką 6 września dotarł do Warszawy, w nocy 7/8 września wraz z oddziałem wyruszył w kierunku Mińsk Mazowiecki – Siedlce. W nocy 14/15 września w lasach pomiędzy Włodawą a Chełmem. Po agresji ZSRR na Polskę, 19 września wraz z grupą kpt. Hoffmana wyruszył w kierunku Hrubieszowa, 20 września w kierunku Zamościa. 22 września uczestniczył w walkach z Niemcami w rejonie Rachania.
Od 24 września w rejonie Cześnik, przy szosie Hrubieszów – Zamość, dostał się do sowieckiej niewoli. Pod koniec września dwukrotnie uciekał, na początku października dotarł do Krasnegostawu. Krótko pracował jako robotnik w szkółkach drzewek na Pogożu niedaleko Puław. Powrócił do Koniecpola Starego 9 listopada 1939. 30 stycznia 1940 przekroczył granicę z Węgrami, od maja we Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przydzielony do Rezerwowego Ośrodka Wyszkolenia Oficerów w Carpiagne.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji dotarł do Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Przydzielony do 5 Brygady Kadrowej Strzelców, następnie do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 28 listopada 1941, awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 31 marca 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 marca 1942, w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Belt” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: VII), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Rudolf Mol, F/S Zdzisław Nowiński / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 19.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut o godz. 01.55 poza planowaną placówką „Błoto”, w okolicach miejscowości Podstoliska (3,4 km od Tłuszcza), m.in. na jadący pociąg oraz zabudowania plebanii. Samolot szczęśliwie powrócił do Wielkiej Brytanii, po locie trwającym 11 godzin 50 minut. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Gilowski ps. Gotur, por. Wiesław Ipohorski-Lenkiewicz ps. Zagroda, płk. Józef Spychalski ps. Grudzień, por. Janusz Zalewski ps. Chinek oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj st. uł. Stanisław Zaborowski ps. Grzegorz.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dnia 28.III. na st. XVIII [stacja wyczekiwania STA XVIII, na której skoczkowie oczekiwali na odlot do Kraju – przyp. RMZ] przybyła ekipa „Belt”. Pogotowie dla odlotu w dniu 29.III. – dla ekipy „Boot” .
Dnia 29.III. o godz. 12.oo Air Ministry zarządziło lot podwójny. Po przybyciu na stację wyczekiwania – o godz. 14.30, otrzymaliśmy nową decyzję – tylko lot pojedyńczy. Po przybyciu na lotnisko o g. 17.30 okazało się, że komunikat met. [meteorologiczny – RMZ] jest niepomyślny dla lądowania powrotnego w dniu 30.III. Pogoda na trasie i w Polsce – dobra a w Anglii na wszystkich lotniskach ma być mgła. Po zbadaniu ryzyka lotu, lot został odwołany o godz. 19.30.
Dnia 30.III doszedł do skutku lot podwójny: 7-my i 8-my. Lot 7-my – ekipa „Boot” – start o godz. 19.50, zrzut na rejon Stanisławów, powrót o godz. 8.15.” (s. 57)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Pamiątkowy głaz z tablicą, Podstoliska
Po skoku i aklimatyzacji, w kwietniu 1942 wraz z Cichociemnym ppor. Rafałem Niedzielskim ps. Mocny przydzielony jako dowódca patrolu dywersyjnego w Winnicy na I Odcinek Wachlarza, obejmujący także: Lwów, Tarnopol, Płoskirów, Żmerynkę, Dniepropietrowsk. Po likwidacji „Wachlarza” od 24 lutego 1943 przydzielony do oddziału dyspozycyjnego Kedywu „Jesiotr” Obszaru Lwów AK. Od 27 grudnia 1943 w Kedywie Okręgu Tarnopol AK, w marcu 1944 awansowany na stopień kapitana.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Tarnopola, w kwietniu 1944 wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego, przydzielony jako lektor (nauczyciel języka polskiego) do 10 Pułku Artylerii Lekkiej. Wraz z pułkiem na szlaku bojowym Sumy – Klewań – Puławy – Warka – Praga, m.in. jako podporucznik, dowódca 2 plutonu artylerii.
O
strzeżony przed aresztowaniem, 22 października 1944 opuścił pułk. 28 października aresztowany przez funkcjonariuszy Informacji Wojskowej (kontrwywiadu PRL) pod fałszywą tożsamością Aleksander Szostakiewicz. Więziony na Zamku Lubelskim, przesłuchiwany w ciężkim śledztwie przez funkcjonariuszy NKWD, oskarżony o „dezercję z pola walki”. 29 listopada 1944 przez Wojskowy Sąd Garnizonowy w Lublinie skazany na śmierć przez rozstrzelanie. 6 grudnia 1944 wyrok zatwierdził gen. dyw. Karol Świerczewski. 13 grudnia 1944 wyrok wykonano na Zamku Lubelskim.
15 lutego 1990 Sąd Najwyższy – Izba Wojskowa, po rozpoznaniu rewizji wniesionej przez I Prezesa Sądu Najwyższego wyrok uchylił, postępowanie umorzył.
Awanse
- podporucznik – 15 października 1938, ze starszeństwem od 1 października 1938
- porucznik – ze starszeństwem od 31 marca 1942
- kapitan – marzec 1944
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Stefana, nauczyciela, kierownika szkoły oraz Teodory z domu Jureł. Przed wojną zawarł związek małżeński z Ireną secundo voto Strońską.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0136
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 89-91, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 350, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 60
Zobacz także – biogram w Wikipedii
